بی‌رغبتی به بازسازی سوریه توسط ایرانی‌ها

گروه راه و شهرسازی|

آنگونه که ایرج رهبر، رییس انجمن انبوه‌سازان استان تهران گفته، عدم عضویت ایران در FATF برای سوریه هم در همکاری با ایران مشکلاتی را ایجاد کرده و کار را برای هر دو طرف سخت می‌کند. البته به نظر می‌رسد، بی‌رغبتی سوریه یا سایر کشورهای نیازمند بازسازی زیرساخت‌ها و فعالیت‌های گسترده عمرانی نسبت به مشارکت شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های خود، دامنه وسیع‌تری از علل و عوامل را در بر می‌گیرد. آنچنان که مدیران شرکت‌های پیمانکاری پیش از این اظهار کرده‌اند، «حمایت دولت»ها از شرکت‌ها یکی از عوامل کلیدی و موثر در ساخت وسازهای عمرانی در کشور دیگر به شمار می‌رود. در تاریخ 30 دی‌ماه سال 1399 در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی، مهندس همایون ابراهیمی، دبیر سندیکای شرکت‌های تاسیساتی و صنعتی با بیان اینکه پهلوان‌ترین آدم نیز دست تنها نمی‌تواند کای انجام دهد، در این باره اظهار کرده بود: از این رو، منظور از حمایت دولت از شرکت‌های مهندسی، حمایت پولی نیست و ما از دولت پول نمی‌خواهیم. ما شاهدیم وقتی رییس‌جمهور ترکیه به ایران سفر می‌کند، ناهار را همراه با پیمانکاران کشورش که در ایران فعال هستند، صرف می‌کند. آیا دولت ایران حاضر است چنین کاری را انجام دهد؟ متاسفانه اینگونه نیست و نگاه به شرکت‌های پیمانکاری، همواره نگاهی ارباب رعیتی بوده است. نگاهی که می‌گوید پیمانکار باید زیرنظر کارفرمای خود کار کند. این رویکرد، معامله‌ای یک‌طرفه است. این در حالی است که شرکت‌های ایرانی به لحاظ فنی و اجرایی هیچ مشکلی ندارند. البته به لحاظ تکنولوژی مشکلاتی وجود دارد. به دلیل اینکه دور خود دیوار کشیده‌ایم. محمد رضا طیب‌زاده، عضو هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های مهندسی نفت و گاز و پتروشیمی نیز با تاکید بر اینکه شرکت‌های پیمانکاری و مهندسین مشاور ایران از نظر فنی و اجرایی مشکلی ندارند، گفته بود: مشکل ما، مدیریت دولت است. دولت نمی‌تواند ظرفیت شرکت‌های پیمانکاری را مدیریت کند. توجه داشته باشیم که بخش خصوصی ایران، همانند بخش خصوصی غرب نیست و همواره زیرنظر دولت کار کرده‌ایم.

    راز عقب‌ماندگی از ترکیه؟

ترکیه از لحاظ تراز مهندسی در منطقه، رقیب اصلی ایران محسوب می‌شود. به گفته کارشناسان و فعالان حوزه ساخت و ساز، تجربه آنها نیز خیلی خوب است، به‌طوری که در 119 کشور از جمله ایران کار عمرانی کرده‌اند. در این باره، دکتر ایرج گلابتون چی، دبیر سندیکای شرکت‌های ساختمانی ایران پیش از این به «تعادل» گفته بود: بررسی کارنامه پیمانکاری ترکیه به عنوان رقیب ایران در خارج از کشور حاکی از این است که ترکیه در 119 کشور دنیا پروژه داشته است و 8 تا 9 درصد از تولید ناخالص داخلی ترکیه از محل درآمدهای انجام پروژه‌های خارجی تشکیل می‌شود و برای حدود 2 میلیون نفر از اتباع ترکیه نیز ایجاد اشتغال شده است. ترکیه همچنین دومین تولید‌کننده مصالح ساختمانی در جهان است و حدود 40 شرکت پیمانکاری ترکیه‌ای در زمره 200 پیمانکار برتر جهان قرار دارند. این در حالی است که ما فاصله زیادی با این کشور داریم. ترکیه در 40 سال گذشته 340 میلیارد دلار در قالب 9 هزار پروژه پیمانکاری در جهان انجام داده است اما ایران در همین دوره 31 میلیارد دلار پروژه خارجی داشته است. او تاکید کرده بود: این همه در حالی است که قدمای ایرانی ما سابقه درخشانی در ساخت و عمران خارج از کشور داشته‌اند که «تاج محل» نمونه‌ای از آن است. در حال حاضر نیز بزرگ‌ترین پروژه‌های عراق توسط شرکت‌های پیمانکاری و مهندسی مشاوره ایران انجام می‌شود. دبیر سندیکای شرکت‌های ساختمانی ایران افزوده بود: دلیل عقب‌ماندگی ایران از رقبای خود در حوزه پیمانکاری و مهندسی مشاوره، عدم حمایت دولت از شرکت‌های ایرانی است. دلیل دوم، اینکه هنوز نتوانسته‌ایم شرکت‌های پیمانکاری و مهندسین مشاوره را رشد و توسعه بدهیم و تراز کار آنها را ارتقا دهیم. دلیل سوم این است که دولت می‌تواند عمق استراتژیک خود را در منطقه گسترش دهد، اما از گسترش عمق مهندسی خود عاجز است.

