طرح اینترنت طبقاتی به گردش می‌افتد؟
رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیک می‌گوید که آمارهای دقیق از تجارت الکترونیک در کشور باید از سوی این مرکز ارایه شود و گمانه‌زنی‌هایی که بدون استناد به آمارهای رسمی ارایه می‌شوند، قابل اتکا نیستند، با وجود این، او میانگین گردش مالی اینستاگرام را روزانه ۶۰ تا ۶۵ میلیارد تومان اعلام کرده است؛ این در حالی است که به تازگی و البته برای چندمین بار، ایده اینترنت طبقاتی و این‌بار خرید پلتفرم خارجی برای استفاده به عنوان پیام‌رسان بومی از سوی مجلس مطرح شده و به گفته سخنگوی کمیسیون فرهنگی، احتمال خرید نرم‌افزار خارجی درصورت عدم رفع معایب پلتفرم‌های داخلی وجود دارد. در حالی که مردادماه امسال شاهد رونمایی از گزارش تجارت الکترونیکی سال ۱۴۰۰ توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی بودیم، در مهرماه و بعد از وقایع اخیر که منجر به اعمال محدودیت در دسترسی به دو شبکه اجتماعی شد، آمار و ارقام متفاوت و بعضا متناقضی از ابعاد اقتصادی تجارت الکترونیکی کشور شنیده می‌شود. عدد و رقم‌هایی که تا روزانه هزار میلیارد تومان هم مخابره شده و فضای رسانه‌ای کشور را نیز تحت تاثیر قرار داده است. امین کلاهدوزان، رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیک، با بررسی برخی از آمارهای رسمی موجود در این حوزه می‌گوید که این سازمان نهایی کردن بسته‌های حمایتی برای کسب و کارهای فعال در اینستاگرام را در دستور کار خود قرار داده است. او درباره آمار مختلفی که از وضعیت کسب‌و‌کارهای فضای مجازی شنیده می‌شود، توضیح داد: مطابق آیین‌نامه و اساسنامه مصوب هیات وزیران، مرکز توسعه تجارت الکترونیکی به عنوان مرجع اطلاعات و آمار در خصوص تجارت الکترونیکی کشور شناخته می‌شود و بر همین اساس ما در هر سال گزارش عملکرد تجارت الکترونیکی سال گذشته را منتشر و در دسترس عموم مردم، سرمایه‌گذاران و تصمیم‌گیران قرار می‌دهیم. گزارش سال ۱۴۰۰ نیز مرداد امسال منتشر و در خصوص آن نیز با حضور اصحاب رسانه توضیحات کامل ارایه شد. بر همین اساس، از نظر مرجعیت آمار، مرکز تتا به عنوان یک مرکز تخصصی و دارای صلاحیت در خصوص آمار و اطلاعات در این حوزه حضور پررنگ داشته و دارد. در مدت اخیر هم شاهد انتشار اخبار با دو رویکرد بودیم. رویکرد اول این بود که درباره ابعاد تجارت الکترونیکی کشور در شبکه‌های اجتماعی به قدری بزرگنمایی کردند که از خود اندازه اقتصاد نیز بزرگ‌تر شده است و دسته دیگر هم از این سوی بام افتادند و سعی در پاک کردن نقش اقتصادی کسب‌و‌کارهای مستقر در شبکه اجتماعی اینستاگرام کردند. از نظر ما هر دو رویکرد، غیرحرفه‌ای و ناصحیح است و هر دو نگاه افراطی و تفریطی به زیست‌بوم اقتصادی تجارت الکترونیکی آسیب می‌زند. تصمیم‌گیری بر مبنای اطلاعات اشتباه، لاجرم نتیجه اشتباه به همراه خواهد داشت.
