اقتصاد ایران در دنیاهای موازی!
در شرایطی که بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی از شرایط دشوار کشور برای عبور از بحران‌ها و مشکلات فعلی سخن می‌گویند، مسوولان دولت سیزدهم همچنان معتقدند که رشد و پیشرفت در اقتصاد ایران آغاز شده و در آینده نزدیک، کشور با پیشرفت‌های جدی در این حوزه همراه خواهد شد، موضوعی که به نظر می‌رسد اقتصاد ایران را دچار دنیاهای موازی می‌کند.
بر اساس گزارش‌های رسمی که از سوی مرکز آمار ارایه شده، نرخ تورم در خرداد ماه امسال چه در حوزه نرخ ماهانه و چه در تورم نقطه به نقطه، رکوردهای جدیدی را به ثبت رسانده و با وجود کاهش نسبی سرعت در تیر ماه، همچنان روند صعودی در نخستین ماه تابستان نیز ادامه داشته است. با وجود آنکه دولت می‌گوید آنچه که در دو ماه گذشته رخ داده، حاصل از شوک حذف ارز 4200 تومانی بوده اما به نظر می‌رسد معضل تورم لااقل فعلا با اقتصاد ایران همراه خواهد بود و بالا رفتن نرخ تورم ماهانه قطعا در آینده تاثیر خود را بر نرخ نهایی سالانه نیز می‌گذارد.
بررسی وضعیت تورم در تیر ماه نشان می‌دهد که شرایط استان‌ها نیز چندان متفاوت نیست و روند افزایشی در تمام استان‌های کشور ادامه دارد. در اعلام اخیر مرکز آمار ایران از تورم تیرماه، تورم نقطه به نقطه به ۵۴ درصد و تورم سالانه به ۴۰.۵ درصد افزایش یافته و تورم ماهانه با کاهش به ۴.۶ درصد رسیده است. در تازه‌ترین گزارش منتشر شده درباره وضعیت تورم استان‌ها در تیر ماه ١٤٠١، بیشترین نرخ تورم ماهانه خانوارهای کشور مربوط به استان همدان با ۷.۱ درصد و کمترین نرخ تورم ماهانه مربوط به استان گیلان با ۳.۳ درصد است. همچنین بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه (تغییر شاخص نسبت ماه مشابه سال قبل) متعلق به استان آذربایجان غربی با ٦٣.٩ درصد و کمترین آن مربوط به استان خوزستان با ۴۷.۳ درصد است. بیشترین نرخ تورم دوازده ماهه مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد با نرخ ٤٧.٦ درصد و کمترین آن متعلق به استان سیستان و بلوچستان با نرخ ٣٥.٤ درصد است. بررسی تغییرات قیمت در استان‌ها نشان می‌دهد که بالاترین افزایش هزینه در «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» مربوط به قزوین با متوسط ۹۸.۳ درصد و البرز با ۹۷.۹ درصد بوده است. بوشهر با ۷۰.۵ درصد و خراسان جنوبی با ۷۰.۷ درصد کمترین افزایش هزینه را داشته‌اند.
کارشناسان اقتصادی نیز نگاهی مشابه با آمارهای فعلی دارند. کامران ندری، در مورد آینده شرایط اقتصادی ایران گفت: اگر توافق انجام نشود گشایشی در وضعیت اقتصاد رخ نمی‌دهد و در بهترین حالت می‌توانند وضعیت موجود را حفظ کنند و وضعیت موجود نیز وضعیت مطلوبی نیست زیرا نرخ تورم به‌شدت بالا بوده و نرخ رشد اقتصادی نیز نرخ قابل قبولی که بتوان گفت منجر به افزایش رفاه مردم می‌شود نیست. وی اضافه کرد: لذا وضعیت اقتصاد از منظر کلان مناسب نیست؛ تازه اگر بدتر از این نشود و من به نظرم می‌آید دولت باید به مساله برجام توجه و اهتمام ویژه داشته باشد؛ زیرا اگر برجام به سرانجام خوبی برسد قطعا می‌تواند روی اقتصاد آثار و تبعات خوب و مثبتی داشته باشد؛ البته در کوتاه‌مدت.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به آنکه در میان مدت مشکلات اقتصادی ما چندان مربوط به تحریم‌ها نیست، اظهار داشت: بخش عمده مشکلات اقتصادی به کیفیت سطح سیاست‌گذاری و مدیریت در اقتصاد برمی‌گردد؛ شرایط از مدیریت خرد مثل بنگاه‌ها گرفته تا مدیریت کلان بسیار ضعیف است و چالش‌های بسیار جدی وجود دارد که مزمن شده و حل این چالشها کار آسانی نیست؛ باید توجه داشته باشیم که در بلندمدت ما با این مسائل و مشکلات دست به گریبانیم ولی اگر مذاکرات به نتیجه برسد و برجام احیا شود در کوتاه‌مدت می‌تواند گشایشی را ایجاد کند البته اگر سیاست‌گذار به دنبال این موضوع باشد.
