طرح‌های بلندپروازانه برای مصادره فضای مجازی
با محدودیت‌های اینترنتی گسترده، حالا پیام‌رسان‌های بومی یک بار دیگر با طرحی بلندپروازانه در مرکز توجه وزارت ارتباطات قرار گرفته‌اند؛ در حالی که بیشتر از دو هفته از آغاز محدودیت‌های اینترنتی و قطع دسترسی به بسیاری از پلتفرم‌های پیام‌رسان و اجتماعی بین‌المللی می‌گذرد، اکنون مدیرکل پایش، ممیزی و نظارت سازمان فناوری اطلاعات ایران اعلام کرده است برای ایجاد ارزش افزوده برای پیام‌رسان‌های بومی در برابر پیام‌رسان‌های خارجی، قصد دارند تا مرکز انتقال پیام بین پیام‌رسان‌ها را ایجاد کنند تا یک پلتفرم یکپارچه ملی تشکیل شود. او تاکید دارد طراحی این پروژه با بخش خصوصی بوده و حاکمیت نقش راهبری دارد. به گفته این مقام مسوول، برای راه‌اندازی این پروژه یک بازه زمانی شش ماهه در نظر گرفته شده است. محفل هم‌افزایی فعالان فضای مجازی پاک با عنوان «یکپارچه‌سازی تبادل پیام بین پیام‌رسان‌ها» با حضور مهدی انجیدنی مدیرعامل یکی از پیام‌رسان‌های داخلی و مهدی مظفری، مدیرکل پایش ممیزی و نظارت سازمان فناوری اطلاعات برگزار شد. مظفری در این نشست تاکید کرد آنها قصد دارند یک مرکز انتقال پیام راه‌اندازی کنند تا ارزش افزوده‌ای برای پیام‌رسان‌های ایرانی در برابر مدل‌های خارجی ایجاد شود؛ در این حالت قرار است که کاربران بتوانند با استفاده از یک پیام‌رسان داخلی، به دیگر پیام‌رسان‌های بومی هم پیام ارسال کنند. مظفری تاکید کرد: ما به عنوان نهاد دولتی می‌خواهیم گذرگاه باشیم و هدف اصلی اتصال و پیام به صورت نقطه به نقطه خواهد بود. او مدعی شده که مراکز تبادل داده بین پلتفرمها سال‌هاست که در جهان و در کشورهایی چون ژاپن و کره جنوبی و کانادا وجود دارد. مظفری در خصوص سازوکارهای قانونی پیش‌بینی شده برای راه‌اندازی مرکز انتقال پیام اظهار کرد: با توجه به دغدغه‌های موجود در کشور برای اینکه ساز و کاری ایجاد شود تا ارزش افزوده‌ای برای پیام‌رسان‌ها در برابر پیام‌رسان‌های خارجی ایجاد شده و امکانی فراهم شود که بتوان با استفاده از یک پیام‌رسان داخلی به دیگر پیام‌رسان‌ها پیام ارسال کرد این موضوع در دستور کار قرار گرفته است. وی بیان کرد: در ارتباط با پیام‌رسان‌های داخلی ذهنیتی که وجود دارد این است که نگاه‌ها و دغدغه‌های کنترلی حساسیت‌هایی را در جامعه فضای مجازی به دنبال دارد و همین مساله در اقبال به سمت پیام‌رسان‌های داخلی و اقتصاد آنها اثر منفی می‌گذارد. حال اینکه یک مرکز هم تبادل هم وجود داشته باشد در تقویت ذهنیت‌های منفی تأثیر دارد و سازمان فناوری اطلاعات تاکید دارد که ما فقط یک گذرگاه باشیم و هدف اصلی اتصال و تبادل پیام به صورت پوینت تو پوینت باشد.
دغدغه رقابت بین پیام‌رسان‌ها
مدیرکل پایش، ممیزی و نظارت سازمان فناوری اطلاعات ایران بیان کرد: نکته‌ای که وجود دارد این است که جمعیت آماری فضای مجازی ما در بین چند پیام‌رسان فعال و بزرگ‌تر داخلی توزیع شده است و یکی از نگاه‌های ما در گذرگاه تبادل پیام ارایه خدمات یکپارچه دولت به این جامعه آماری در پیام‌رسان‌های مختلف است. وی با بیان اینکه دغدغه ما در فاز اول این است که گذرگاهی برای تبادل پیام متنی، مولتی مدیا و... بین پیام‌رسان‌ها ایجاد شده و به کاربران تجمیع شده خدمات ارایه دهیم، گفت: دغدغه‌ای که شاید برای پیام‌رسان‌های داخلی وجود داشته باشد دغدغه رقابت بین پیام‌رسان‌هاست؛ البته در شرح خدمات جامع این پروژه ملی که در حال آماده‌سازی است دغدغه‌های پیام‌رسان‌ها، کاربران و حاکمیت را پاسخ داده‌ایم. مظفری با اشاره به اینکه این سرویس زیرساختی است و قصد نداریم با ارایه این سرویس پیام‌رسان‌ها را در حوزه توسعه درگیر کنیم، ادامه داد: فاز اول مربوط به تبادل پیام متنی و فایل است و در فاز اول Call in و Call out مد نظر نیست.
