ردپای اقتصاد سیاه در زبالههای پایتخت
زاکانی: گزارش ناسا دروغ است
گروه راه و شهرسازی|
در پی گزارش سازمان ملی هوانوردی و فضایی ایالات متحده امریکا موسوم به «ناسا» از تشکیل ابر «متان» بر فراز یک محدوده 5 کیلومتری از جنوب تهران، برخی مسوولان شهرداری این مساله را تکذیب کردند. دیروز نیز علیرضا زاکانی، شهردار تهران در واکنش به گزارش ناسا درباره انتشار تصویر ۵ کیلومتری گاز متان در آسمان جنوب شهر تهران گفت: همهچیز ناسا دروغ است و این موضوع نیز دروغ است. این در حالی است که به گفته کارشناسان و مسوولان حوزه پسماند، گزارش ناسا که بر اساس دستگاههای تازه ابداع شده سنجش هوا انتشار یافته است، موید هشدارهای پیشین کارشناسان داخلی است و دقیق و درست است.
در همین رابطه، محمد الموتی، دبیر شبکههای مردم نهاد محیط زیست کشور و متخصص حوزه پسماند اظهار کرد: یکی از مسائل بسیار عجیب درباره این گزارش، تکذیب شهرداری تهران است. شهرداری گفته است که اگر قرار بود چنین پدیدهای وجود داشته باشد چرا پیش از این درباره این موضوع صحبت نشده است؟ این در حالی است که در تمام دنیا اعلام شده که سیستم طیفسنج جدیدی که راهاندازی و استفاده شده از یک تا دو ماه گذشته شروع به کار کرده و مربوط به سال ۲۰۲۲ است. این قابلیت طبیعتا حتی سال گذشته وجود نداشته است، چه رسد به سالهای قبل از آن. بدین جهت این ابزار، سیستم و فناوری جدید با تمرکز بر پیدا کردن نقاط داغ متان توانسته چنین کشفی را به جهانیان ارایه دهد.
وی در گفتوگو با ایسنا افزود: متاسفانه آن چیزی که بدون این طیف سنج و چنین امکانی همواره در این سالها گفته میشد، اکنون زمینه و مرجع علمی نیز پیدا کرده است. دبیر شبکههای مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور درباره واکنش شهرداریها خاطرنشان کرد: تکذیب این موضوع مسالهای کارشناسی و فنی نیست. بهتر است به جای اینکه بهطور مستقیم بروز این پدیده را تکذیب کنیم، با احتیاط تا زمان بررسی و مشاهده اسناد جدیدتر اظهارنظر کنیم. وی افزود: بخشی از اطلاعات گزارش ناسا انحصارا متعلق به این سازمان است اما اگر بتوان با مراودات علمی و از طریق مراجع علمی داخلی یا منطقهای درخواست کرد تا این اطلاعات در اختیارمان قرار گیرد به نتایج بهتر با بررسی جزییات بیشتر میرسیم. ناسا تنها بخش اندکی را برای مطالعه در اختیار عموم قرار میدهد. الموتی خاطرنشان کرد: اصل قضیه را نمیتوان تکذیب کرد، چه بسا تایید آن اکنون وزن بیشتری خواهد داشت.
الموتی با اشاره به میزان دپوی زباله در ایران بهویژه تهران گفت: به دلیل نوع زندگی ما ایرانیها، این میزان از دپوی زبالهتر که درصد «تر» بودنشان بسیار بالا است قطعا گاز متان تولید میکند. وی درباره سایت آرادکوه در جنوب شهر تهران اظهارکرد: این سایت ۶۰ تا ۷۰ سال است که کار میکند و فناوری جمعآوری و سوزاندن این گاز را نیز ندارد. بدین جهت مسلما این گاز خود را به شکل یک ستون ابر متانی به قطر ۵ کیلومتر نشان میدهد. به عبارتی این ستون رصد شده کاملا ادعاهای قبلی کارشناسان این حوزه را ثابت میکند.
این متخصص حوزه پسماند افزود: ضمن اینکه سازمان حفاظت محیط زیست نیز عملا این موضوع را پذیرفته است. دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست برای ما به عنوان مرجع تخصصی این حوزه طبیعتا تایید این موضوع است این در حالی است که شهرداریها این موضوع را قبول نمیکنند.
صرفا آرادکوه مقصر نیست
الموتی با اشاره به اینکه سایت دفع زباله آرادکوه، خود یک مساله اساسی است اما بروز چنین پدیدهای را تنها ناشی از آرادکوه ندانست و توضیح داد: سیستم جزیرههای حرارتی، سیستم خاص گردش هوا در سطح و ارتفاع و تاسیسات موجود در جنوب تهران عمدتا یکی از محصولات جانبی تولید گاز متان هستند. به عبارتی انبوه کشتارگاهها و دامداریهایی که در جنوب تهران هستند در یک مساحت بسیار بزرگتر از آنچه که ما از آرادکوه مدنظر داریم باعث به وجود آوردن این توده گاز شدهاند. وی با اشاره به دلایل متعدد مجتمع شدن توده گاز متان گفت: به علت گردش هوا، بادهای عبوری و ...
گاز متان به شکل توده در جنوب شهر مجتمع شده است. این پدیده دو عامل اصلی دارد؛ اول تولید گاز از شیرابهها و زباله «تر» که قابلیت سوزاندن به دلیل کهنه بودن تاسیسات در منطقه دفع زباله آرادکوه ندارند و دوم انبوه دامداریهای جنوب شهر تهران در شهرستانهای ورامین، شهر ری و ... باعث تجمع این گاز شدهاند چراکه یکی از خروجیهای اساسی از دامداریها، گاز متان است.
بوی فساد بیش از بوی متان!
