حد بحرانی قیمت‌ها

تعادل |

مرکز برنامه‌ریزی و اطلاعات راهبردی وزارت کار گزارش بررسی روند متوسط قیمت اقلام خوراکی منتخب در مناطق شهری در خردادماه 1401 را منتشر کرد. گزارشی که نشان می‌دهد، متوسط قیمت 95 درصد خوراکی‌ها از حد بحرانی قیمت‌ها فراتر رفته است. براساس این گزارش، متوسط قیمت اقلام خوراکی مانند «گوشت گوسفند»، در محدوده هشدار قرار دارند که با توجه به افزایش قیمت «گوشت گوساله یا گاو و مرغ ماشینی»، افزایش مجدد قیمت این قلم و ورود به محدوده بحرانی دور از انتظار نیست. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، افزایش تورم ماهانه در دو ماه اخیر پس از حذف ارز ترجیحی در اردیبهشت‌ماه رخ داده است؛ برهمین اساس، برخی متهم اصلی افزایش نرخ تورم کشور، را تغییر سیاست تخصیص دلار ۴۲۰۰تومانی می‌دانند، که اثر خود را در تورم خوراکی‌ها در خردادماه گذاشته است. اما با توجه به کاهش 6/ 7واحد درصدی تورم تیرماه به نسبت خرداد، این گزاره مطرح می‌شود که حذف ارز 4200 تومانی کم‌اثر شده است. با این حال، اعداد و ارقام منتشر‌شده، نشانگر این است، همچنان تورم بر گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه بیشتر اثرگذار است. زیرا شوک تورمی حاصل از حذف ارز ترجیحی بیشتر بر گروه خوراکی‌ها موثر بوده است. 

    واکاوی قیمت‌ها در تیرماه 

بررسی آمارها نشان می‌دهد، در تیرماه سال جاری، شاخص قیمت مصرف‌کننده به عدد 3/ 504 واحد رسیده که نسبت به خردادماه رشد 6/ 4درصدی داشته است. نگاهی به روند تورم ماهانه نشان می‌دهد، بعد از تورم ماهانه خردادماه که رکورد تاریخی 2/ 12درصدی را شکست؛ تورم تیرماه سال جاری در طی 18 ماه گذشته دومین تورم بالای ماهانه به حساب می‌آید. افزایش تورم ماهانه در دو ماه اخیر پس از حذف ارز ترجیحی در اردیبهشت‌ماه رخ داد. با توجه به کاهش 6/ 7واحد درصدی تورم تیرماه به نسبت خرداد، می‌توان گفت حذف ارز 4200 تومانی کم‌اثر شده است. براساس اعداد و ارقام منتشر‌شده، همچنان تورم بر گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه بیشتر اثرگذار است. زیرا شوک تورمی حاصل از حذف ارز ترجیحی بیشتر بر گروه خوراکی‌ها موثر بوده است. 

همچنین براساس گزارش منتشر‌شده از سوی مرکز آمار، تورم ماهانه گروه خوراکی‌ها در تیرماه سال جاری 7/5درصد و تورم غیرخوراکی‌ها 8/ 3درصد بوده است. در مقایسه با خردادماه، تورم ماهانه خوراکی‌ها کاهش 7/ 19 واحد درصد و تورم غیرخوراکی‌ها 6/0 واحد درصد کاهش داشته است. بنابراین همچنان تورم گروه خوراکی‌ها اثر بیشتری بر تورم کل داشته است. بررسی اعداد و ارقام گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد، در تیرماه 1401، در گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن تورم 2/ 10درصدی را ثبت کرده است. بعد از آن متوسط قیمت شیر، پنیر و تخم مرغ در تیرماه رشد 7/ 7درصدی داشته است. «میوه و خشکبار» نیز از تورم ماهانه بالای 5درصدی مصون نبوده‌اند و میانگین قیمت در این گروه نیز حدود 1/ 5درصد رشد داشته است. «شکر، مربا، عسل، شکلات و شیرینی» نیز افزایش قیمت ماهانه 9/ 4درصدی را ثبت کرده‌اند. 

