انتقاد به سهل‌انگاری مدیریتی در راه‌آهن

گروه راه و شهرسازی |

کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن درباره سانحه قطار مسافری مشهد ـ یزد اعلام کرد: تاکنون دو علت مهم در وقوع این سانحه، انسداد مسیر حرکت قطار توسط بیل مکانیکی و تخطی از سرعت مقرره و تعیین‌شده مطابق حکم احتیاط شناسایی شده است. با وجود این، برخی از نمایندگان مجلس بر این باورند که راه‌آهن نیز در این حادثه مقصر بوده و دچار سهل انگاری مدیریتی شده است. کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن اطلاعیه شماره 1 این کمیسیون را درباره سانحه قطار مسافری مشهد ـ یزد منتشر کرد، در این اطلاعیه آمده است: کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن ضمن عرض تسلیت به خانواده‌های داغدیده و ابراز همدردی با آنان و آرزوی سلامتی برای مصدومین سانحه قطار مسافری مشهد ـ یزد مورخ 1401.3.18، اعلام می‌دارد این کمیسیون از لحظه وقوع سانحه تاکنون، ضمن حضور در محل سانحه، نسبت به بررسی شواهد و قرائن میدانی و مستندات مربوطه از جمله مکالمات ضبط‌شده مامورین، وقایع ثبت‌شده در سیستم‌های علائم الکتریکی، رکوردهای ثبت داده در لکوموتیو و ایستگاه‌ها و همچنین تحقیق از مامورین ذی‌ربط اقدام نموده است.

پس از برگزاری جلسات، ضمن مداقّه و اعمال حساسیت بایسته در علل و عوامل وقوع سانحه، گزارش اولیه سانحه خروج از خط قطار مسافری در بلاک عباس‌آباد ـ ریزو را به‌شرح ذیل منتشر می‌نماید: به‌منظور عملیات بهسازی و تعویض تراورس در بلاک عباس‌آباد ـ ریزو (خط گرم) با توجه به شرایط ترافیکی و آب‌وهوای گرم منطقه، برنامه‌ریزی گردید، انجام عملیات در طول شب از ساعت 00:00 تا 5:00 صبح مطابق دستورالعمل‌های مربوطه توسط شرکت نگهداری خط و از محل قرارداد نگهداری خط انجام گیرد.

مقرر شده بود به‌منظور تسهیل در امور سیر و حرکت قطارها، عملیات قبول و اعزام قطارها در ایستگاه‌های عباس‌آباد و ریزو با استقرار متصدی ترافیک و به‌صورت محلی انجام گردد و یک نفر متصدی ترافیک نیز برای دایر نمودن ایستگاه موقت در محل عملیات بهسازی مستقر گردد.

از ساعت 00: 00 مورخ 1401.3.18 عملیات بهسازی خط با تلفنگرام شماره 151 و 152 سرپرست کارگاه خط با قید تقلیل سرعت 30 کیلومتر بر ساعت برای بلاک عباس‌آباد ـ ریزو و قید تقلیل سرعت 15 کیلومتر بر ساعت در محدوده عملیات و عبور از محل تقلیل سرعت با علامت مامور خط انجام شده است و ایستگاه موقت در کیلومتر 450+244 توسط متصدی ترافیک دایر گردیده و مراتب تلفنگرامی به کنترل و ایستگاه‌های طرفین مخابره گردیده است.

قطار مسافری 6811 مشهد ـ یزد که در ساعت 19: 20 مورخه 1401.3.17 از مشهد حرکت نموده بود در ساعت 3:25 مورخ 1401.3.18 به ایستگاه طبس وارد و مطابق برنامه، مامورین راهبر و رییس قطار تعویض و قطار با دریافت حکم احتیاط در ساعت 3:35 به‌مقصد یزد حرکت می‌نماید.

در ساعت 4:25 سرپرست کارگاه بهسازی خاتمه عملیات بهسازی را تلفنگرام به کنترل و ایستگاه عباس‌آباد از طریق ایستگاه ریزو اعلام و با برچیده شدن ایستگاه موقت، بلاک فوق جهت تردد وسایط نقلیه ریلی آزاد می‌گردد.

در ساعت 4:30 اولین وسیله نقلیه ریلی با کد 209 (لکوموتیو منفرد شماره 169) از ایستگاه عباس‌آباد با سیستم علائم الکتریکی به ایستگاه ریزو اعزام می‌گردد.

پس از ورود لکوموتیو 169 به ایستگاه ریزو، در ساعت 5: 05 قطار مسافری مشهد ـ یزد با اتمام فریضه نماز صبح در ایستگاه عباس‌آباد و اعلام آمادگی رییس قطار با سیستم علائم الکتریکی به‌سمت ایستگاه ریزو اعزام می‌گردد.

