پشت پرده سفر بایدن به خاورمیانه

فارن پالیسی، مجله تخصصی امریکایی در حوزه دیپلماسی در مطلبی به قلم «آرون دیوید میلر» مذاکره‌کننده ارشد در دولت‌های جمهوری‌خواه و دموکرات پیشین امریکا نوشت: جز در موارد نادر، خاورمیانه به مکانی تبدیل شده است که ایده‌های روسای جمهور امریکا، به ویژه ایده‌های بزرگ، در آنجا می‌میرند. دولت جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده، با درک عاقلانه این واقعیت بی‌رحمانه، تلاش کرد در طول یک سال و نیم گذشته از منطقه دور بماند. به گزارش پایگاه خبری انتخاب در ادامه این مطلب آمده است: اما صدای آژیر هیدروکربن‌های عربی در بحبوحه حمله روسیه به اوکراین و افزایش قیمت گاز، بایدن را مجبور به بازگشت به منطقه کرده است. شکست روند صلح اسراییل و فلسطین؛ تنش‌های احتمالی بین ایران و اسراییل؛ و یک ملاقات ناراحت‌کننده با ولیعهد سعودی -که بایدن زمانی کشورش را «مطرود» می‌دانست- چشم‌انداز دستاوردهای این سفر را بیشتر کرده.

دولت بایدن ممکن است در تسهیل پیشرفت در روابط نوظهور اسراییل با عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس موفق شود. اما در حقیقت، اولویت‌های بایدن جای دیگری است. او به درستی از انجام تعهدات عمیقی که ممکن است ایالات متحده را عمیق‌تر به این منطقه ناکارآمد و بی‌نظم بکشاند، دوری خواهد کرد. اسراییل و اعراب هر آنچه که رییس‌جمهور ایالات متحده بدهد، می‌گیرند، اما به‌شدت از کاهش توان سیاسی او آگاه هستند و نگاه‌شان به بازگشت احتمالی دونالد ترامپ است.

  بحران داخلی

سفرهای روسای جمهور به خاورمیانه در اشکال و اندازه‌های مختلفی انجام شده است. سفر آتی بایدن به منطقه- که در ابتدا با دعوت نفتالی بنت، نخست‌وزیر سابق اسراییل آغاز شد- عمدتاً ناشی از بحران سیاسی داخلی ایالات متحده است که به قیمت نفت مرتبط است. بر اساس توافقی که در سال 2020 مذاکره شد، گروه کشورهای تولیدکننده نفت موسوم به اوپک پلاس که شامل روسیه و عربستان سعودی می‌شود، با کاهش تولید، کاهش قیمت‌های ناشی از همه‌گیری کووید-19 را معکوس کردند. با افزایش قیمت‌ها، تولیدکنندگان اوپک‌پلاس این روند کاهشی تولید را کندتر کردند. اما با وجود کند شدن میزان کاهش، افزایش تقاضا و جنگ اوکراین، عرضه را مختل کرد. قیمت‌های انرژی به‌شدت افزایش یافت و تورم را در ایالات متحده افزایش داده و موقعیت سیاسی داخلی بایدن را پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای ایالات‌متحده تضعیف کرد و در نتیجه ملاقات با آن فرد مطرود فوریت پیدا کرد. با این حال، واقعیت ناخوشایند اینکه تاجران نفت از قبل، تاثیر افزایش احتمالی تولید در نتیجه سفر بایدن را در قیمت‌ها لحاظ کرده‌اند و تعهد عربستان برای تولید بیشتر در واکنش به سفر بایدن، تاثیر بسیار ناچیزی خواهد داشت. علاوه بر این، تحلیلگران انرژی انتظار دارند که در طولانی‌مدت، تقاضای جهانی از عرضه پیشی بگیرد. اگر این روند ادامه داشته باشد، قیمت‌های بالا در آینده اقتصاد جهان پایدار خواهند شد و تعدیل‌های نسبتاً جزیی که سعودی‌ها در ازای لطف ایالات متحده انجام می‌دهند، آرامش چندانی را برای امریکایی‌های عادی فراهم نخواهد کرد. در همین حال، واشنگتن و متحدانش در حال بررسی طرح جانت یلن، وزیر خزانه‌داری امریکا برای محدود کردن قیمت نفت روسیه هستند. در رابطه با بحرانی که بایدن را به سمت خلیج فارس سوق می‌دهد، یک نکته واضح است: مصرف سوخت فسیلی در حال افزایش بوده و انتقال به سمت انرژی‌های جایگزین را به آینده نامعلومی سوق می‌دهد. سفر بایدن در حال حاضر مزایای سیاسی چندانی به همراه ندارد، اما هزینه‌های بسیار جدی‌تری برای محیط زیست خواهد داشت.