اهتمام جدی
به حریم خصوصی و شهروندی
وی تصریح کرد: تاکید ما در خصوص باز بودن این مجموعه این است که فایل‌ها در مبدا و مقصد ذخیره شوند و اینکه ما در مرکز داده پیام، ذخیره پیام داشته باشیم مد نظر ما نیست و این امر دلایل بسیاری دارد. یکی از نکات مهم حریم خصوصی و شهروندی است که ما نمی‌خواهیم این دغدغه ایجاد شود؛ وقتی سرویس جدید از سوی حاکمیت ارایه شود برخی سوءبرداشت‌ها موجب می‌شود که بهره‌برداری لازم را از دستاوردهای سرویس نتوانیم داشته باشیم. مدیرکل پایش، ممیزی و نظارت سازمان فناوری اطلاعات ایران با اشاره به اینکه طراحی پروژه با بخش خصوصی بوده و راهبری و بهره بری آن با حاکمیت است، تاکید کرد: از تجربیات گذشته برای استفاده از سرویس‌های جدید استفاده می‌کنیم و نمی‌خواهیم وارد مباحثی شویم که شائبه داشته باشد با جدیت به این سمت خواهیم رفت که این مرکز به دنبال ذخیره داده نباشد. وی با بیان اینکه در این گذرگاه پیام می‌خواهیم ارتباط را بین پیام‌رسان‌های ناهمگون فراهم کنیم، یادآور شد: هر مخاطب پیام‌رسان خودش را دارد و در شروع کار ترافیک به سمت مرکز انتقال داده شاید زیاد نباشد ولی بعد از مدتی مخاطبان پس از راه‌اندازی این سیستم، پیام‌رسان خود را انتخاب کرده و دیگر پیام‌رسان‌ها را حذف می‌کنند. مظفری درباره زمان به بهره‌برداری رسیدن طرح گفت: قرار است این طرح از شش ماه دیگر خدمات دولت هوشمند و الکترونیک بر بستر پیام‌رسان‌ها را به مردم ارایه کند و سعی خواهیم کرد که این پروژه به سرانجام برسد. امیدواریم که اتفاقات خوبی در ارتباط بین پیام‌رسان‌ها رقم خورده و البته گام‌های دیگری برداشته شده و در آینده اطلاعرسانی لازم صورت خواهد گرفت. وی با بیان اینکه برای اجرای این پروژه یک بازه زمانی شش ماهه در نظر گرفته شده است یادآور شد: یکی از مهم‌ترین مزایای این سیستم ارایه خدمات دولت به جامعه آماری قابل توجهی است و وقتی همگام‌سازی اطلاعات کانتکت‌ها برای ارتباط دوسویه مهیا شود می‌توان خیلی از خدمات را به این جامعه اماری در حوزه‌های مختلف ارایه کرد.
همکاری با پیام‌رسان‌های روسی
همچنین مهدی انجیدنی در خصوص ابعاد مختلف راه‌اندازی مرکز تبادل پیام بین پیام‌رسان‌های داخلی اظهار کرد: از ۱۰ سال قبل اقتصاد پلتفرمی و دغدغه‌های اجتماعی در حوزه کنترل و توسعه پیام‌رسان‌ها باعث شد در اتحادیه اروپا اینترکانکشن بین پیام‌رسان‌ها توسعه یافت و بر اساس قوانین تعیین شده هزینه اینترکانکشن با پیام‌رسان بزرگ‌تر بود. وی هدف از این تصمیم اتحادیه اروپا را توسعه پیام‌رسان‌های محلی و مسائل پدافندی عنوان کرد و افزود: برای اینترکانکشن بین پلتفرمها دو روش وجود دارد که روش نخست به دلیل اینکه در اختیار و انحصار شرکت‌های بزرگ قرار دارد کاربردی نیست. انجیدنی با بیان اینکه روش دوم برای اینترکانکشن بین پلتفرمها که کاربردی‌تر است، راه‌اندازی مرکز تبادل پیام بوده و اکثر کشورهای مختلف دنیا به این سمت رفته‌اند اضافه کرد: در این روش وابستگی به برند خاص وجود ندارد و از استانداردهای قوی‌تر تبادل پیام استفاده شده است و قابلیت مدیریت کنترل بیشتری وجود دارد. وی در خصوص دستاوردهای توسعه این سیستم و شیوه بیان کرد: پیرو سفرهایی که با هیات وزارت ارتباطات به روسیه داشتیم یک سری پیشنهادات به پیام‌رسان‌های روسیه داده شد و آنها می‌خواستند که این فناوری را از شرکت زیرمجموعه اریکسون خریداری کنند که شرکت اریکسون حاضر به فروش نشده بود و ما طرحی را ارایه دادیم و نمونه آن را به وزارت ارتباطات ارسال کردیم که با استقبال دو پیام‌رسان روسی روبه رو شد. انجیدنی با بیان اینکه با یک روش ساده می‌توان مرکز تبادل پیام راه‌اندازی کرد که فازهای توسعه هم برای آن در نظر گرفته شده است، یادآور شد: در نهایت کار با دو پیام‌رسان Ok و VK شروع شده و در مرحله آزمایشی با تعداد کاربر خاص شروع به کار کرده‌ایم تا پیام‌رسان‌های روسیه بتوانند تاییدیه‌های لازم را از کشور خودشان دریافت کنند. وی با بیان اینکه این زیرساخت در دنیا به‌شدت فراگیر خواهد شد و تا دو یا سه سال آینده از هر پیام‌رسانی به پیام‌رسان دیگر می‌توان پیام صادر کرد، افزود: مرکز تبادل پیام بین چند پلتفرم یک مدل شبیه ستاره‌ای ارتباط را برقرار می‌کند و خودش از چند زیرسیستم همگام‌سازی، کانتکت‌های تبادل پیام و... تشکیل می‌شود.