هنگام سیر قطار مسافری در بلاک عباس‌آباد ـ ریزو، سرپرست عملیات خط در محل بهسازی بدون انجام هرگونه هماهنگی قبلی با کنترل و ایستگاه‌های طرفین و به‌منظور انجام تعمیرات بیل مکانیکی (جای‌گذاری زنجیر چرخ) دستور قرار دادن بوم بیل مکانیکی در داخل خط را به راننده بیل مکانیکی داده و بوم بیل مکانیکی علی‌رغم اشغالی بلاک و نزدیک شدن مسافری، در داخل خط قرار می‌گیرد که در حین انجام تعمیرات بیل، قطار مسافری به منطقه تقلیل سرعت 15 کیلومتر بر ساعت که در حکم احتیاط صادره توسط ایستگاه تشکیلاتی طبس، ثبت و به رویت و امضای رییس قطار و لکوموتیوران رسیده است نزدیک می‌شود، ضمناً محل مربوطه نیز به تابلوهای هشداری (30 و 15) مطابق مقررات عمومی سیر و حرکت تجهیز بوده است.

با عبور از قوس و ترانشه محل تقلیل سرعت (شعاع قوس 2000 متر) و مشاهده بیل مکانیکی در داخل خط، لکوموتیوران اقدام به نواختن سوت اخطار ممتد و ترمز سریع می‌نماید، لیکن به‌لحاظ نزدیک بودن فاصله، قسمت فوقانی لکوموتیو با بوم بیل مکانیکی که در حال چرخش برای خارج شدن از روی خط بوده است، برخورد و منجر به واژگون شدن بیل مکانیکی گردیده و با سالن‌های قطار برخورد می‌نماید که به‌دلیل سرعت غیرمجاز قطار و ناپایدار بودن خط در محل، سالن‌های دوم و سوم و چهارم واژگون و سالن‌های 5 الی 8 نیز از خط خارج و قطار پس از طی مسافت حدود 220 متر از محل برخورد متوقف می‌گردد.

بر اساس بررسی‌های انجام‌گرفته تاکنون، دو علت مهم در وقوع این سانحه، انسداد مسیر حرکت قطار مسافری توسط بیل مکانیکی (پس از اتمام عملیات و اعلام آزادسازی مسیر تردد قطار از سوی سرپرست عملیات بهسازی) و همچنین تخطی از سرعت مقرره و تعیین‌شده مطابق حکم احتیاط می‌باشد.

ضمناً شناسایی سایر علل و عوامل موثر در وقوع این سانحه در دست بررسی بوده که پس از تحقیقات بیشتر، نتایج متعاقباً به استحضار خواهد رسید.

    مجلس سکوت نخواهد کرد

در همین رابطه، محمدرضا رضایی کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس اظهار کرد: اگر یک مورد خرابکاری یا سانحه‌ای داشته باشیم یا اتفاقی در مسیر ریلی رخ دهد، هیچ سیستم هوشمندی در طول شبکه نمی‌تواند این مانع را مشاهده و گزارش دهد تا جلوی آن گرفته شود. رضایی کوچی در گفت‌وگو با ایلنا گفت: از محل سانحه قطار مشهد- یزد بازدیدی داشتم و موضوع کاملا مشخص است بخشی از دلیل وقوع این سانحه به پیمانکار، بخشی دیگر به لوکوموتیو ران 

و بخشی از دلایل وقوع این سانحه تلخ به شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران برمی‌گردد. با وجود اینکه وظایف همه مشخص بوده اما مجموعه‌ای از عوامل منجر به این سانحه شده است. رییس کمیسیون عمران مجلس ادامه داد: وظیفه پیمانکار در بهسازی آن منطقه کاملا مشخص بوده، وظایف راه‌آهن کاملا مشخص بوده و تمام این عوامل در بروز این سانحه دخیل بودند و اینکه هر یک چه سهمی داشتند تعیین خواهد شد.

وی افزود: در این حوزه‌ها شاهد وجود سهل‌انگاری‌هایی هستیم و در راه‌آهن سهل‌انگاری صورت گرفته‌ است. در یک شبکه طولانی ریل هیچ سیستم هوشمندی مسیر را کنترل نمی‌کند. قطاری در این مسیر در حال عبور است؛ موضوع اول این است که چرا لکوموتیو ران باید این اجازه را داشته باشد که در سرعت مجاز و تعیین شده 30 کیلومتر بر ساعت، 120 کیلومتر سرعت داشته و هیچ کسی هم این موضوع را کنترل نمی‌کند.