دبیر شبکههای مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور اظهار کرد: این بویی که به مشام میرسد بیش از بوی متان، بوی فساد است. در حداقل یک دهه گذشته آنچه اجازه نمیدهد ما ارادههایی را در سطوح تصمیمگیری و تصمیمسازی برای حل مساله پسماند شاهد باشیم، همین است. تمام این ارادهها نتیجهای جز شکست نداشته است. عوامل شکست، مجموعهای هستند که اجازه نمیدهند برنامهها به نتیجه برسند یا درست اجرا شوند.
وی گفت: به عنوان نمونه برنامه تفکیک از مبدأ بهصورت گسترده انجام و بخشی نیز به فرهنگ عمومی تبدیل شد، بهطوری که نسل جدید به عنوان یک رفتار شهروندی معمولی و مطلوب با تفکیک زباله غریبه نیستند و خود به خود این موضوع را پذیرفتهاند.
الموتی مرحله قبل از تفکیک زباله را فرهنگسازی در تولید زباله دانست که کمتر به آن پرداخته شده است و توضیح داد: از بستهبندی محصولاتی که مورد مصرف مردم است تا اساس فرهنگ خرید نیازهای روزمره زندگی باید بهگونهای باشد که کمترین زباله را مردم تولید کنند. ما در مرحله تولید و تفکیک باید زیرساخت مناسبی را ایجاد میکردیم همچنین برای مرحله حمل و نقل پسماندها برای رسیدن به سایتهای پردازش اقدامات مجزا انجام دهیم. برای سمی تریلرها (خودروهای بزرگ انتقال زباله به مراکز دفع پسماند) که محلهای دپو پیش از مرحله آخر هستند باید بهطور جداگانه برنامهریزیهای جدی و حرفهای در مدیریت شهری انجام میشد. به علاوه در سایتهای زباله برای دفع و دفن، تفکیک و پردازش نهایی اقداماتی صورت گیرد. تجهیزات و تاسیسات لازم در سایتها بهویژه در حوزه لولهگذاریها که انتقال گازها را به مکانی که بتواند تبدیل به سوخت شود، انجام شود سپس از انرژی تولیدی آن سوخت استفاده کنیم اما متاسفانه برای تمامی این موارد نیز کمکار کردهایم. این متخصص حوزه پسماند مرحله قبل تولید پسماند را توجه به تولید محصول توسط کارخانهها و صنایع دانست و گفت: برای ۱۵۰ گرم چیپس، یک چهارم بستهبندی امروز معمول بازار کافی است اما بستهبندی چهار برابر حجم ۱۵۰ گرم چیپس موجود در بسته باعث میشود برای هر بسته چیپس و پفک چهار برابر پسماند بیشتر در مرحله تولید کارخانهای داشته باشیم.
امکان تولید انرژی در آرادکوه
وی تاکید کرد: نکته قابل توجه این است که ما امروز در مکانی مانند آرادکوه حتما زیرساخت تاسیساتی ایجاد کنیم چراکه گاز تولید میشود. بدین جهت میتوان با سیستم لولهگذاریهای فنی که در بسیاری از نقاط دنیا کار شده، گاز را به سمت تولید انرژی هدایت کرد. هرچند تولید این انرژی در مرحله اول زیرساختی بسیار گران است و همین امر نیز باعث شده که شهرداریها توانمندی سرمایهگذاری اولیه برای انجام این اقدام را نداشته باشند، آن هم در سایتهایی که دهههاست، فعالیت میکنند و انباشت زباله و پسماند بهقدری وحشتناک شده که تنها شاهد کوههایی از زباله هستیم.
عامل مدیریت نادرست پسماند
این متخصص حوزه پسماند باتوجه به سیستم مدیریت پسماند در دو دهه اخیر تصریح کرد: این سیستم دارای یک شبکه پیچیدهای است. بر گنج نهانی نشسته و از پسماند تولیدی مردم درحال ثروتاندوزی است. افراد این شبکه به حفظ این شبکه و فرآیندی که آن را زنده نگه دارد، کمک میکنند. به عبارتی از لحظه تولید کارخانهای محصول تا تولید پسماند در خانهها، فروشگاهها، تفکیک از مبدأ، پردازش و انتقال هر کدام را بخواهیم به سمت بهبود ببریم، به اقتصاد سیاه این شبکه فاسد ضربه زدهایم . وی افزود: این شبکه تا مدت زمانی میتوانند به اقدامات خود ادامه دهند چون طبیعت همواره از ما و هر شبکه فاسدی قویتر است بنابراین طبیعت حضور خود را به این شکل و انباشت توده گاز متانی که بوی نامطبوع کشنده را متصاعد میکند، به ما نشان میدهد و اینجاست که مسوولان، تصمیمسازان و سیاستگذاران ناگهان متوجه سیستمی خواهند شد که حداقل در این دو دهه داشته کار میکرده اما تازه بوی خود را نشان داده است. متوجه فریاد کارشناسانی میشوند که سالها این موضوع را مطرح کردهاند. این شبکه به هم پیوسته آنچنان از هم همدیگر پشتیبانی میکنند که تصمیمات درست نیز در سلسله مراتب خود دچار شکست و فراموشی میشود یا به شکل دیگری اجرا میشوند که نتیجهای ناگوار دارد. مسوولان نیز با مشاهده ظاهر تصمیم گرفته شده از فکر آن خارج و دوباره دچار سرگردانی میشوند. شهرداری تهران در این حوزه به یک استیصال رسیده اما نقطهای که شهرداری تهران باید به آن نگاه کند پیش از آنکه آرادکوه باشد، در درون خود شهرداریها است. مشکل درون مراوداتی است که بین بخشهایی از این نهاد و مجموعههای مدیریت پسماند خارج از شهرداری وجود دارد و باید شناسایی شود.