    ایراد سوری‌ها به ضمانتنامه‌ها

در این حال، دیروز رهبر در گفت‌وگو با ایلنا درباره اظهارات رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی درباره آمادگی ایران برای حضور در پروژه‌های بزرگ مسکن‌سازی در سوریه گفت: این موضوع جدیدی نیست و از چندین سال گذشته مسوولان درباره حضور ایرانیان و شرکت‌های ایرانی برای همکاری در ساخت و‌سازی با سوریه صحبت‌هایی داشته‌اند و مقاطعی هم در کنار دولتمردان در جلسات مذاکرات برای حضور در پروژه‌های عمرانی از جمله مسکن‌سازی در سوریه حضور داشتیم. وی ادامه داد: در مقطعی هم مذاکرات برای ساخت ٢٠ هزار واحد مسکونی در سوریه توسط ایرانی‌ها جدی شد اما به دلایل و مشکلات متعدد نه انبوه‌سازان ایرانی و نه سوری‌ها رغبتی برای این همکاری‌ها و ساخت‌و سازها ندارند.  رییس انجمن انبوه‌سازان استان تهران با اشاره به بخشی از مشکلات موجود برای همکاری در پروژه‌های عمرانی در سوریه گفت: یکی از مهم‌ترین مشکلات بحث صدور و آزاد کردن ضمانتنامه‌ها از سوی سوریه است و سوری‌ها در این مورد ایرانی‌ها را اذیت می‌کنند و با ایرادهای بنی اسراییلی ضمانتنامه‌ها را آزاد نمی‌کنند. همین اقداماتشان نشان می‌دهد که سوری‌ها هم رغبتی به حضور شرکت‌های ایرانی در بازسازی این کشور ندارند.  رهبر افزود: از دیگر مشکلات محدودیت‌های موجود به دلیل عدم عضویت ایران در FTAF و تحریم‌های نقل و انتقالات مالی است. عدم عضویت ایران در FATF برای سوریه هم برای همکاری با ایران مشکلاتی را ایجاد کرده و کار را برای دو طرف سخت می‌کند.  وی با اشاره به مشکلات موجود در حمل و نقل مصالح اظهار کرد: از دیگر مشکلات بحث حمل مصالح ساختمانی است. تنها راه ارزان برای انتقال مصالح ساختمانی بندر لاذقیه بوده که برای حمل بار از ایران تا این بندر باید مذاکرات قوی و پشتوانه‌دار انجام شود اما در ایران برای این مباحث متولی وجود ندارد که بتوانیم موضوع را از آن محل پیگیری کنیم.  رییس انجمن انبوه‌سازان استان تهران تاکید کرد: در حال حاضر حمل و نقل مصالح ساختمانی برای شرکت‌های ایرانی گران تمام می‌شود و صرفه ندارد که با این هزینه‌ها وارد پروژه‌ها شوند.  وی با بیان اینکه برای حضور در سوریه به ایجاد مذاکرات قوی در روابط دیپلماتیک دو کشور نیاز داریم، گفت: هر چند دولتی‌ها و مسوولان گاهی از حضور شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های بازسازی سوریه اعلام آمادگی می‌کنند اما در واقع بستری برای حضور شرکت‌های ایرانی در این کشور ایجاد نمی‌شود و همانطور که گفته شد از آنجایی که سوریه هم به دلیل محدودیت‌های موجود رغبتی به حضور شرکت‌های ایرانی ندارد، تلاشی هم برای جدی شدن این مذاکرات نمی‌کند.  رهبر درباره استفاده سایر کشور‌ها از بازار بازسازی سوریه اظهار کرد: ترکیه و روسیه وارد پروژه‌های بازسازی سوریه (نه فقط مسکن‌سازی) شدند و ترکیه برخلاف ایران با مطالبه خوب و قوی در این بازار حاضر شد اما روابط خوبی بین دو طرف ایجاد نشد و هر چند پروژه‌هایی را به سرانجام رساندند اما حضور ترک‌ها در این سوریه تداوم نیافت و گسترده نشد.  وی ادامه داد: روس‌ها با توجه به امکانات قوی و قدرت نظامی تسلط بیشتری بر بازار سوریه دارند و بیشتر بر روی پروژه‌های بندری و نیروگاهی و انرژی در روسیه تمرکز پیدا کردند و کمتر تمایلی برای ورود به پروژه‌های مسکنی و ساختمانی داشتند.  رهبر تاکید کرد: از آنجایی که این مباحث ریسک بالایی برای شرکت‌ها دارد دولت باید مذاکرات پشتوانه‌دار و قوی در روابط دیپلماتیک با سوریه را دنبال کند در غیر این صورت طبیعتا ورود بخش خصوصی به این بازار همراه با ریسک بالا است.