رییس کمیسیون عمران گفت: چرا لکوموتیو ران با هر سرعتی که می‌خواهد می‌تواند در حرکت باشد و هیچ دستگاهی آن را کنترل نمی‌کند و اساسا دیده نمی‌شود که چرا در یک دستگاه و مجموعه متمرکز عملکردها مانیتور نمی‌شوند که موارد غیرمجاز کنترل شود. تمام این موضوعات نشان می‌دهد که ایرادات اساسی به عملکرد راه‌آهن وارد است. ناظر راه‌آهن بر عملکرد پیمانکار چه جایگاهی دارد، پیمانکاری که قرارداد آن برای سه دوره تمدید شده‌ است.

   ادعای اعتیاد راننده بیل مکانیکی

وی درباره ادعاها مبنی بر اعتیاد راننده بیل مکانیکی اظهار کرد: اصلا فرض بر اینکه راننده بیل مکانیکی معتاد است اساسا چه کسی صلاحیت این افراد را کنترل می‌کند؟ اعتیاد راننده بیل مکانیکی تنها یک جزو از موضوع است و تمام ایرادات به آن بر‌نمی‌گردد. رضایی کوچی با تاکید بر اینکه حتما مجلس به موضوع سانحه ریلی طبس ورود می‌کند، گفت: مجلس در چند روز پیش تعطیل بوده وگرنه به‌طور قطع در این باره حساسیت نشان می‌دهد و حتما باید با افراد خاطی برخورد شود و قطعا مجلس سکوت نخواهد کرد همانطور که در مقطع وقوع سانحه قطار مشهد- تبریز مدیرعامل راه‌آهن عزل شد و حتما در این مقطع هم حساسیت و مواضع خود را نشان می‌دهیم. وی با اشاره به تعارض منافع در کمیسیون‌ها و تیم‌های بررسی سوانح در وزارت راه و شهرسازی اظهار داشت: اساسا انتقاد به تیم بررسی سوانح است، اعضای تیمی که سانحه را پیگیری می‌کنند را خود راه‌آهن و وزارت راه و شهرسازی انتخاب می‌کند و این تعارض منافع ایجاد می‌کند و این ساختار باید اصلاح شود و به معنای واقعی باید از تیم‌های مستقل از این مجموعه‌ها دلایل وقوع سوانح را پیگیری کنند.

    سهل‌انگاری و ضعف مدیریتی مشهود است

در همین حال، محمد صالح جوکار، رییس مجمع نمایندگان استان یزد در مجلس شورای اسلامی نیز خواستار برخورد قاطع با مقصران سانحه قطار مشهد – یزد شد. به گزارش ایسنا، جوکار در تذکری شفاهی در جریان جلسه علنی دیروز مجلس شورای اسلامی بیان کرد: سهل‌انگاری، ضعف مدیریتی و ترک عمل کاملا مشهود است. وزیر راه و شهرسازی و کمیسیون بررسی سوانح ریلی که تشکیل شده است باید این موضوع با جدیت دنبال کرده و گزارش نهایی آن را به مردم و قوه قضاییه اعلام کنند. البته این کمیسیون زیرنظر راه‌آهن تشکیل شده که تعارض منافع در آن نیز وجود دارد. برخورد جدی دستگاه قضایی با مقصران این حادثه درس عبرتی برای مدیران نالایق خواهد بود. انتظار داریم کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی این موضوع را با جدیت دنبال کند.

تردد قطارهای مسافربری در مسیر مشهد- سرخس لغو شد

حسن نوری‌زاده، سرپرست فرمانداری سرخس اعلام کرد: مسیر ریلی مشهد - سرخس به دلیل خروج قطار باری دچار آسیب شده و هم‌اکنون تردد قطارهای مسافربری در این مسیر لغو شده است. نوری‌زاده در گفت‌وگو با ایرنا افزود: این قطار باربری روز چهارشنبه گذشته (روز وقوع سانحه طبس) از ریل خارج شده است و به دلیل زمان‌بر بودن بارگیری و تخلیه این قطار باربری، بررسی کمیسیون سوانح و حوادث راه‌آهن و فرایند بررسی بیمه، مقداری بررسی این ماجرا طول کشیده است. وی بدون اعلام جزییات دقیق از مکان بروز حادثه و میزان خسارت وارده به قطار باربری و خط آهن ترانزیتی و بین‌المللی مشهد-سرخس گفت: پیش از این تردد قطار مسافربری مشهد-سرخس محدود شده بود اما فعلا تا رفع آسیب دیدگی خط آهن حرکت این قطار مسافربری محلی لغو شده است. سرپرست فرمانداری سرخس گفت: وقوع پدیده ریزگردها و همزمانی آن با بارندگی‌های اخیر موجب افزایش رسانایی خط آهن شده و وقوع حادثه در مسیر دارای پیچ و اختلاف سطح ریل و سطح زمین موجب خسارت بیشتر در این حادثه به خط آهن شده است.

اداره کل راه‌آهن خراسان تاکنون درخصوص حادثه ریلی یاد شده اطلاع‌رسانی نکرده است.