ساده‌ترین بخش سفر

توقف بایدن در اسراییل شاید ساده‌ترین مقصد سفر باشد، اگرچه آن هم خالی از پیچیدگی نیست. او قرار نبود اشتباه رییس سابق خود، باراک اوباما، را در عدم دیدار از اسراییل در اوایل دوره ریاست‌جمهوری خود تکرار کرده یا بدتر از آن، بدون توقف در اسراییل، سفر به منطقه را به پایان برساند.

«دولت تغییر» به رهبری بنت که به نظر می‌رسید بایدن روی آن شرط‌بندی کرده و با هدف حمایت ازآن، فشار بر مساله شهرک‌ها یا هر چیز دیگری را به دلیل نگرانی از احتمال بازگشت بنیامین نتانیاهو، متوقف کرده بود، اکنون سقوط کرده است. یایر لاپید میانه‌رو اکنون نخست‌وزیر موقت است. انتخابات جدید در یک نوامبر برگزار خواهد شد و نتانیاهو به دنبال بازگشت به قدرت است. طبق تعریف، سفر ریاست‌جمهوری امریکا، لاپید را نخست‌وزیر جلوه می‌دهد، این همان چیزی است که او برای تقویت جایگاه خود علیه نتانیاهو، طولانی‌ترین نخست‌وزیر تاریخ اسراییل، به آن نیاز دارد. بایدن به‌طور قطع در مورد پیوند ناگسستنی ایالات متحده با اسراییل و تعهد عمیق آن به امنیت اسراییل صحبت خواهد کرد. سخنرانی افتتاحیه لاپید افراط‌گرایی را محکوم کرد، به فلسطینی‌ها رسید و به ایران هشدار داد. اینها موضوعاتی هستند که بایدن می‌تواند با آنها کار کند.

بعید است لاپید از این فرصت برای فشار بر درخواست‌های اسراییل برای تامین بودجه دفاع هوایی لیزری و همچنین هواپیماها و مهماتی استفاده کند که اسراییل را قادر می‌سازد به تنهایی به ایران حمله کند. در صورت درخواست لاپید، بایدن احتمالا جوابی نخواهد داشت. هر دو سلف اخیر او درخواست بمب‌افکن‌ها را رد کردند، زیرا می‌ترسیدند اسراییل نبردی را آغاز کند که نتواند آن را تمام کند و در نتیجه ایالات متحده را به جنگی بکشاند که نمی‌خواهد. بایدن طبق سنت با نتانیاهو به عنوان رییس اپوزیسیون اسراییل دیدار خواهد کرد. آنها دهه‌هاست یکدیگر را می‌شناسند، اما صحبت‌های شاد این واقعیت را پنهان نخواهد کرد که بایدن از بازگشت نتانیاهو خرسند نخواهد شد زیرا او را هنگام بازدید از اسراییل در دوره اول ریاست‌جمهوری اوباما تحقیر کرده بود. نتانیاهو، به نوبه خود، به وضوح امیدوار است که بایدن با ترامپ جایگزین شود. با این حال، این دیدار فقط اعلام حسن نیت است. با توجه به انتخابات برنامه‌ریزی شده، این واقعیت تقویت می‌کند که بایدن او را فرد علاقه‌اش نمی‌داند. انتظار لبخندهای شاد و اجباری داشته باشید، اما نه چیز دیگری.

  دیدار الزامی در سرزمین‌های اشغالی

دیدار بایدن و محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین الزامی است. بایدن وانمود خواهد کرد که دولت او واقعا علاقه‌مند به انجام کاری در مورد مساله فلسطین است و در مورد اهمیت اقدامات اعتمادسازی و همچنین حمایت از راه‌حل دو کشوری صحبت خواهد کرد. عباس مودبانه وانمود خواهد کرد که امیدوار است واشنگتن از سرگیری روند سیاسی را پیگیری که به خواسته‌های ملی فلسطین برای داشتن کشوری مستقل با مرزهای توافق شده و پایتختی در بیت‌المقدس شرقی بپردازد. او رییس‌جمهور ایالات متحده را در مورد شهرک‌سازی‌ها تحت فشار قرار می‌دهد و از او می‌پرسد که چرا در بازگشایی کنسولگری ایالات متحده در اورشلیم کند عمل می‌کند.

