تاثیر اثرات روانی روی بازار سرمایه
فردین آقابزرگی
یک نگاه این است که تحریم‌های اخیر موجب کاهش صادرات و در نهایت کاهش سرمایه در گردش شرکت‌ها و افت تولید شود. با این پیش‌فرض که این تحریم قرار است به تحریم‌های گذشته اضافه شود؛ اگر چنین مساله‌ای حادث شود با فرمول‌ها و مفروضات مختلف می‌توانیم وضعیت شرکت‌ها را در جهت کاهش سودآوری و کاهش فروش ارزیابی کنیم. اما از منظر دیگر من اعتقاد دارم طی یک سال گذشته مسائل مرتبط با برجام و تحریم اصولا در چارچوب یک گفتمان سیاسی بین دو طرف صورت گرفته است؛ کما اینکه یک ماه قبل که خوش‌بینی زیادی نسبت به نتیجه مثبت گفت‌وگوها وجود داشت هم عملا هیچ گشایشی در رفع تحریم‌ها حاصل نشده بود اما گفتمان به صورتی بود که این حس را به فعالان اقتصادی و بازار سرمایه متبادر می‌کرد که اثر رفع تحریم‌ها را برای آینده تحلیل کنند. این در حالی است که اصولا بازه زمانی رفع تحریم‌ها زمانی طولانی‌تر از تصور ماست. تجربه گذشته در مورد سایر کشورها و حتی خود ایران نشان داده است چنانچه یک تحریم به عنوان مثال در مورد نظام بانکی کشور وضع شود، رفع آن دو تا ۵ سال طول خواهد کشید. در رابطه با این مصوبه وزارت خزانه‌داری امریکا هم که سه شرکت خارک، مارون و فناوران را در فهرست خود قرار داده است باید گفت که اساسا نمی‌تواند اثر تازه‌ای بر شرکت‌ها بگذارد. زیرا از گذشته هم این شرکت‌ها با تحریم روبرو بوده‌اند. معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه نیز گفته است که ما قبلا هم در این زمینه ناملایماتی داشته‌ایم اما روش‌هایی را در پیش گرفته بودیم که اثر این تحریم‌ها را کم کند. اگر چه ایشان اشتباهی هم کرده و روش‌های دور زدن تحریم‌ها را اسم برده است! اما در واقع ما از زمان جنگ عراق هم اگر ناملایمات و محدودیت‌هایی در حوزه صادرات و فعالیت‌های اقتصادی داشته‌ایم راهکارهای جایگزینی برای آن یافته‌ایم.
در حال حاضر فکر می‌کنم به جز آثار روانی که اثر خود را بر قیمت سهام خواهد داشت اثر عملیاتی روی این شرکت‌ها بروز نخواهد کرد. طی ۱۰ سال گذشته نه صحبت‌هایی که حاکی از گشایش در رفع تحریم‌ها بوده و نه بیانیه‌های تحریم و افزایش محدودیت‌ها اثر خاص سود و زیانی بر روند کوتاه‌مدت این شرکت‌ها نداشته است. در واقع طی سالهای اخیر اگر هم تحریم‌ها اثری داشته طی بازه زمانی بلندمدت بوده است. در بلندمدت هم ما تجربه ۲۰ تا ۳۰ سالهای داریم که راهکارهای آن را دریافته‌ایم. در حال حاضر هم با توجه به اینکه هیچ نوع رفع تحریمی صورت نگرفته اما آمار رسمی نشان می‌دهد نفت کشور بیش از سالهای گذشته فروش می‌رود. دلیل آن هم روش‌های مختلفی است که شاید نتوان آنها را نام برد اما اثر تحریم‌ها را قابل جبران کرده است. لذا من فکر می‌کنم این تحریم‌ها بیشتر اثر روانی خواهد داشت.
هدف وضع‌کننده تحریم‌ها هم همین است که یک شوک روانی وارد کند بر این مبنا که مثلا اگر ایران دسترسی به دوربین‌های تاسیسات هسته‌ای را محدود کرده است، ماهم تحریم‌های تازه‌ای وضع می‌کنیم! اما در واقع از لحاظ عملیاتی اثر سود و زیان خاصی در کوتاه‌مدت ندارد.
در واقع وضع تحریم در زمان بایدن به تنهایی اثر منفی خواهد داشت؛ اما نکته این است که تحریم در مورد یکسری از شرکت‌هاست و ما باید فاز مثبت بازار ناشی از تغییر وضعیت مبادله ارزی صادرکنندگان و صرافان را هم در نظر بگیریم. ابلاغیه بانک مرکزی درباره خرید و فروش ارز صادرکنندگان در صرافی‌ها بر اساس نرخ توافقی توانسته است اثر مثبت مشهودی داشته باشد. در حال حاضر خبرهای رسمی حاکی است که دلار برخی از شرکت‌ها در نرخ توافقی ۳۰ تا ۳۱ هزار تومان مورد معامله قرار گرفته است. اگرچه به‌طور کلی موضوع تحریم سه شرکت قطعا شوک منفی خواهد داشت اما این خبر مثبت می‌تواند تا حدودی خبر تحریم را تضعیف کند؛ مانند دوشنبه هفته گذشته که خبر گشایش‌هایی برای معاملات ارز صادرکنندگان به یک‌باره شاخص کل را ۵/۲ درصد افزایش داد.