ارایه طرح راه‌اندازی مرکز انتقال پیام به وزارت ارتباطات
وی با بیان اینکه در پیشنهادی که به وزارت ارتباطات ارایه شده ۵ فاز طراحی شده و ارسال پیام خصوصی و فایل در فاز اول انجام می‌شود، گفت: پیام‌رسان‌ها یک لایه اتصال در حوزه مخاطبان دارند و سرویس کانتکت سینک سنتر در این زمینه پیش بینی شده و این سرویس بسیار کاربردی است و در داخل کشور به عنوان یک سرویس قابل استفاده خواهد بود. وی بیان کرد: در این سیستم وقتی که پیام از یک پیام‌رسان به پیام‌رسان دیگر منتقل شد کاربر متوجه می‌شود که کدام مخاطب در دیگر پیام‌رسان‌ها فعال بوده است و تمام پیام‌ها از مسیر مرکز تبادل پیام بین دو پیام‌رسان جابه‌جا می‌شود و فایل‌ها و محتوای چند رسانه‌ای نیز از طریق یک واسط بین همه این پیام‌رسان‌ها قابل مدیریت است البته در پروژه روسیه از این روش کامل استفاده نشده است. کاربر فرستنده عضو هر پیام‌رسانی باشد فایل در پیام‌رسان مبدا ذخیره شده ولی در دیگر پیام‌رسان‌ها قابل استفاده است. انجیدنی یادآور شد: در این خصوص پیشنهاد مطرح شده در اروپا این است که در یک جایگاه مشترک فایل‌ها ذخیرهسازی شده و با این کار صرفه جویی مهمی در میزان سرورهای ذخیرهسازی انجام می‌شود. یکی از چالش‌هایی که در کشور ما و دیگر نقاط وجود دارد که وقتی یک اتفاق می‌افتد کلیپ‌های ثابت بارها و بارها ارسال می‌شود و این در یک سیستم ذخیرهسازی بارها به تعداد پیام‌رسان‌ها ذخیره شود ولی به دنبال این هستیم که در چنین شرایطی فایل در یک ابر ملی ذخیرهسازی شده و با این روش در منابع کشور در حوزه استوریج صرفه جویی می‌شود.
اقبال به پیام‌رسان‌های بومی چقدر است؟
این اظهارات در حالی در پیام‌رسان‌های ایرانی رخ می‌دهد که انتظار می‌رود پس از گذشت سال‌ها از راه‌اندازی این پلتفرمها مشکلی در خصوص ابتدایی‌ترین کارکردهایشان وجود نداشته باشد. نکته مهم دیگر این است که با وجود چنین ضعف‌هایی در پلتفرم‌های بومی، چطور می‌توان از یک آلترناتیو برای شبکه اجتماعی اینستاگرام صحبت کرد و کسب‌وکارها را به استفاده از پیام‌رسان‌ها برای ارتباط با مشتریان خود تشویق کرد. در حالی که برای داشتن یک پلتفرم داخلی که بتواند جایگزین مناسبی برای اینستاگرام باشد پیش‌شرط‌های مهمی لازم است. مقدمات بسیاری از فراهم آوردن زیرساخت‌ها، رفع نواقص فنی تا راهکارهای تشویقی برای کسب‌وکارها و کاربران با هدف جذب آنها به این پلتفرمها باید در نظر گرفته شود. در غیر این صورت احتمالاً همین مسیری طی خواهد شد که پیام‌رسان‌های داخلی تا امروز طی کرده و به مقصدی منتهی خواهد شد که این مسنجرها به آن رسیده‌اند. نکته مهم اینجاست که سال‌ها پیش نیز چنین طرحی مطرح شده بود که به نتیجه‌ای نرسید. مشخص نیست این‌بار نیز سرنوشت این نوع تمایلات وزارت ارتباطات و برخی پیام‌رسان‌های بومی چه خواهد بود. اما هر چه هست، نمی‌توان وضعیت فعلی و محدودیت‌های فراگیر پلتفرم‌های خارجی را در آن نادیده گرفت.
