از مرحله هشدار به خطر رسیده‌ایم
6 هزار میلیارد تومان خسارت سیل اخیر در کشور
گلی ماندگار|
روزی نیست که خبر بی‌آبی و کم‌آبی از گوشه و کنار کشور به گوش نرسد، اما مساله فقط ورشکستگی آبی که کم کم به ما نزدیک می‌شود نیست، مساله خشک شدن و از بین رفتن تالاب‌هایی است که می‌توانند هر روزه ردی از غبار را در فضا منتشر کنند و شهرهای اطرافشان را به محلی غیر قابل سکونت تبدیل کنند. توفان‌های شن و ریز گردهایی که سال‌هاست برخی از شهرها را با مشکلات زیادی مواجه کرده‌اند، حالا کم کم دارند گسترش پیدا می‌کنند. این وضعیت نه تنها برای سلامت انسان‌ها خطرناک است که از نظر اقتصادی هم می‌تواند تاثیرات مخربی از خود به جای گذاشته و کشور را با هزینه‌های بالایی مواجه کند. وقتی برخی شهرها از روی اجبار خالی از سکنه شوند، وقتی برخی مشاغل به دلیل همین ریزگردها و توفان‌های شن و نمک از بین بروند، وقتی مردم از خانه و کاشانه خود آواره شوند، تمام این اتفاقات تبعات اقتصادی بسیاری را به دنبال خواهد داشت. مساله‌ای که گویا مسوولان همچنان نسبت به آن بی‌توجه بوده و هنوز راه‌حل مناسبی برای رفع آن پیدا نکرده‌اند. ما حتی در زمینه دیپلماسی آب هم به خوبی عمل نکرده‌ایم. ما نتوانسته‌ایم برای دریافت حق آبه کشور قدم‌های مثبتی‌برداریم و در این بین همسایگان هم از این تعلل‌ها نهایت استفاده را برده و نه تنها حق آبه ایران را نداده‌اند که با سد‌سازی‌های متعدد مانع از ورود آب به ایران شده‌اند، در شرق افغانستان و در غرب هم ترکیه از جمله کشورهایی هستند که به تعهدات خود در زمینه حق آبه ایران پایبند نبوده‌اند و این مساله هم دلیلی جز بی‌تدبیری مسوولان نداشته است.
آسیب رساندن به طبیعت گران تمام می‌شود
مهتا پورحسینی، کارشناس محیط زیست در این باره به «تعادل» می‌گوید: خشک شدن تالاب‌ها تحت تاثیر عوامل مختلفی ازجمله کمبود بارش، سوء مدیریت منابع آبی، دخالت انسانی و... قرار دارد اما نکته مهم این است که آسیب رساندن به طبیعت برای انسان ارزان تمام نخواهد شد و خشک شدن این تالاب‌ها تبعات گسترده‌ای خواهد داشت. خشکسالی و سوءمدیریت منابع آبی دیگر به هیچ تالابی رحم نمی‌کند. حال بسیاری از تالاب‌ها که یکی از منابع طبیعی و سرمایه‌های محیط زیستی ایران هستند خوب نیست و مردمی که در اطراف تالاب‌ها زندگی، کشاورزی یا دامداری دارند هم تحت تأثیر این خشک شدن روزگاری سخت را تجربه خواهند کرد. کمبود بارش یکی از پارامترهای اثرگذار بر خشکی رودخانه‌ها و تالاب‌ها است اما بررسی‌ها نشان می‌دهد در دهه‌های اخیر مدیریت منابع آب نیز جامع و به هم پیوسته نبوده است. احیای تالاب‌ها نیازمند مطالبه و مشارکت تمام ذی‌نفعان و همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و دستگاه‌های مربوطه است. او می‌افزاید: کاهش آب ورودی به تالاب‌ها و عدم اختصاص حق‌آبه مناسب هر تالابی، باعث خشک شدن تالاب و از بین رفتن آن تالاب می‌شود. این اتفاق زمانی که تالاب‌ها در مناطق گرم و خشک و کم بارش کره زمین واقع‌شده باشند، باعث افزایش غلظت احتمالی نمک و حتی آلاینده‌های شیمیایی می‌شود. این چالش زمانی که میزان کمیت آب ورودی به تالاب به هر دلیلی کم شود به علت تبخیر بالا، عملا باعث کاهش شدید کیفیت آب‌شده و منجر به نابودی زیست‌بوم تالاب می‌شود. این نکته را باید در نظر بگیریم که قسمت اعظم تغذیه تالاب‌ها، به خاطر بارش مستقیم باران روی سطح تالاب‌ها نیست بلکه از میزان آب ورودی به تالاب بوده است و مهم‌ترین موضوع در خصوص تأمین حق آبه هر تالابی است. متأسفانه در برخی کشورها به دلیل عدم دانش کافی یا اقدامات پوپولیستی در خصوص ایجاد اشتغال برای مردم نواحی بالادست تالاب‌ها، از واژه غلط انداز و ابهام‌آمیز«آب مازاد» استفاده کرده و برای توجیه عدم تأمین حق‌آبه آن تالاب یا دریاچه سوءاستفاده می‌کنند. همین روش‌های غیر کارشناسی باعث شده که امروز بسیاری از تالاب‌های کشور یا خشک شوند یا در معرض خشک شدن قرار بگیرند.