   تورم خوراکی‌ها فراتر از حد بحران

در همین حال، مرکز برنامه‌ریزی و اطلاعات راهبردی وزارت کار گزارش بررسی روند متوسط قیمت اقلام خوراکی منتخب در مناطق شهری در خردادماه 1401 را منتشر کرد. گزارشی که نشان می‌دهد متوسط قیمت 95 درصد خوراکی‌ها از حد بحرانی قیمت‌ها فراتر رفته است.

طبق این گزارش، مقایسه متوسط قیمت اقلام خوراکی در ماه جاری با ماه قبل نشان می‌دهد که در 17 قلم (70.8 درصد) از کالاهای منتخب تغییرات بیش از 10 درصد بوده و بیشترین افزایش قیمت‌ها در کالاهای منتخب مربوط به روغن مایع (233.8 درصد)، پنیر ایرانی پاستوریزه (55.7 درصد) و ماست پاستوریزه (52.4 درصد) است. در هیچ یک از کالاهای منتخب، تغییرات منفی و کاهشی مشاهده نشده و کمترین افزایش در قیمت‌ها مربوط به چای خارجی بسته‌ای (6.3 درصد)، خیار (6.4 درصد)، گوجه‌فرنگی (6.8 درصد) است.

مقایسه متوسط قیمت اقلام خوراکی در ماه جاری با ماه مشابه سال قبل هم حاکی از این است که در 7 قلم از کالاهای منتخب تغییر قیمت بیش از 100 درصد بوده و بیشترین افزایش قیمت در اقلام روغن مایع (332.3 درصد)، سیب زمینی (172.2 درصد)، برنج ایرانی درجه یک (164.2 درصد) مشاهده شده است. کمترین افزایش قیمت‌ها مربوط به اقلام چای خارجی بسته‌ای (25.4 درصد)، موز (33.1 درصد)، و گوشت گوسفند (35.9 درصد) است. این گزارش، هر ماه به بررسی روند تغییرات قیمت اقلام خوراکی از سه حد مطلوب، هشدار و بحرانی می‌پردازد: «مطلوب: حد حدی از قیمت کالای منتخب است که با توجه به شرایط کشور، نوسانات قیمت در اطراف آن برای مصرف کننده قابل قبول به نظر می‌رسد و کنترل قیمت‌ها در این محدوده منجر به کاهش تورم خواهد شد. این حد بر اساس افزایش ماهانه حداکثر یک درصد برای قیمت هر کالا در نظر گرفته شده است که برای یک دوره یک ساله 18 درصد خواهد بود؛ حد هشدار: حدی از قیمت کالای منتخب است که نوسانات قیمت از حد مطلوب خارج شده است و در صورت ادامه منجر به افزایش تورم خواهد شد. این حد بر اساس افزایش ماهانه حداکثر 1.5درصد برای قیمت هر کالا در نظر گرفته شده است که برای یک دوره یک ساله 18 درصد خواهد بود. عبور قیمت‌ها از این حد، بیانگر ضرورت برنامه‌ریزی خاص برای کنترل قیمت‌ها است؛ حد بحرانی: حدی از قیمت کالای منتخب است که نشان می‌دهد قیمت اقلام از کنترل خارج شده است و این امر منجر به ایجاد تورم جهشی خواهد شد. این حد بر اساس افزایش ماهانه حداکثر 2 درصد برای قیمت هر کالا در نظر گرفته شده است که برای یک دوره یک ساله 24 درصد خواهد بود. در این شرایط اتخاذ تصمیمات سریع و اقدام عاجل و حتی مداخله مستقیم در بازار برای کاهش قیمت‌ها ضروری است.