  تنها موضوع واقعا استراتژیک

ایران تنها موضوع واقعا استراتژیک است که مذاکرات بایدن در اسراییل و عربستان سعودی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. عربستان سعودی- و شاید اسراییل- هیچ امیدی بالاتر از این ندارند که ایالات متحده ایران را شکست بدهد. در صورت عدم موفقیت، ریاض به احتمال زیاد متقاعد شده است که دولت جمهوری‌خواه بعدی مانند ترامپ عمل کرده و حتی در صورت رسیدن بایدن به توافق با ایران، دوباره توافق هسته‌ای را پاره خواهد کرد. در این میان سعودی‌ها هم به دنبال تثبیت شرایط خود هستند. آنها نیز مانند امارات برای تثبیت روابط و توقف پرتاب موشک‌های حوثی‌ها از یمن، به سراغ ایران رفته‌اند. با این وجود، سعودی‌ها سوالات مهمی در مورد اینکه اگر ایران به عربستان سعودی حمله کند و واشنگتن چه خواهد کرد، خواهند پرسید. اما بایدن احتمالا در مورد انجام هرگونه تعهد امنیتی الزام‌آور که ممکن است ایالات متحده را به جنگ با ایران بر اساس شرایط عربستان سعودی بکشاند، بسیار محتاط باشد. در همین حال، اسراییل عملیات‌های نه چندان پنهانی را برای تضعیف منافع ایران در احیای برجام انجام می‌دهد. اکنون تخمین زده می‌شود که ایران هفته‌ها تا انباشت اورانیوم بسیار غنی شده کافی برای سوخت بمب فاصله دارد. بایدن خواهان خویشتنداری اسراییل خواهد شد در حالی که ایالات متحده تلاش می‌کند مذاکراتی را به نتیجه برساند که پیشرفت هسته‌ای ایران را متوقف کند، اما اسراییل تحت تاثیر نتایج مذاکرات ایران و امریکا با میانجیگری اتحادیه اروپا در قطر قرار نخواهد گرفت. مذاکراتی که به نظر می‌رسید بدون پیشرفت به پایان رسیده باشد. بایدن به دلیل تمایل به تعامل با ولیعهد سعودی محمد بن‌سلمان به ‌شدت مورد انتقاد کنگره امریکا و گروه‌های حقوق بشر قرار گرفته است. یکی از راه‌های مورد بحث برای کاهش انتقاد این است که واشنگتن برای تسهیل بهبود روابط اسراییل و عربستان و ایجاد نقشه راهی برای عادی‌سازی آن اقدام کند که ممکن است شامل گام‌های اولیه در مورد حقوق پرواز تجاری برای اسراییل و شاید پروازهای مستقیم برای مسلمانان ساکن اسراییل برای زیارت مکه و مدینه باشد. اینکه آیا بایدن در موقعیتی باشد که چنین اقداماتی را اعلام کند، مشخص نیست. این هفته، توماس نایدز، سفیر ایالات متحده در اسراییل، گفت که هیچ اطلاعیه‌ای در مورد عادی‌سازی روابط اسراییل و عربستان در این سفر وجود نخواهد داشت. در واقع، یکی از نقاط درخشان این سفر، همسویی و همکاری رو به رشد بین اسراییل و کشورهای کلیدی خلیج فارس، به ویژه امارات متحده عربی، در موضوعاتی از گردشگری گرفته تا سلامت عمومی و به ویژه در زمینه امنیت خواهد بود. بنی گانتز، وزیر دفاع اسراییل ماه‌ها پیش اشاره کرد که توافقنامه صلح ابراهیم که اسراییل با امارات متحده عربی امضا کرد، شامل یک ترتیب امنیتی ویژه است که ظاهرا شامل ادغام دفاع هوایی اسراییل و شورای همکاری خلیج فارس است. واشنگتن 40 سال است که برای سیستم دفاع هوایی یکپارچه شورای همکاری خلیج فارس فشار می‌آورد، اما کشورهای عضو هرگز آن را اجرایی نکردند. اجلاس سران ایالات متحده و شورای همکاری خلیج فارس در سال 2015 در کمپ دیوید تصمیم گرفت که دقیقا همین سپر هوایی را بدون اسراییل ایجاد کند، اما کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به‌رغم تشویق ایالات متحده هرگز پیگیر آن نشدند. شورای همکاری خلیج فارس باید یک سیستم دفاع هوایی یکپارچه داشته باشد و تامین آن به نفع اسراییل و ایالات متحده است. اگر در ارایه هشدارهای اولیه در مورد پرتاب‌ها و توانایی انهدام حملات موشکی و پهپادی وارده از سوی ایران و نیروهای نیابتی یمنی آن موفق شود، می‌تواند نیاز به حضور نظامی ایالات متحده در منطقه را کاهش بدهد. با این حال، عربستان سعودی امیدوار است با تقویت پیمانکاران دفاعی ایالات متحده که سیستم‌ها را تامین و نگهداری می‌کنند و لابی آنها برای ادامه نقش نظامی در دفاع از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، این روند را معکوس کند. در این مرحله، محمد بن سلمان معتقد است که با وادار کردن بایدن به پایان دادن به توقف روابط دو کشور پس از قتل جمال خاشقجی - مخالف سعودی مقیم امریکا - در آزمون اراده پیروز شده است. از نظر سعودی‌ها، بایدن ضعیف و صرفا سرعت‌گیری در راه رسیدن به یک دولت جمهوری‌خواه است که با آنها به شیوه‌ای که به آن عادت کرده‌اند، رفتار خواهد کرد. و بدون شک نتانیاهو نیز همین احساس را دارد.

