توسعه هوش مصنوعی با چه چالش‌هایی درگیر است

رییس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی (AI) در تشریح چالش‌های پیش روی کشور در توسعه و کاربردی‌سازی هوش مصنوعی در ابعاد ملی گفت: باید برای توسعه هوش مصنوعی از سرویس‌های بومی استفاده کنیم. به گزارش مهر، پیشرفت سریع الگوریتم‌های هوش مصنوعی دولت‌های مختلف را به تدوین برنامه جامع برای مواجهه با این فناوری وادار کرده است؛ به نحوی که گفته می‌شود تاکنون بیش از ۴۵ کشور از استراتژی خود برای توسعه و به کارگیری هوش مصنوعی رونمایی کرده‌اند. این فناوری که فرآیندهای هوش طبیعی انسانی را شبیه‌سازی می‌کند، دارای زیرمجموعه‌هایی مانند «یادگیری ماشین»، «فناوری‌های مرتبط با زبان انسان» و «رباتیک» است که بهره‌گیری از ظرفیت‌های آن می‌تواند به بهبود خدمات عمومی، کارایی در اقتصاد و بهبود شرایط کار برای نیروی انسانی بیانجامد. به همین دلیل اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، برنامه‌ریزی برای حرکت به سمت استفاده از مزیت‌های ناشی از به کارگیری فناوری هوش مصنوعی را آغاز کرده‌اند. این کشورها با تدوین استراتژی‌ها و اقدامات ملی در جهت تقویت تحقیقات هوش مصنوعی و به کارگیری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های آن، رویکردهایی چون «تقویت عملکرد نهادها و سیستم‌های دولتی»، «تقویت اکوسیستم‌های نوآوری»، «تقویت شرکت‌های بزرگ صاحب فناوری» و «تقویت شرکت‌های کوچک و متوسط متأثر از هوش مصنوعی» را در اهداف خود پیش‌بینی کرده‌اند. محورهای مشترک سیاست‌گذاری این کشورها در حوزه هوش مصنوعی به مواردی چون تحقیق و توسعه، آموزش و تقویت نیروی انسانی، انتقال فناوری، نوآوری، زیرساخت‌های دیجیتال، اخلاقیات، حاکمیت، رگولاتوری و سرویس‌های عمومی و اکوسیستم داده، مربوط می‌شود. استراتژی کشورهای مختلف در قبال هوش مصنوعی بر تقویت هرچه بیشتر پژوهش در دانشگاه و سایر بخش‌های تحقیقاتی و نیز تخصیص بودجه به منظور تقویت تحقیق و توسعه، دلالت دارد. همزمان با این روند توسعه‌، رهبر انقلاب آبان ماه ۱۴۰۰ در دیدار با نخبگان از «هوش مصنوعی» به عنوان یک مساله مهم و آینده‌ساز نام بردند و تأکید کردند: این مساله در اداره آینده دنیا نقش دارد و باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که ایران جز ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی در دنیا قرار گیرد. در این راستا هم‌اکنون اقداماتی برای مواجهه با فناوری هوش مصنوعی و کاربردی‌سازی مزیت‌های آن آغاز شده و راهبرد کلی کشور در مواجهه با این فناوری در سندهایی مبتنی بر نقشه راه دیده شده است. با این حال سوال این است که چه چالش‌هایی هم‌اکنون بر سر راه توسعه هوش مصنوعی قرار دارد و در ابعاد ملی با چه موضوعاتی برای کاربردی‌سازی این فناوری روبرو هستیم؟ محمد شهرام معین رییس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در این باره توضیح داد.

    خلأ مقررات‌گذاری و نبود زیرساخت  پردازشی در مسیر توسعه هوش مصنوعی

وی مساله هوش مصنوعی را مساله‌ای چندبعدی عنوان کرد و ادامه داد: ما نمی‌توانیم فقط الگوریتم را توسعه دهیم اما برای داده فکری نکنیم؛ ما هم‌اکنون برای عملیاتی کردن و پیاده‌سازی سخت افزارهای خاص منظوره، فکر نکرده‌ایم و زیرساخت پردازشی کافی هم نداریم. مسائل حقوقی و حریم خصوصی و مالکیت داده و الگوریتمی و کسب و کاری را حل نکرده‌ایم. از سوی دیگر ارزش‌گذاری داده‌ها را انجام نداده‌ایم. از طرفی مساله رگولاتوری و مقررات‌گذاری تنظیم بازار را ندیده‌ایم. این ملغمه باید حل شود. این هنر است که بتوانیم اینها را با یکدیگر همسو کنیم. معین یکی از نیازمندی‌های توسعه هوش مصنوعی را مقررات‌گذاری عنوان کرد که باید از سوی متولیان این موضوع دنبال شود، گفت: باید به مساله هوش مصنوعی نگاه چند بعدی داشته باشیم. نمی‌شود زیرساخت قوی داشت اما برای مساله حقوق داده‌ها، رگولاتوری و کسب و کار راه‌حلی در نظر نگرفت. رییس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی افزود: در کنار آن فرهنگ‌سازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اینکه هوش مصنوعی در جامعه جا بیفتد و داده‌ها به نحوه مناسبی در اختیار مراکز تحقیقاتی قرار گیرد، از دیگر موضوعات مهم است. ما باید شاهد داده‌ها و کلان داده‌های باز با تاکید بر حفظ حریم خصوصی، امنیت و محرمانگی باشیم. وی با اشاره به پروژه‌هایی مانند خودروهای متصل و خودران که پروژه مطالعاتی رگولاتوری آن سال‌های اخیر توسط پژوهشگاه ICT انجام شده است گفت: از آنجایی که موضوع خودروی متصل خیلی جا نیفتاده بود، این سند مورد استفاده قرار نگرفت. اما اخیراً ما در مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با خودروسازهای داخلی جلسه داشتیم تا مجدداً موضوع رگولاتوری و مقررات‌گذاری و مسائل حقوقی این فناوری را بازنگری و عملیاتی کنیم. هم‌اکنون در زمینه پلتفرم حوزه خودروهای متصل، اتفاقات قابل توجهی در حال رخ دادن است اما به‌طور کل با توجه به تغییر تکنولوژی و نیازها، نیازمند بازنگری سند خودروی هوشمند هستیم. معین اضافه کرد: در سال ۲۰۱۸ اکونومیست مقاله‌ای را منتشر کرد که در آن به «داده» به عنوان نفت سده بعدی اشاره شد. این نفت باید به درستی استخراج و پالایش شود. معین در پاسخ به این سوال که چه زمانی در کشور ما نیز این فناوری همزمان با سایر کشورها، توسعه می‌یابد، گفت: ما همین الان هم برای توسعه هوش مصنوعی عقب هستیم و اگر بخواهیم همچنان منتظر بمانیم شرایط بدتر خواهد شد. حتماً باید زمان‌بندی داشته باشیم و این، نیازمند همت ملی و همکاری همه نهادها و ذینفعان و بازیگران این عرصه است. این همدلی و  هم سویی باید صورت بگیرد. باید یک جهاد بزرگ در عرصه هوش مصنوعی رقم زد.