بورس در عمق رکود
بازار سهام پس از وقفه‌ای سه روزه دیروز اولین روز کاری هفته ضمن رکوردشکنی و ثبت پایین‌ترین سطح شاخص کل در سال جاری، معاملات هفته آخر شهریور را کلید زد. شاخص کل بورس تهران دیروز ۲۷ شهریور ۱۴۰۱ با افتی بیش از ۱۱ هزار واحدی به کار خود پایان داد. افت ۱۱ هزار و ۱۸۳ واحدی شاخص باعث تثبیت در محدوده یک میلیون و ۳۷۷ هزار واحدی شد. شاخص هم‌وزن نیز با افتی نزدیک به سه هزار واحدی به کانال ۴۰۱ هزار واحدی بازگشت.
ارزش معاملات خرد همچنان حاکی از رکود است و نهایتا در معاملات دیروز به ۲ هزار و۱۹۵ هزار میلیارد تومان رسید که یکی از کمترین ارزش معاملات خرد در یک ماه گذشته است. همچنین حقیقی‌ها در پایان روز گذشته ۲۷۳ میلیارد تومان از بازار خارج کردند.
«قیستو» و «قشرین» با ۸ و «سمگا» با ۷ میلیارد تومان بیشترین‌ها از لحاظ ورود پول حقیقی بودند و «تفارس» با ۲۱، «بپاس» با ۱۷ و «شپنا» با ۱۶ بیشترین خروج پول حقیقی را به ثبت رساندند.
در میان صنایع، گروه قند و شکر با ۱۷ میلیارد تومان بیشترین و گروه فرآورده‌های نفتی با ۳۳ میلیارد تومان بیشترین خروج پول حقیقی را ثبت کردند. سهام فولاد، شپنا، فملی، شستا، فارس، شبندر و... نیز به ترتیب بیشترین تاثیر منفی روی شاخص را به ثبت رساندند. نمادهای شستا، خساپا، خودرو، شپنا، خگستر و... نیز پرتراکم‌ترین سهم‌های روز یکشنبه در بورس تهران بودند.
بورس تهران در طول هفته گذشته و دیروز وارد فاز جدیدی شد که می‌توان از آن به عنوان دوران ثبت ضعیف‌ترین رکوردهای سال یاد کرد. شاخص کل در پایین‌ترین سطح خود از ابتدای سال ۱۴۰۱ تاکنون قرار گرفته است.
کارشناسان نیز معتقدند روند کنونی بورس با توجه به ریسک‌های پیرامون بازار کماکان ادامه خواهد داشت. البته با توجه به توقف مذاکرات برجام و روشن‌تر شدن تکلیف قیمت دلار در بازار آزاد، بسیاری امیدوار بودند بازار سهام نیز شاهد تحولات مثبتی باشد. اما به نظر می‌رسد واکنش بازار به اتفاقات اخیر نه تنها مثبت نبوده بلکه ظاهرا بورس از هرگونه گشایش در زمینه رفع تحریم استقبال می‌کند.
این در حالی است که بسیاری از سفته‌بازان بورسی تاکید داشتند که بورس از احیای برجام استقبال خواهد کرد. هرچند دلایل دیگری نیز برای روند کنونی بورس وجود دارد که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به عملکرد دولت اشاره کرد. عملکردی که باعث سرخوردگی بسیاری از فعالان بورس شده است. فعالانی که در طول انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ به شعارهای ابراهیم رییسی مبنی بر ایجاد رونق در بازار سرمایه دل بسته بودند. اما با توجه به رکوردشکنی در بورس تهران به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت نمی‌توان انتظار تغییر خاصی داشت.
دلار و بورس
اگر همین چند هفته گذشته بازار سهام به استقبال برجام رفته بود و نمادهای ریالی بازار، با افزایش حدود ۳۰ درصدی همراه شدند، حالا ورق برگشته و برجام از دید بورس به پایان خود رسیده است. نمادهای ریالی هم راه رفته را برگشتند و در دو هفته گذشته اصلاح حدود ۲۰ درصدی را تجربه کردند. قیمت دلار که اواخر مرداد ماه تا کانال ۲۸ هزار تومان هم پایین آمده بود، حالا دوباره وارد کانال ۳۱ هزار تومان شده است.
اما با توجه به اهمیت نمادهای دلاری و کامودیتی محور، آیا این رشد دلار محرک بازگشت شاخص کل می‌شود؟ در شرایط کلی یک رابطه مثبت میان قیمت دلار و شاخص کل برقرار است. اما چند عامل بازگشت بازار سهام را حداقل در کوتاه‌مدت با چاشنی دلار را تردید روبرو می‌سازد؟
نکته اول اینکه همچنان شرایط برزخی برجامی ادامه دارد؛ هرچند که برجام در دورترین حالت ممکن طی چند وقت گذشته قرار دارد اما همچنان شکست آن رنگ قطعیت به خود نگرفته است. همین موضوع می‌تواند با تشدید نااطمینانی به عنوان سرعت گیر بازار سهام عمل کند. به ویژه آنکه گفته می‌شود ادامه مذاکرات به بعد از انتخابات میان دوره‌ای امریکا موکول شده است.
نکته دومی که باید توجه داشت این است که در صورت شکست برجام، حداقل با یک شوک منفی ناشی از تشدید تحریم‌های اقتصادی روبرو هستیم. به بیان دیگر، هر چند در میان مدت احتمالا شاهد حرکت همسوی دلار و شاخص کل خواهیم بود اما در ابتدا بورس با یک شوک منفی ناشی از بازگشت احتمالی تحریم‌ها روبرو خواهد بود. به ویژه اینکه در این زمان، احتمالا شاهد همراهی اروپا با امریکا خواهیم بود.
هرچند در دفعه گذشته هم عملاً اروپا با امریکا همراهی کرد اما حداقل در فضای رسانه‌ای، به انتقاد از سیاست‌های امریکا و ترامپ می‌پرداخت. همین موضوع می‌توان جو روانی منفی را به اقتصاد ایران و بازار سهام منتقل کند. به ویژه آنکه اقتصاد ایران طی چند سال گذشته و به‌طور مشخص در طول دهه ۹۰ بسیار آسیب پذیرتر شده است.
نکته سوم هم به شرایط بازارهای جهانی باز می‌گردد؛ همان‌گونه که اشاره شد، فعلاً نمی‌توان انتظار بهبود شرایط بازارهای کامودیتی را داشت و همین موضوع می‌توان اثر افزایش قیمت دلار بر صورت‌های مالی شرکت‌های صادرات محور را تا حدودی خنثی کند.
بنابراین به نظر می‌رسد حداقل در کوتاه‌مدت، افزایش قیمت دلار نتواند به عنوان یک محرک برای بازار سهام و شاخص کل عمل کند.