هم اسراییل و هم عربستان سعودی آسیب‌پذیری‌های دموکرات‌ها را در نوامبر درک می‌کنند و همین روند کنونی درباره بحث درون حزبی درباره نامزدی بایدن در سال 2024 را می‌پسندند. انگیزه آنها برای کمک ‌کردن به‌ شدت ناچیز است. در واقع، جای تعجب خواهد بود که اگر جرد کوشنر، مشاور ارشد سابق ترامپ که صندوق سرمایه‌گذاری‌اش 2 میلیارد دلار از محمد بن سلمان هدیه گرفته به او تلفن‌ نکرده و نگوید با دولت فعلی همکاری نکنند. روابط دفاعی نزدیک‌تر امریکا و عربستان چگونه خواهد بود؟ جدای از ائتلاف دفاع هوایی خاورمیانه (نام جدید سیستم دفاع هوایی یکپارچه شورای همکاری خلیج فارس - اسراییل - امریکا) که سال گذشته در نشست افسران ارشد امریکایی، اسراییلی و عرب حاشیه خلیج فارس شروع به کار کرد، طیف وسیعی از گزینه‌ها وجود دارد. در نهایت، بایدن می‌تواند تضمینی الزام‌آور به سعودی‌ها ارایه بدهد که در صورت حمله ایران، ایالات متحده از آنها دفاع خواهد کرد. در تئوری، چنین توافقی نیاز به تایید سنای ایالات متحده دارد اما در عمل لزوما این طور نیست. اما چنین پیمان‌هایی به دلیل محدود کردن انعطاف‌پذیری امضاکنندگان در شرایط بحرانی یا استراتژیک، بسیار نادر هستند. علاوه بر این، در ایالات متحده، حمایت عمومی از روابط ایالات متحده و عربستان ضعیف است و یک تعهد رسمی دفاعی توجه ناخواسته منتقدان را جلب می‌کند. در نهایت، بایدن می‌تواند یک توافقنامه همکاری دفاعی را پیشنهاد دهد که در صورت حمله به سعودی‌ها، ایالات متحده متعهد به رایزنی می‌شود. این نمایشی مهم از علاقه و قصد ایالات متحده بدون متعهد کردن واشنگتن به مداخله خواهد بود. این همان توافقی است که ایالات متحده در حال حاضر با سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دارد. دلیل عدم وجود توافقی با عربستان سعودی این است که در دهه 1990 آن را رد و تیم مذاکره‌ کننده ایالات متحده را اخراج کرد. مانند بسیاری از چیزها، تفکر محمد بن سلمان به ‌شدت با حاکمان قدیمی متفاوت است. به‌رغم تلاش دولت بایدن برای متقاعد کردن این کشورها به بازگشت امریکا، اما مردم منطقه معتقدند دیگر اولویت امریکا نیستند. با این حال، در آینده قابل پیش‌بینی، آرزوی عربستان سعودی برای ادامه حضور نظامی ایالات متحده در منطقه برآورده خواهد شد. ایالات متحده دارای یک ساختار پایگاهی پیچیده در خلیج فارس است، ناوگان پنجم ایالات متحده در بحرین، مرکز عملیات هوایی ترکیبی در پایگاه هوایی العدید در قطر، پایگاه هوایی گسترده دیگری در امارات متحده عربی و تجهیزات جنگی ذخیره شده در عمان و کویت. نیروهای ایالات متحده به‌ طور معمول در این تاسیسات مستقر می‌شوند. تا زمانی که ایران یک دشمن باقی بماند - و تا زمانی که قیمت نفت عامل مهمی در اقتصاد جهانی شده باشد - این پایگاه از بین نمی‌روند. تنها نقطه نامطمئن در این طرح آنکه ریسک گریزی ایالات متحده باعث شده تا کشورهای عربی خلیج فارس و اسراییل برای امنیت جمعی خود به یکدیگر نزدیک بشوند. ایالات متحده این کشورها را تا زمان بلوغ، و به باور خودشان تا زمان تبدیل شدن به قدرت‌های منطقه‌ای پرورش داده و ایمن نگه داشته است. اما سندرم خانه خالی گاهی باعث می‌شود والدین دخالت‌های نابجایی در زندگی فرزندان‌شان داشته باشند. بایدن در اولین سفر خود به خاورمیانه در مقام رییس‌جمهور شاید نتواند در برابر این وسوسه مقاومت کند.