نمی‌توان منکر واقعیت شد
گلی ماندگار|
چند سالی می‌شود که بوی نامطبوعی از جنوب تهران به دیگر محله‌ها می‌رسد و در این سال‌ها بارها و بارها هر کدام از نهادهای ذی‌ربط ماجرا را به گردن دیگری انداخته‌اند و هیچ کس حتی نتوانسته به درستی منبع این بو را تشخیص دهد، اما عکس‌هایی که ناسا منتشر کرد، واقعیتی تلخ را نشان می‌داد، تجمع گاز متان بر فراز جنوب غربی شهر تهران، نزدیک به آراد کوه جایی که محل تجمیع زباله‌هایی است که قرار بود، به جای دفن در مخازن زباله سوز به انرژی تبدیل شوند، این هم از آن وعده‌هایی است که هر چند در زمان ریاست محمد باقر قالیباف در شهرداری تهران داده شد اما هنوز که هنوز است هیچ اتفاق عملی در این زمینه رخ نداده و این در حالی است که ایران یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولید زباله در جهان است و اگر می‌توانست از فناوری تبدیل زباله به انرژی استفاده کند شاید حالا خیلی از مشکلات موجود در کشور رفع شده بودند. تامین انرژی آن هم در فصل‌های سرد سال همیشه معضلی برای کشور بوده است، اینکه در برخی شهرها، در سردترین روزهای سال گاز قطع می‌شود، یا در گرم‌ترین روزهای سال برق قطع می‌شود همه و همه به کاهش میزان انرژی در کشور بر می‌گردد. انرژی که سال‌هاست در اکثر کشورهای دنیا دیگر از سوخت‌های فصیلی به دست نمی‌آید و راه‌های پیشرفته‌تری برای آن در نظر گرفته شده است. البته اینکه شهرداری تهران در یک اتفاق غیرمنتظره گزارش و تصویر منتشر شده از ناسا را به‌طور کلی انکار کرد. اما آیا می‌توان منطقه‌ای وسیع مانند آراد کوه را نادیده گرفت و منکر وجود آن شد، منطقه‌ای که بیش از 65 سال است که به محل دفع و کمپوست زباله‌های تهران تعلق دارد، محلی که هنوز زباله به صورت سنتی در آن دفع و سوخت یا کمپوست می‌شود و این مساله باعث بروز انواع و اقسام بیماری‌ها برای افرادی که در نزدیکی آن زندگی می‌کنند شده است. تصویری که ناسا منتشر کرده دقیقا منطقه آراد کوه را نشان می‌دهد. جایی که حالا شیرابه‌های زباله‌ها نیز در آن به آب‌های زیر زمینی راه پیدا کرده‌اند و این آلودگی می‌تواند صدها برابر از گاز متان هم خطرناک‌تر باشد.
جنوب تهران یکی از 3 نقطه اصلی تولید متان در جهان است
صفحه رسمی «ناسا» با انتشار گزارشی از مناطق ابرانتشار گاز متان در کره زمین، نقطه‌‌ای در جنوب تهران را به عنوان یکی سه نقطه اصلی تولید این گاز آلاینده بسیار مخرب معرفی کرده است؛ جایی از تهران که «زباله‌های تولیدشده در شهر تهران، در آنجا انباشت و بازیافت می‌شود». آدرس ناسا از «متان» در تهران مجتمع پردازش و بازیافت زباله (پسماند) در اطراف فرودگاه امام، مدت‌هاست محل انتشار بوی نامطبوع است؛ به‌طوری‌که شدت بو به قدری است که مسافران فرودگاه در اتوبان تهران-قم، آن را احساس می‌کنند. «ناسا» در ماموریتی به نام «امیت» (EMIT) که با هدف بررسی منبع گردوغبار معدنی سطح زمین انجام می‌شود درحال نقشه‌برداری از شیوع مواد معدنی مهم در بیابان‌های غبارزای سیاره زمین است که می‌تواند درک دانشمندان از اثرات غبار موجود بر آب و هوا را ارتقا دهد. اما امیت قابلیت مهم دیگری نیز دارد: تشخیص محل انتشار و ابرانتشار گاز متان که از گازهای گلخانه‌ای بسیار قوی (اثر تخریبی بسیار بالا بر لایه ازون و افزایش دمای سطح زمین) است. تیم ناسا همچنین یک توده متان را در جنوب شهر تهران به طول حداقل 3 مایل (8/ 4 کیلومتر) از یک مجتمع بزرگ پردازش زباله شناسایی کرده است. متان یکی از محصولات جانبی تجزیه یکسری مواد است و محل دفن زباله می‌تواند از منابع اصلی آن باشد. دانشمندان نرخ جریان در مجتمعی در جنوب شهر تهران را 18700 پوند (8500 کیلوگرم) در ساعت تخمین زده‌‌اند. نرخ جریان در سایت پرمین نیز حدود 40300 پوند (18300) در ساعت تخمین زده شده است.
