اثر رشد نرخ بهره بانکی بر اقتصاد ایران

محمدرضا جهان بیگلری

از آنجا که فعالان اقتصادی برای گردش کار خود و تداوم فعالیت‌های اقتصادی خود نیاز به تسهیلات بانکی دارند لذا افزایش نرخ بهره بانکی عملا فعالان را متضرر می‌کند. نرخ بالای بهره بین‌بانکی طی آخرین روزهای تیرماه 1401 به حدود 22 درصد رسید. عددی که هشداری برای سرمایه‌گذاران در بازار بورس بود. با رشد نرخ سود بین بانکی در هفته‌های گذشته شاخص کل بازار سرمایه شروع به نزول کرد. تا جایی که رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با حضور در ساختمان بانک مرکزی، از رییس کل خواست این موضوع را مدیریت کند.با سیگنال مثبت جلسه صبح سه‌شنبه گذشته، بازار روی خوش به خود دید و دیروز نیز خبر رسید مبنی بر اینکه نرخ بهره بین بانکی بعد از 15 هفته کاهشی شد و با 0.18 درصد کاهش به عدد 21.13 رسیده است. این نرخ یکی از ابزارهای کنترل تورم بوده و با افزایش آن، نرخ بهره افزایش یافته و حجم نقدینگی موجود در بازارها کاهش می‌یابد که در کاهش تورم موثر است.در شرایط رکود تورمی رشد نرخ بهره بانکی باید متوقف ‌و کاهشی شود، در شرایطی که اقتصاد درگیر رکود و تورم است تقاضا در بازار کاهش می‌یابد که این موضوع منجر به زیان تولید نیز می‌شود.بانک‌ها یکی از محرک‌های اصلی اقتصاد کشور به شمار می‌روند و هر تصمیم که در سیستم بانکی اخذ می‌شود روی اقتصاد کشور و معیشت مردم تاثیر می‌گذارد.وقتی نرخ بهره 

بین بانکی افزایش پیدا می‌کند قدرت تسهیلات دهی بانک‌ها کاهش می‌یابد که برای جبران آن تلاش می‌کنند در اقتصاد نقش کمرنگ‌تری را ایفا کنند. این افزایش نرخ به زیان خود بانک‌ها نیز است به این دلیل که هزینه تمام شده پول بالا می‌رود و در عین حال باید با نرخ 18 درصد تسهیلات ارایه کنند.افزایش نرخ بهره بانکی در سیستم بانکی مانع از ارایه تسهیلات لازم به فعالان اقتصادی خواهد شد، بازار سرمایه نیاز به منابع پولی و مالی بانک‌ها دارد و منابع ملی بانک‌ها حاصل منابع تجمیع شده نقدینگی است که به سمت بازار سرمایه و فعالان اقتصادی می‌آید و از آنجا که فعالان اقتصادی برای گردش کار خود و تداوم فعالیت‌های اقتصادی خود نیاز به تسهیلات بانکی دارند لذا افزایش نرخ بهره بانکی عملا فعالان را متضرر می‌کند.

گردش بازار سرمایه بیشتر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها تامین می‌شود و وقتی منابع بانکی به خطر می‌افتند به شرکت‌های مالی اعلام می‌کند که منابع مالی خود را از بازار سرمایه خارج کنند و این امر موجب ریزش بورس خواهد شد. بانک برای حفظ فعالیت خود مجبور است به کارگزاری‌ها و صندوق‌ها اعلام کند منابع را به بانک‌ها سوق بدهند تا اینکه مجبور به قرض منابع مالی با بهره 21 درصد نشوند به همین علت منابع از سیستم بورس و از بخش‌های دیگر جمع می‌شود و به سمت بانک روانه می‌شود .افزایش نرخ بهره بانکی برای واحدهای صنفی هم خطرناک است زیرا شرایط اقتصادی کشور در یک تورم و رکود اقتصادی قرار دارد، قیمت‌ها بالاست و قدرت اقتصادی مردم هم به حداقل رسیده است؛ لذا اگر فعال اقتصادی برای تامین مالی خود از سیستم بانکی با نرخ بهره بالا استفاده کند قدرت خرید مردم با آن کالاها باز کاهش می‌یابد و فعال اقتصادی نمی‌تواند گردش لازم را در سیستم فعالیت خود ایجاد کند. قرار بود بورس مکمل بانک‌ها باشد اما متاسفانه این موضوع پیگیری نشد و سیاست‌گذاران تصمیم گرفتند بازار سرمایه در همین حد در اقتصاد نقش داشته باشد.