تعداد کسب‌و‌کارهای تجارت الکترونیک حدود ۳۰۰ هزار برآورد می‌شود
او در پاسخ به اینکه از نظر مرکز توسعه تجارت الکترونیکی اندازه این بازار به چه مقدار است؟ اظهار کرد: در سال ۱۴۰۰ اندازه کل بازار تجارت الکترونیکی رسمی کشور ۱۲۳۰ همت (هزار میلیارد تومان) بوده است. بررسی مرکز از چند روش و ترکیب آنها مانند بررسی تراکنش‌های بانکی درگاه‌ها، سرشماری از صفحات فروش اینستاگرام و نیز از طریق تحلیل اقتصاد کلان نشان می‌دهد که مجموع تراکنش مالی در فضای شبکه‌های اجتماعی در سال ۱۴۰۰، عددی بین ۲۵ تا حداکثر ۳۵ همت بوده است؛ یعنی روزانه بین ۶۸ تا ۹۵ میلیارد تومان. نکته مهم اینکه این گردش در حدود سه درصد کل اندازه اقتصادی تجارت الکترونیکی کشور است. اما از سوی دیگر باید در نظر داشت که تعداد این کسب‌و‌کارها در حدود ۳۰۰ هزار برآورد می‌شود و عدد اشتغال آن بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود. البته این تعداد اشتغال به معنی اشتغال تمام وقت نیست و از اکثر این صفحات به عنوان شغل مکمل یا درگاه ارایه مکمل استفاده می‌شده است. این را هم باید بدانیم که عمده کسب‌و‌کارهای مستقر در شبکه‌های اجتماعی جزو کسب‌و‌کارهای خرد به حساب می‌آیند و از این جهت تعداد افراد دخیل در این کسب‌و‌کارها به نسبت تعداد کسب‌و‌کارها تعداد نسبتاً زیادی است که آن هم به خاطر کوچک بودن عمده این کسب و کارهای اینستاگرامی بوده است. در حالی که آمار خسارت روزانه ارایه شده در این مدت توسط برخی از مراکز و نهادها، بعضا تا روزانه ۱۰۰۰ میلیارد تومان نیز بوده است، کلاهدوزان درباره این آمار بیان کرد: برآوردهای ما بر اساس آمار رسمی کشور تهیه می‌شود. همانطور هم که مشاهده می‌کنید این آمار در چند نوبت پالایش و بررسی شده و به‌طور مرتب در سال‌های اخیر منتشر شده است. اکنون هم می‌بینیم این آمار و ارقام فاصله معناداری با آن‌چه در فضای احساسی جامعه بیان می‌شود، دارد. ما در چند مرحله اعلام کردیم که پژوهشکده‌ها، اتاق‌های فکر، سایر سازمان‌هایی که به نوعی اطلاعات مرتبط در این موضوع دارند، مراتب را به مرکز تتا اعلام کنند تا در اسرع وقت جلسات بررسی و جمع‌بندی با این اشخاص برگزار شود. تصمیم‌گیری باید بر اساس اطلاعات درست اتفاق بیفتد و بر همین اساس، من به صورت رسمی از تمامی صاحب‌نظران دعوت می‌کنم که با مشارکت همدیگر این گزارش را به‌روز‌رسانی کنیم اما این را باید بدانیم که آن چه در فضای رسانه‌ای در روزهای اخیر منتشر شده عمدتاً نادرست بوده و اختلاف بسیاری هم با واقعیت‌هایی دارد که ما طبق پایش‌ها و روش‌های علمی خود به آن رسیدیم. البته از طرفی هم به هر حال باید فکر جدی و اساسی برای همان کسب‌و‌کارهای خردی که از مسائل اخیر آسیب دیده‌اند، داشته باشیم. طرح‌های خوبی هم در دست تدوین داریم که بتواند به معیشت آن دسته از کسب‌و‌کارها به‌طور خاص کمک کند.