نمی‌توان منکر واقعیت شد
اصغر نادری، کارشناس آب و محیط زیست درباره وجود گاز متان در جنوب غربی تهران و تاثیر زباله‌های آراد کوه بر آب‌های زیر زمینی به تعادل می‌گوید: ما نمی‌توانیم با یک تکذیب ساده مساله را نادیده بگیریم و واقعیت را انکار کنیم، سال‌هاست که فعالان حوزه محیط زیست و به خصوص کارشناسان حوزه آب به جریان شیرابه زباله‌های انبار شده در آراد کوه هشدار داده‌اند، مساله اینجاست که مسوولان فقط در مورد این منطقه به وعده‌هایی اکتفا کرده‌اند که هیچ کدام به اجرا در نیامده‌اند. آراد کوه دیگر ظرفیت پذیرش زباله را ندارد، نمی‌توانیم به دستگاه‌هایی که عمر مفید آنها به اتمام رسیده و به روش سنتی اقدام به سوختن زباله‌ها کنیم این کار نه تنها هیچ نفعی برای ما ندارد که ضرر آن چندین برابر بیشتر است و آلودگی هوا را هم به دنبال خواهد داشت. سال‌هاست که مسوولان می‌گویند می‌خواهند سیستم دریافت انرژی از سوخت زباله را راه‌اندازی کنند اما هنوز که هنوز است این امکان به صورت درست فراهم نشده است.
او می‌افزاید: ما نمی‌توانیم در مورد نفوذ شیرابه‌های محل‌های پسماند زباله به آب‌های زیر زمینی بی‌تفاوت باشیم، این اتفاق فاجعه بار خواهد بود، در واقع بروز چنین اتفاقی می‌تواند چندین برابر گازهای متان برای سلامتی مردم خطرناک باشد. ما مناطقی را در کشور داریم که به صورت کاملا غیر استاندارد محل دفن زباله شده‌اند و شیرابه این زباله‌ها به آب‌های زیر زمینی نفوذ پیدا کرده است. اگر همین الان هم اقدامات لازم در این زمینه را اجرایی کنیم باز هم دیر است.
این کارشناس می‌افزاید: متاسفانه مساله آلودگی آب از سوی مسوولان چندان جدی گرفته نمی‌شود، اینکه در شهرهای جنوبی و حتی شمالی کشور در مدت زمان‌هایی آب شهری هم آنقدر آلوده است که قابل استفاده حتی برای استحمام هم نیست زنگ خطری را به صدا در آورده که باید آن را شنید. ما در حال حاضر با کمبود آب در کشور مواجه هستیم، حال اگر همین آب هم به دلیل بی‌تدبیری و بی‌توجهی ما آلوده شود باید منتظر شیوع بیماری‌های عفونی مختلف در بین مردم باشیم.
آلوده شدن آب و خاک خطرناک‌تر از تشکیل ابر گاز متان است
از سوی دیگر معاون دفتر آب و خاک سازمان محیط‌زیست با اشاره به خطر نفوذ شیرابه زباله‌های موجود در محل‌های دفن پسماند به سفره‌های زیرزمینی، این معضل را بسیار خطرناک‌تر از تشکیل ابر گاز متان دانست.