ندری تصریح کرد: ما طی سال‌های گذشته به ویژه در سال جاری تورم بالایی داشتیم که قدرت خرید عمده حقوق‌بگیران ثابت را کاهش داده و دولت هیچ اقدامی برای جبران کاهش قدرت خرید مردم نکرده و اگر بخواهد قدری از فشار روی مردم کاسته شود، برجام در کوتاه‌مدت می‌تواند فرصت مناسبی باشد و کمک کند؛ البته بستگی دارد مسوولان دولتی چگونه بخواهند از این فرصت استفاده کنند و آیا اصلا توانش را داشته باشند یا خیر. ندری در پاسخ به اینکه نرخ تورم را تا پایان سال چگونه پیش‌بینی می‌کند گفت: نرخ تورم امسال به احتمال خیلی زیاد بالای ۴۰درصد خواهد بود و حتی با حصول توافق احتمال اینکه زیر ۴۰درصد بیاید چندان افزایش پیدا نمی‌کند و من آن را خیلی بعید می‌دانم؛ اما اگر دولت اراده داشته باشد می‌تواند تا حدودی کاهش قدرت خرید مردم را ترمیم کند.
وی پیش‌بینی خود در مورد رشد اقتصادی را اینگونه توضیح داد: اگر بتوانیم تولید نفت را افزایش دهیم احتمال اینکه رشد اقتصادی پس از احیای برجام به بالای ۴درصد برود وجود دارد اما بستگی دارد که چه زمانی برجام احیا شود؛ مثلا اگر در زمستان احیا شود روی متغیرهای ۱۴۰۱ اثر نمی‌گذارد. این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که وضعیت بازار سهام با احیای برجام چه خواهد شد نیز اظهار داشت: در مجموع برجام روی کل اقتصاد از جمله بورس اثر مثبت می‌گذارد مگر شرکت‌هایی که ممکن است از شرایط تحریمی نفع ببرند.
این اظهارات و گزارش‌ها اما با حرف مسوولان دولت و همراهان آن متفاوت است. برخی نمایندگان مجلس در روزهای گذشته از این گفته بودند که مردم اگر شرایط را تحمل کنند ظرف دو سال آینده تورم به‌شدت کاهش پیدا خواهد کرد و حالا سخنگوی دولت نیز این می‌گوید که رکورد شکنی‌هایی در حوزه رشد اقتصادی ثبت شده که در سال‌های گذشته سابقه نداشته است. بهادری جهرمی با اشاره به لزوم انتشار دستاوردهای دولت طی یک‌سال گذشته، افزود: دولت دستاوردهای خوبی در حوزه‌های مختلف مثل تجارت خارجی، دیپلماسی همسایگی، مهار بیماری کرونا و غیره داشته که لازم است با همکاری رسانه‌های دولتی و خصوصی، شیرینی این دستاوردها به مردم اطلاع داده شود. در ۱۰ سال گذشته میانگین رشد اقتصادی کشور صفر بود، اما اکنون رشد اقتصادی فصلی به ۴/۵ یا۵ درصد رسیده است. اگر ماهواره پرتاب می‌کنیم، کشتی می‌سازیم یا دستاوردهای علمی داریم، لازم است شیرینی آن توسط مردم چشیده شود. تلخی برخی از مشکلات باعث از بین رفتن شیرینی دستاوردها نشود. پا به پای اینکه دنبال حل مشکلات مردم هستیم، باید شیرینی دستاوردها هم توسط مردم چشیده شود و مانع رسیدن خبرهای خوب به مردم نشویم. در کنار پیگیری حل مشکلات، باید یک مسابقه خوب برای انتشار خبرهای خوب داشته باشیم تا دستاوردهای خوب خودمان را ببینیم.
با گذشت حدود یک سال از آغاز به کار دولت سیزدهم، بخش مهمی از شعارهای اصلی اقتصادی دولت هنوز به نتیجه نرسیده و برخی از آنها حتی هنوز مسیر مشخصی برای رسیدن به هدف نیز ندارند. در چنین شرایطی دولت تلاش می‌کند روی آمارهای جاری اقتصادی مانور دهد و چه در حوزه رکود و چه در تورم، شرایطی را تجربه می‌کند که به نظر با نگاه کارشناسان مستقل فاصله‌ای قابل توجه دارد، فاصله‌ای که باید دید آیا در ماه‌های پیش رو راهی برای کاهش آن پیدا خواهد شد یا خیر.
