توافق خیلی دور،خیلی نزدیک

یوسف مولایی

هرچند لایه ظاهری اخبار مذاکرات حاکی از آن است که دو طرف پرانتزی باز را بسته، چالش‌ها را پشت سر گذاشته و به توافق دست پیدا کرده‌اند، اما تجربیات سال‌ها و دهه‌های متمادی از مذاکره با غرب به ما می‌گوید که تا زمان امضای قرارداد و اعلام رسمی آن، هیچ قطعیتی را در خصوص مذاکرات نباید متصور شد. نباید فراموش کرد هنوز اختلافاتی میان طرفین وجود دارد که دو طرف گمان می‌کنند به آنها پاسخ داده نشده است. هرکدام از این معادلات حل نشده ممکن است در ادامه در حکم‌ مانعی بر سر احیای برجام عمل کرده و توافق را به تاخیر اندازند. بنابراین احیای برجام همان اندازه که ممکن است نزدیک به نظر برسد، امکان دارد دور از دسترس هم بشود. البته به نظر می‌رسد در برخی حوزه‌ها دو طرف به راه‌حل‌های میانه‌ای رسیده باشند که از این راه‌حل‌ها برای پایان دادن به موارد اختلافی از آنها بهره خواهند برد. بعد از ارسال پاسخ ایران به طرف اروپایی، اعلام شد امریکا ظرف دو الی ۳روز پاسخ نهایی را داده و مشخص می‌کرد در این مرحله امکان رسیدن به توافق وجود دارد یا نه؟ البته هم ایران و هم امریکا به توافق نیاز دارند. ایران برای حل مشکلات اقتصادی‌اش و امریکا برای سبد خالی دستاوردهایش در حوزه سیاست خارجی به احیای برجام نیازمند است. برای طرف امریکایی ابهامات مرتبط با مسائل پادمانی به صورت جدی مطرح است و ایران هم خواستار دریافت تضامین عینی برای بهره‌مندی از دستاوردهای اقتصادی و تجاری ذیل برجام است. بدون تردید در صورت داشتن اراده سیاسی، مشکل ابهامات پادمانی نیز قابل حل و فصل شدن است. پیش از این تجربه امضای برجام در سال۲۰۱۵ نشان داد در صورت داشتن اراده سیاسی این نوع مشکلات به لحاظ فنی، قابل حل و فصل شدن هستند.

ایران خواستار دریافت تضامینی است که در اثر آنها تغییرات سیاسی باعث زیر و رو شدن کل توافق نشود. برای عبور از این چالش‌ها، بندهایی تدارک دیده شده تا در صورت خروج احتمالی دولت‌های آینده از برجام، شرکت‌های سرمایه‌گذار در ایران و کارت‌های تجاری تا چند سال ذیل تحریم‌های امریکا قرار نگیرند و بتوانند پروژه‌های مورد نظر خود را در ایران به اتمام برسانند. این راهکاری است که یک آرامش نسبی را برای ایران و همچنین سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد می‌کند که حداقل به صورت میان مدت بتوانند اقدام به برنامه‌ریزی در اقتصاد کنند. در نقطه مقابل نیز ایران پذیرفته برای کم کردن اختلافات پادمانی، مطالبات آژانس را پاسخ دهد و پس از آن با گزارش آژانس، مفاد برجام عملیاتی شود. بحث بعدی که ایران همواره بر روی آن پافشاری می‌کند، آزادسازی یک‌باره اموال مسدودی ایران است. بر اساس برخی روایت‌ها، حجم دلاری این اموال مسدودی بین ۱۰۰ تا ۱۲۰میلیارد دلار خواهد بود که مبتنی بر توافق یا به صورت یک‌باره یا به صورت تدریجی آزاد خواهند شد. احتمالا در متن، اینگونه برنامه‌ریزی شده که بخشی از این اموال بعد از توافق و بخش‌های دیگر نیز بعد از گزارش آژانس در خصوص ابهامات باقی مانده آزاد شوند. در خصوص حضور ایران در بازار نفت هم اخبار خوش آینده منتشر شده است. این روند با توجه به نیازی که ایالات متحده به نفت و گاز ایران برای بی‌اثر ساختن عدم حضور روسیه در بازار انرژی دارد، چندان هم تعجب‌آور نیست. غرب به نفت ایران نیاز دارد و همکاری‌های لازم را برای تسریع حضور ایران در بازارها صورت خواهند داد. برخی روایت‌های خاص هم‌در این میان مطرح شده که دو طرف پذیرفته‌اند که برخی مباحث از جمله موضوع خروج نام سپاه از ذیل گروه‌های تروریستی را به بعد از توافق موکول کنند.معتقدم اگر اراده سیاسی لازم برای توافق وجود داشته باشد، حل این ابهامات نیز محتمل خواهد بود.باید توجه داشت بسیاری از چالش‌های فنی در گروی راه‌حل‌های سیاسی است. با این توضیحات و در پاسخ به این پرسش که آیا توافق نزدیک است یا نه؟ باید بگویم که اخبار و رخدادها گویای آن است که توافق نزدیک است، هرچند تا زمان اعلام رسمی آن باید صبر کرد. موضوع مهم دیگر آن است که ایران باید هرچه سریع‌تر زمینه پاسخگویی به ابهامات آژانس را فراهم کند.چرا که ماه آینده نشست ویژه آژانس برگزار می‌شود و چنانچه پاسخ مناسبی به ابهامات آژانس داده نشود ممکن است در گزارش آژانس تاثیر گذاشته و باعث مانع‌تراشی در تحقق برجام شود. به‌طور کلی معتقدم برجام به همان اندازه که نزدیک و دسترس است، می‌تواند دور و خارج از دسترس قرار بگیرد. فقط باید امیدوار بود که اراده سیاسی لازم شکل بگیرد و از دل همه این فراز و فرودها، توافق امضا شود.پرونده‌ای که شاید دیگر زمان آن رسیده باشد که به خط پایان برسد تا تحریم‌های اقتصادی ایران نیز در اثر آن لغو شود.