میزان حق آب را طبیعت تعیین می‌کند
نیما زراندوز، کارشناس منابع آب نیز درباره میزان حق‌آبه تعیین شده برای تالاب‌ها به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه ما فکر می‌کنیم که می‌توانیم در جلسات بنشینیم و میزان حق‌آبه هر تالاب را مشخص کنیم در حالی که تعیین آن بر عهده ما نیست، طبیعت این میزان را تعیین می‌کند و البته که هر سال با توجه به میزان بارش‌ها این میزان متغیر است. او می‌افزاید: ما الان به وضعیت هشدار رسیده‌ایم، در واقع از هشدار هم گذشته و به وضعیت خطر در این باره رسیده‌ایم، چرا که اگر اقدامی جدی در خصوص خصوص حق‌آبه تالاب‌ها و دریاچه‌ها صورت نگیرد، خشکی تالاب‌ها و دریاچه‌ها می‌تواند به کانونی برای ایجاد ریز گرد، توفان نمک، آلودگی شیمیایی مناطق اطراف، از بین رفتن امرارمعاش خانواده‌های ارتزاق‌کننده از آن مناطق و حتی نابودی زیست‌بوم تالاب‌ها شود. این مسائل شوخی بردار نیست، ورشکستگی آبی منجر به ورشکستگی اقتصادی و اجتماعی در جامعه می‌شود، وقتی ساکنان شهرهای بزرگی که در کنار تالاب‌ها قرار دارند مجبور به ترک خانه و کاشانه خود بشوند، هرج و مرج بزرگی در دیگر شهرهای کشور اتفاق خواهد افتاد.
قطعی آب در همدان و شهرکرد و ارومیه هشدار است
این کارشناس آب در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به قطعی آب طی روزهای گذشته در شهرهای ارومیه، همدان و شهرکرد اظهار می‌دارد: این بی‌آبی‌ها زنگ هشدار بلندی است که باید به آن توجه کرد. مشکل آب وقتی افزایش پیدا کند نمی‌توانیم به راحتی آن را حل و فصل کنیم، تشنگی مساله‌ای نیست که انسان‌ها بتوانند با آن کنار بیایند. در صورت ادامه این شرایط ما به سوی نابودی جغرافیای خود پیش می‌رویم، مساله کمبود آب، خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها بلایای طبیعی دیگری را همه به دنبال خواهد داشت همانطور که طی چند سال گذشته ما بارها و بارها شاهد سیل‌هایی بوده‌ایم که خسارات مالی و جانی فراوانی را به مردم وارد کرده است.