تورج فتحی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین آلودگی‌های محل‌های دفع پسماند، آلودگی آب‌های زیر زمینی است، اظهار کرد: اگر الان ناسا تصاویری بگذارد از تشکیل ابر 5 کیلومتری گاز متان بر فراز آرادکوه باید گفت، آنقدری که آلودگی آب‌های زیرمینی به دلیل این پسماندها اهمیت دارد، تشکیل این ابر گاز متان اهمیت ندارد.
«محل‌های دفن زباله» یکی از عوامل آلوده‌کننده آب‌های زیرزمینی است
او افزود: محل‌های دفن زباله همواره یکی از عوامل آلوده‌کننده آب‌های زیرزمینی است. معمولا زباله‌ها چه در سایت‌های دایمی و چه در محل‌های موقت باشد، هر زمان انباشته و تلنبار شوند، شیرابه این زباله‌ها در بستر جایی که تخلیه می‌شوند به درون زمین و آب‌خوان‌ها نفوذ کرده و در نتیجه سفره‌های آب زیرزمینی را آلوده می‌کنند. فتحی یادآور شد: بیشتر شهرهای بزرگ کشور مانند تهران، قزوین، مشهد، اصفهان، ارومیه، تبریز و... در مناطق دشت قرار گرفته‌اند. در بیشتر مناطق دشتی آب‌خوان و سفره آب زیرزمینی وجود دارد، بنابراین وقتی وزارت نیرو به متقاضیان حفر چاه مجوز می‌دهد به این موضوع توجه کرده و عمده چاه‌ها در محدوده دشت‌ها حفر می‌شوند، چرا که در محدوده دشت‌ها آب‌خوان داریم و برای بهره‌برداری از آب‌خوان‌ها از طریق چاه یا حفر قنات اقدام می‌کنند.
معاون دفتر آب و خاک سازمان محیط زیست ادامه داد: اگر محل‌های دفن زباله در محدوده دشت‌ها بر روی این آب‌خوان‌ها قرار گرفته باشند به ضرس قاطع می‌توان گفت که آلودگی آب زیرزمینی ناشی از شیرابه زباله‌های انباشته در محل دفن وجود دارد. در واقع هر جایی که محل دفن زباله وجود داشته باشد و این محل روی آب‌خوان قرار داشته باشد، مخاطرات ناشی از نشت و نفوذ شیرابه زاباله‌های دفن شده در محل‌های دفن وجود دارد، مگر اینکه محل دفع و دفن پسماند به صورت مهندسی و با زیرسازی مناسب ساخته شده باشد.
نفوذ شیرآبه زباله‌ها به آب‌های زیرزمینی قزوین
او ادامه داد: متأسفانه پایشی در محل‌های دفن زباله انجام نشده است. این وظیفه سازمان محیط زیست است و باید این کار را انجام دهد تا مشخص کند که چه سایتی بر روی آب‌خوان قرار دارد و آلاینده آب‌های زیرزمینی است. تقریبا محل دفن زباله‌ای در کشور نداریم که آب‌های زیرزمینی آن به لحاظ آلودگی پایش شده باشند. استثنائا در سال 99 یک سری پروتکل‌ها به استان‌های کشور برای پایش این آب‌ها ابلاغ شد و ازآنها خواستیم که از شهرداری‌ها بخواهند این کار را انجام دهند. قزوین از جمله این شهرها بود که پایش را انجام داد و سایت دفن زباله محمدآباد قزوین آلاینده آب زیر زمینی بوده و شیرآبه‌های آن به آب‌خوان نفوذ کرده و آب زیرزمینی را آلوده کرده است. تقریبا محل دفن زباله‌ای در کشور نداریم که آب‌های زیرزمینی آن به لحاظ آلودگی پایش شده باشند. فتحی با بیان اینکه شیرآبه‌ها گستره‌ای از خطرناک‌ترین آلاینده‌ها را همراه خود دارد، گفت: بنابراین ریسک نفوذ این شیرآبه‌ها به آب‌های زیرزمینی بسیار بالا بوده و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، پاکسازی این آب‌ها اقدامی فوق‌العاده پیچیده، پرهزینه و زمان‌بر است و چندین سال طول خواهد کشید تا محلی که آب‌های زیرمینی آن به وسیله شیرآبه آلوده شده، پاکسازی شود و در صورت پاکسازی هم هیچگاه این آب کیفیت اولیه را نخواهد داشت.
