برجام و تحریم‌های داخلی

عباس آرگون

برخلاف سال‌های نه چندان دور که برخی دیدگاه‌ها از نعمت بودن تحریم سخن می‌گفتند، امروز کمتر کسی در ایران دیگر چنین صحبت‌هایی را مطرح می‌کند به این معنی که دیگر این جمع‌بندی وجود دارد که تحریم برای اقتصاد ایران مشکل‌آفرین شده و دشواری‌های فراوانی ایجاد کرده است.

نگاهی به مشکلات بخش خصوصی در سال‌های گذشته به خوبی این موضوع را نشان می‌دهد. هرچند ما توانستیم در این سال‌ها بخشی از آمار تجارت خارجی خود را حفظ کنیم و با تلاش صادرکنندگان بخش مهمی از ارز موردنیاز کشور تامین شد اما باید در نظر داشت که با توجه به تحریم‌ها، از نحوه ارتباط‌گیری با مشتری خارجی، نحوه ارسال کالا و هزینه‌های حمل و نقل، چگونگی دریافت ارز و نحوه انتقال آن به کشور همگی با مشکلات فراوانی مواجه هستند و در واقع تجار مجبور می‌شوند هزینه بالاتری برای تجارت پرداخت کنند که این قطعا شرایط را برای سرمایه‌گذاری‌های تازه دشوار می‌کند. موضوع مهم دیگر در این حوزه، بحث محدودیت‌ها و مشکلات داخلی همزمان با تحریم‌هاست. فشارهایی که بر سرمایه‌گذاران وارد می‌شود و مشکلاتی که در حوزه کسب مجوز کسب و کار وجود دارد، باعث شده بسیاری از فعالان اقتصادی برای آغاز کاری جدید با تردید مواجه شوند. این موضوع چه در دوره تحریم و چه در زمانی که تحریمی وجود نداشته باشد برای ما مشکل‌آفرین باقی خواهد ماند. از این رو اگر قصد داریم از کاهش احتمالی تحریم‌ها استفاده کنیم، باید موانع داخلی موجود را نیز به حداقل برسانیم. در واقع در این تردیدی وجود ندارد که اقتصاد ایران از ظرفیت‌های بسیار بزرگی برخوردار است و در صورتی که شرایط عادی باشد، امکان استفاده از این ظرفیت‌ها، افزایش صادرات و بالا بردن بهره‌وری در بسیاری از حوزه‌ها وجود دارد اما استفاده از تمامی این ظرفیت‌ها تنها موقعی امکان‌پذیر است که ما در داخل آماده حضور در این عرصه‌ها باشیم. اگر شرایط به نحوی حرکت کند که بخش خصوصی واقعی امکان فعالیت داشته باشد، از تولید رقابتی حمایت شود و دولت به تصدی خود در حوزه‌های مختلف اقتصادی پایان دهد می‌تواند انتظار داشت که  با بهبود روابط خارجی و بازگشت برجام، اقتصاد ایران جهشی تازه و اثربخش را تجربه کند اما در غیر این صورت حتی بهبود روابط نیز نخواهد توانست مشکلات و محدودیت‌های داخلی را کنار بزند و این در بلندمدت به نقع اقتصاد ایران نخواهد بود.