شرایط خطرناک و شکننده تالاب‌های کشور
از سوی دیگر معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست گفت: وضعیت تالاب‌ها در شرایط حساس، خطرناک و شکننده‌ای است. برای کاهش آلودگی سواحل و دریاها نیز نیاز به همکاری کشورهای دریای خزر حاشیه خزر، خلیج فارس و دریای عمان است. مجتبی ذوالجودی افزود: در پی دو سال خشکسالی مداوم و کمبود بارش‌ها در کشور در تمامی زمینه‌ها به‌ویژه محیط زیست مشکلاتی داریم. در محیط‌های حساس آبی این آسیب بیشتر خود را نشان داده و آثار اجتماعی بیشتری داشته است. وضعیت تالاب‌ها در شرایط حساس، خطرناک و شکننده‌ای است. برای کاهش آلودگی سواحل و دریاها نیاز به همکاری کشورهای دریای خزر حاشیه خزر، خلیج فارس و دریای عمان است.
نگرانی از سیاست آبی همسایه‌ها
ذوالجودی خاطرنشان کرد: خشکسالی در سال‌های اخیر و سیاست‌های آبی برخی کشورهای همسایه مانند ترکیه در شمال غرب، افغانستان در جنوب شرق افغانستان و به‌طور کلی کشورهای دریایی شمال و جنوب نگرانی را بیشتر کرده است. در سواحل جنوب مانند خلیج فارس برخی اقدامات موجب آلودگی نفتی ناشی از خطوط انتقال، نفتکش‌ها، فاضلاب و آب توازن شده است. ذوالجودی درباره کنوانسیون تهران در شمال کشور گفت: سال ۸۵ موافقت نامه حقوقی بین پنج کشور دریای خزر تصویب شد. به عنوان نمونه برای استقرار دبیرخانه در اجلاس آخر و پنجم آن تصویب شد که دبیرخانه به صورت گردشی بین کشورها باشد. او تاکید کرد: این کنوانسیون و پروتکل‌هایش بین پنج کشور حاشیه خزر به مدت هفت سال مسکوت مانده بود اما با همکاری وزارت امور خارجه و سازمان حفاظت محیط زیست از حالت رکود خارج شد و بزودی همکاری‌هایی صورت می‌گیرد. ذوالجودی ادامه داد: براساس برنامه عمران ملل متحد در برنامه منطقه‌ای خزر این موارد پذیرفته شد اما پس‌از امضا مواردی مانند استقرار دبیرخانه مورد مناقشه شد. این برنامه در این هفت سال باید در باکو آذربایجان تشکیل می‌شد اما این اتفاق نیفتاد. در دولت جدید توانستیم با ابتکار عمل و ارتباط با دبیرخانه، باکو را برای این برنامه‌ها ترغیب کنیم. ۲۷ تا ۲۹ مهرماه پس از هفت سال نشست ششم در سطح وزرا با حضور دکتر سلاجقه برگزارمی‌شود که با توجه به موفقیت سازمان محیط زیست در موضوع گرد و غبار و دیپلماسی که داریم امیدواریم به موفقیت برسیم.
تقویت دیپلماسی محیط زیستی
او افزود: برنامه‌های دیپلماسی کشور تقویت شده و محیط زیست با دنبال کردن این دیپلماسی‌ها گردو غبار منطقه را به خوبی کنترل کرده است. معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست درباره وضعیت تالاب‌ها در هر کشوری توضیح داد: اگر در هر کشوری وضعیت تالاب‌ها بحرانی نشده باشد یعنی مدیریت منابع آب خوبی داشته‌اند. منشأ گرد و غبار شدن تالاب‌ها ناشی از مدیریت نادرست است و باید اقدامات اساسی صورت بگیرد. خشکسالی نباید تالاب‌ها را به این وضعیت دچار کند.
6 هزار میلیارد تومان خسارت سیل اخیر
درست است که رقم 6 هزار میلیارد تومان برآورد سیل اخیر در کشور در مقابل اختلاس 92 هزار میلیارد تومانی فولاد مبارکه بسیار ناچیز به نظر می‌رسد، اما در این سیل‌ها خانواده‌های بی‌شماری عزیزانشان را از دست دادند، بسیاری از آنها خانه و کاشانه شان را از دست دادند، کسب و کارشان از بین رفت و زمین‌های کشاورزی شان نابود شد، پس وقتی بخواهیم به ضرر و زیان‌هایی که به مردم وارد شده نگاه کنیم می‌بینیم که هر یک میلیون تومان این پول با سختی و مشقت به دست آمده و در یک روز از بین رفته است و باز این مردم هستند که باید از صفر شروع کنند.
