15 سرفصل راهبردی در تجارت خارجی
رییس سازمان توسعه تجارت، 80 درصد مشکلات حوزه صادرات را ناشی از مسائل داخلی و خودتحریمی دانست و بر تدوین راهبرد خارجی کشور و فعالسازی مراکز تجاری با کمک بخش خصوصی تاکید کرد. علیرضا پیمان‌پاک، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رییس سازمان توسعه تجارت می‌گوید: مهم‌ترین اقدام سازمان توسعه تجارت از زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، تلاش برای تدوین یک راهبرد کلان برای تجارت خارجی کشور بوده است؛ موضوعی که پیش از این کمتر به آن توجه شده؛ اما امروز ابعاد دقیقی از آن مشخص‌شده است. پیمان‌پاک در گفت‌وگو با ایسنا، اعلام کرده است: برای تدوین راهبرد تجارت خارجی ایران از تمام ظرفیت‌های اقتصادی داخلی کشور استفاده خواهد شد تا روابط خارجی با کشورهای همسایه، منطقه و کشورهایی از شرق آسیا و آفریقا در آینده نزدیک افزایش قابل‌توجهی پیدا کند.
1. تجارت خارجی ایران یک راهبرد کلان و همه‌جانبه نداشته است؛ اینکه بدانیم تجارت خارجی در اقتصاد ایران چه نقش و جایگاهی دارد، برای این موضوع باید چه نقشه راهی تعریف شود و نهادها، سازمان‌ها و بخش خصوصی چه نقشی در این فرآیند ایفا کنند مسائل مهمی بود که باید به آن پرداخته می‌شد.
2. در زمان تنظیم برنامه ششم توسعه اعلام‌شده بود که تا پایان این برنامه میزان صادرات ایران باید به ۱۲۰ میلیارد دلار در سال برسد که اساساً مشخص نیست این هدف به چه شکل و براساس چه واقعیتی در نظر گرفته‌شده بود.
3. تا پایان دولت سیزدهم یعنی سال ۱۴۰۴ میزان صادرات غیرنفتی ایران به ۷۰ میلیارد دلار خواهد رسید که برنامه‌ریزی در این زمینه آغازشده و رشد مداوم صادرات در ماه‌های گذشته نیز این موضوع را تأیید می‌کند.
4. ما روی کالاهایی تمرکز کردیم که در آنها مزیت رقابتی یا قیمتی داشتیم و تلاش کردیم یک برنامه‌ریزی نسبی براساس کالا و شرایط بازار در نظر گرفته شود.
5. یکی از موضوعاتی که ما به آن توجه جدی کردیم، بحث حضور در بازار روسیه و استفاده از ظرفیت‌های این بازار بود. در سال‌های قبل بخش عمده‌ای از صادرات ما به این کشور محدود به مواد غذایی یا کالاهای کشاورزی می‌شد اما براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و دیدارهای متعددی که با هیات‌های سیاسی و اقتصادی روسیه داشتیم، تلاش شد شرایط برای حضور ایران در بخش‌های مختلف روسیه فراهم شود.
6. برای توسعه حضور خود در روسیه بحث حضور در زنجیره تأمین را به شکل جدی پیگیری کردیم. بزودی ۳۱ نماینده از پلتفرم‌های روسی که به عنوان تأمین‌کننده فعالیت می‌کند، به ایران می‌آیند تا با توسعه همکاری‌ها در این سطح امکان توسعه بازار و گسترش زنجیره صادرات به وجود بیاید.
7. یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که ما در تمام این سال‌ها داشتیم بحث خود تحریمی بود. حدود ۸۰ درصد از مشکلات مربوط به حوزه صادرات، داخلی است و حتی برخی از مشکلات بین‌المللی نیز با چند سفر حل می‌شود. یکی از اصلی‌ترین مشکلات ما این است که هیچگاه یک کشور صادرات محور نبوده‌ایم.
8. امسال ما در کشور مازاد تولید دام داریم اما بااین‌وجود با توجه به قانون بودجه، عوارض صادراتی برای این محصول در نظر گرفته‌شده که عملاً تغییر آن ممکن نیست و ما باید این نگاه را در کشور تغییر دهیم تا بتوان به اهداف کلان دست‌یافت. برای کشور و اقتصادی مانند ایران صادرات ۵۰ میلیارد دلاری بیشتر به یک شوخی شبیه است.
9. یکی دیگر از کارهایی که در دستور کار قرار دارد، افزایش تعداد رایزنان اقتصادی و تجاری ایران در نقاط مختلف جهان است. وقتی ما کار خود را آغاز کردیم تعداد این رایزن‌ها فقط شش نفر بود اما این عدد در حال حاضر به ۱۴ نفر رسیده و تلاش می‌کنیم تا پایان امسال به ۲۰ نفر نیز برسد.
10. فعال کردن مراکز تجاری با کمک بخش خصوصی یکی از اهداف ماست. در این مراکز نه دولت حضور رسمی دارد و نه هزینه‌ای پرداخت می‌کند اما تلاش شده با استفاده از امکانات سفارتخانه‌ها و تسهیل در مسائلی مانند گمرک، به بخش خصوصی این فرصت داده شود تا خودش مذاکرات را با حمایت دولت در کشورهای خارجی پیگیری کند.
11. یکی از سیاست‌های اصلی ما تقویت اتاق‌های مشترک بازرگانی است. مثلاً اتاق بازرگانی مشترک ایران و عمان در این زمینه بهترین عملکرد را داشته و بخش مهمی از برنامه‌های توسعه تجارت را پیگیری کرده است. همین موضوع باعث شده که صادرات ما به عمان در سال جاری حدود ۹۶ درصد افزایش یابد. ما تلاش می‌کنیم همین موضوع را در دیگر اتاق‌های بازرگانی نیز پیگیری کنیم.
12. یکی از موضوعات پیگیری شده تلاش برای تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی بوده است. مثلاً امکان آن وجود دارد که در روسیه یا در دیگر کشورها ناگهان سفارشی برای قطعات اتومبیل یا لوازم‌خانگی ارایه شود که یک صادرکننده از پس آن برنیاید.
13. در سال نخست صادرات ما به اتحادیه اوراسیا ۳۰ درصد، سال دوم ۴۰ درصد و سال سوم ۵۰ درصد افزایش‌یافته است. در ماه‌های گذشته از یک‌سو مقدمات تمدید یک‌ساله تجارت ترجیحی با اوراسیا را فراهم کردیم که تا آبان سال ۱۴۰۲ توافقنامه تجارت آزاد اجرایی می‌شود.
14. در سال‌های گذشته توافقاتی مانند تجارت ترجیحی با پاکستان یا تجارت آزاد با سوریه داشتیم که عملاً فراموش‌شده بود؛ یا تجارت ترجیحی با اندونزی برای ۱۶ سال کنار گذاشته‌شده بود که ما بار دیگر آن را فعال کردیم. از سوی دیگر تجارت آزاد با کشورهای شرق اروپا و آفریقا نیز در دستور کار قرار دارد که برخی از آنها به توافقاتی رسیده و برخی هنوز در مرحله مذاکره قرار دارد.
15. تهاتر یکی از شیوه‌هایی است که امروز در میان بسیاری از کشورهای دنیا دنبال می‌شود اما در ایران چندان به آن توجه نشد. ما در ماه‌های گذشته مذاکرات قابل‌توجهی در این زمینه داشتیم که نتیجه آن توافق برای دو میلیارد دلار تهاتر بوده است. در این مذاکرات کشورهایی مانند ترکیه، پاکستان، صربستان، چین، عمان و چند کشور آفریقایی حضور داشتند.