خرید یک پلتفرم بین‌المللی برای جایگزینی با نسخه‌های بومی
اینترنت طبقاتی موضوعی است که تازگی نداشته و حتی وزیر ارتباطات از آن خبر داده بود؛ اما بحث اینترنت طبقاتی موضوع تازه‌ای نیست و طی چند سال گذشته بارها به آن اشاره شده است. به تازگی نیز عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از رفع فیلتر برخی پلتفرم‌ها برای یک سری اقشار خاص خبر داده بود که البته با وجود گذشت چهار ماه از آن هنوز اجرایی نشده است. اکنون بار دیگر این موضوع از سوی یکی از نمایندگان مجلس مطرح شده است. سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس اعلام کرد دو اقدام ضابطه‌مندسازی فضای مجازی و تعریف و تعیین سطوح دسترسی به اینترنت بایستی در دستور کار قرار گیرد. او باور دارد سطح دسترسی یک بازرگان به اینترنت و فضای مجازی نباید با یک استاد یا دانش‌آموز یکسان باشد. احمد راستینه، عضو و سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایلنا، تاکید کرد بایستی مجلس دو اقدام را در دستور کار قرار دهد، اقدام‌هایی که در کمیسیون و با وزیر ارتباطات نیز مطرح شده است: «نخست اینکه همه ما به‌دنبال ضابطه‌مند و قانونی کردن فضای مجازی هستیم و مساله دوم تعریف و تعیین سطوح دسترسی است.» او با بیان اینکه در تمام دنیا سطوح دسترسی تعریف شده است، گفت: «فکر می‌کنم هیچ‌کس نمی‌پذیرد که اگر کسی کار بازرگانی و تجارت بین‌المللی انجام می‌دهد، سطح دسترسی‌اش به فضای مجازی و اینترنت محدود باشد. حتما آن فردی که تجارت بین‌المللی انجام می‌دهد، نیاز دارد که سطح دسترسی مشخصی برای مبادلات تجاری در اختیارش قرار گیرد. همینطور استاد دانشگاهی که باید از ظرفیت‌های کتابخانه‌های دیجیتال سراسر دنیا، پژوهشکده‌ها و وبگاه‌های آماری در دنیا استفاده کند، نمی‌توانیم سطح دسترسی‌اش را محدود کنیم. اما دانش‌آموزی که نیازمند این سطح از دسترسی نیست و به یک سری از داده‌ها در سطح ملی نیاز دارد، خب سطح دسترسی برای دانش‌آموز باید مشخص باشد.» راستینه با تاکید بر اینکه وزارت ارتباطات باید به سرعت برای تقویت و توسعه ظرفیت پلتفرم‌های داخلی برای حل مشکل تجارت داخل کشور اقدام کند، اظهار داشت خیلی از پلتفرم‌های داخلی ظرفیت جایگزینی دارند و نباید کسب‌و‌کارهای داخل کشور آسیب ببینند. وی اعتقاد دارد برای توسعه تجارت بین‌الملل و استفاده از ظرفیت اینترنت جهانی هم وزارت ارتباطات باید سریعا تدبیری بیندیشد که همزمان که از ظرفیت اینترنت جهانی بهره‌مند می‌شویم؛ بتوان با یک قانون و یک نظام‌نامه مشخص، آسیب‌ها و مشکلاتی هم که در فضای مجازی وجود دارد را کنترل کرد. سخنگوی کمیسیون فرهنگی با طرح احتمال خرید یک نرم‌افزار غیرایرانی، گفت: «اگر پلتفرم‌های داخلی نتوانند ظرفیت لازم را برای مراودات لازم برای مردم فراهم کنند ما در کمیسیون هم مطرح کردیم و با وزیر صحبت کردیم که اگر در فرصتی که به پلتفرم‌های داخلی برای رفع معایب و ارتقاء بستر‌ها داده شده، نتوانند اقدامات لازم را انجام دهند؛ این احتمال وجود دارد که به سمت خرید یک پلتفرم قوی خارجی، حرکت کنیم.»