بررسی نمودار قیمت اقلام منتخب در مقایسه با روند تغییرات آن با حدود مطلوب، هشدار و بحرانی قیمت‌ها نشان می‌دهد، در خردادماه، متوسط قیمت حدود 95.8 درصد اقلام منتخب شامل «برنج ایرانی درجه یک، برنج خارجی درجه یک، گوشت گاو یا گوساله، مرغ ماشینی، شیر پاستوریزه، ماست پاستوریزه، پنیر ایرانی پاستوریزه، تخم مرغ ماشینی، کره پاستوریزه، روغن مایع، موز، سیب، پرتقال، خیار، گوجه فرنگی، سیب زمینی، پیاز، لوبیا چیتی، عدس، قند، شکر، رب گوجه و فرنگی چای خارجی بسته‌ای» فراتر از حد بحرانی قیمت‌ها قرار دارند. اصلاح و آزادسازی قیمت‌ها موجب جهش قیمت‌ها و ایجاد شیب صعودی شدید در اکثر اقلام خوراکی شده است. همچنین متوسط قیمت اقلام خوراکی مانند گوشت گوسفند، در محدوده هشدار قرار دارند که با توجه به افزایش قیمت گوشت گوساله یا گاو و مرغ ماشینی، افزایش مجدد قیمت این قلم و ورود به محدوده بحرانی دور از انتظار نیست.

   ۱۳ برابر شدن قیمت خوراکی ها!

اما آنچه که بیش از همه چیز در گزارش خردادماه مرکز آمار به چشم می‌آید تاخت و تاز قیمت‌ها در خوراکی‌هاست که متاسفانه در کالاهای اساسی‌، پررنگ‌تر نیز است. همانطور که گفته شد، تورم ماهانه اقلام خوراکی حدود ۲۵ درصد اعلام شده که احتمالا بالاترین تورم لااقل بعد از انقلاب بوده باشد.  برای درک اینکه این رقم چه قدر بالاست لازم به ذکر است که فرضا اگر یک سال این وضعیت ادامه داشته باشد، قیمت اقلام خوراکی در پایان خرداد ماه ۱۴۰۲ حداقل ۱۴ برابر خواهد شد. هر چند این فرض به هیچ وجه محتمل نیست اما تا حدودی عمق اتفاق افتاده را نشان می‌دهد. از این رو، متهم اصلی رقم خوردن این عدد دهشتناک قطعا حذف ارز ترجیحی است. هر چند ارز ترجیحی از بیخ سیاست غلط و ایضا تورم‌زایی بود اما حذف، آن هم یک مرتبه‌ای و بدون کنترل دیگر متغیر‌های تورم زا، پر تبعات بوده است. 

مرکز آمار ایران در حالی تصویر تورم خوراکی‌ها در خردادماه را اعلام کرده؛ که دولت در اردیبهشت ماه تصمیم به حذف ارز ترجیحی کالاهای اساسی گرفت و پس از آن افزایش قیمت‌ها به سراغ خوراکی‌ها آمد. موضوعی که در سه سال اخیر که کشور درگیر بحران تورمی جدیدی شده، جدید و البته که جدی است. در این گزارش تورم تجمیعی خوراک در اردیبهشت و خرداد محاسبه شده که تصویر دقیق‌تری از تبعات سیاست دولت نشان می‌دهد. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، «روغن» رکورد‌دار تورم در این دو ماه بوده به‌طوری‌که افزایش قیمتی در حدود ۲۴۲درصد را تجربه کرده است. بعد از ان «شیر و تخم مرغ» (لبنیات) با متوسط افزایش قیمت ۵۲ درصدی رو به رو بوده که دلیل آن فشار هزینه است که از سمت حذف ارز ترجیحی واردات نهاده‌های دامی به زنجیره دام کشور وارد شده است. «نان و غلات» با وجود حفظ یارانه دولتی آن باز هم مشمول تورم بوده و رتبه سوم افزایش قیمت با رشد ۲۸ درصدی را به خود اختصاص داده است. گروه «گوشت قرمز، گروه شکر و مربا» و بعد از آنها گوشت سفید به ترتیب با رشد قیمت ۲۴، ۲۳ و ۲۱ درصدی روبه رو شده در طول ۲ ماه رقم زیادی است. برای درک عدد کافی است بدانید که کل رشد قیمتی گوشت سفید و قرمز در سال تورمی ۱۴۰۰ در این حدود بوده و حالا در دو ماه به اندازه یک سال افزایش قیمت داشته ایم. در مجموع و به صورت تجمیعی تورم دو ماهه اردیبهشت و خرداد اقلام خوراکی و اساسی خانوار‌ها متجاوز از ۴۲ درصد بوده که به اندازه کل تورم خوراکی‌ها در سال ۱۴۰۰ است.