اقتصاد ایران و انتخابات آمریکا
1) آیا انتخابات امریکا تاثیری بر شاخص‌های اقتصادی و راهبردی ایران خواهد داشت؟ این پرسشی است که این روزها همزمان با برگزاری انتخابات مجلس نمایندگان و سنای امریکا در فضای عمومی و شبکه‌های اجتماعی ایرانیان جریان دارد. در پاسخ به این پرسش هم می‌توان گفت «بله» و هم «نه!» «بله» به این دلیل که انتخابات امریکا و حضور دموکرات‌ها یا جمهوری‌خواهان به طور مستقیم در روش آنها برای مواجهه با ایران، برجام و مسائل منطقه‌ای اثرگذار است. بنابراین می‌توان گفت در اقتصاد ایران هم اثر می‌گذارد. «نه» هم از این جهت که اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌ها از اقتصاد جهانی منقطع شده است و این انقطاع باعث می‌شود تا تحولات جهانی در عرصه داخلی کشورمان اثرگذاری خاصی نداشته باشد. به این دلیل است که در برخی برهه‌ها می‌بینید که نرخ برابری دلار در عرصه جهانی سقوط می‌کند و ناگهان در ایران نرخ ارز گران می‌شود. یا در بیشتر کشورها، بازارهای سهام در مسیر رشد قرار می‌گیرند، اما بورس ایران در وضعیت سقوط است. این تفاوت‌ها و تعارض‌ها نشان می‌دهد که تحریم‌ها ارتباط ما را با اقتصاد بین‌المللی کاملا قطع کرده است، بنابراین متغیرهای جهانی در ایران بی‌اثر هستند.
2) در حال حاضر که این یادداشت تنظیم می‌شود، بر اساس اطلاعات موجود، نتیجه انتخابات سنای امریکا 48- 49 به نفع جمهوری خواهان است و 3 کرسی نهایی باقی مانده که احتمالا طی روزهای آینده نتیجه انتخابات را همین حوزه‌های باقی مانده مشخص می‌کنند. در رقابت بر سر مجلس نمایندگان نیز جمهوری‌خواهان تا این لحظه (8 شب) ۱۹۹ و دموکرات‌ها ۱۷۸ کرسی به دست آورده‌اند. باید توجه داشت در حوزه سیاست خارجی هرچند مجلس نمایندگان اثرگذار است، اما تاثیر اصلی در سیاست‌های خارجی و مواردی که به برجام مربوط می‌شود را مجلس سنا دارد. در عین حال اما قدرت اصلی در اختیار رییس‌جمهور است. آخرین اخبار حاکی از آن است که مجلس نمایندگان در اختیار جمهوری‌خواهان خواهد بود. کوین مک‌کارتی رسما اعلام کرده که جمهوری‌خواهان در مجلس نمایندگان پیروز شده‌اند، اما تا زمان شمارش کامل آرا نمی‌توان با قطعیتی این پیروزی را اعلام کرد. از سوی دیگر هم در جریان انتخابات مجلس نمایندگان هم هرچند از قبل این تصو.ر وجود داشت که جمهوری‌خواهان با قدرت پیروز می‌شوند، اما هنوز شاهد یک چنین فتحی از سوی جمهوری‌خواهان نبوده‌ایم. موضوعی که نشان‌دهنده توفیق نسبی برای دموکرات‌هاست.
3) امریکا 2 مجلس دارد که یکی مجلس سنا و دیگری مجلس نمایندگان است. در مجلس نمایندگان، افراد بر اساسا تعداد جمعیت هر ایالت تعیین می‌شوند. اما در مجلس سنا هر ایالت از دو نماینده برخوردار است. امریکا 50 ایالت دارد و 100 نماینده مجلس سنا. رییس مجلس سنا، معاون رییس‌جمهور است، اما معمولا معاون اول رییس‌جمهوری در نشست‌های سنا شرکت نمی‌کنند، مگر اینکه آرا 50 -50 شود و نیاز باشد که معاون رییس‌جمهور وارد رای‌گیری شود. در مجلس سنا رهبر اکثریت، تعیین‌کننده است. رهبر اکثریت کمیته‌ها را می‌چیند و برنامه‌ریزی‌ها را عملیاتی می‌کند. از سوی دیگر، مجلس نمایندگان هم رییس ندارد، بلکه سخنگو دارد. در واقع خانم پلوسی اسپیکر مجلس نمایندگان است.
4) اینکه انتخابات امریکا چه تاثیری در برجام، اقتصاد ایران، اقتصاد منطقه و جهان دارد، باید به این نکته اشاره کنم که در امریکا اساسا راهبردها با تغییرات برآمده از انتخابات تغییر نمی‌کنند. تنها تاکتیک‌ها ممکن است، دچار دگرگونی شوند. همان طور که پس از رفتن ترامپ و آمدن بایدن، راهبرد امریکا در خصوص ایران دچار تحولات شگرفی نشد و تنها روش اجرای برنامه‌ها تغییر کرد. هر نتیجه‌ای که در انتخابات کنگره امریکا حاصل شود به معنای تغییرات راهبردی برای ایران نیست. مشکلات اقتصاد ایران بیشتر از اینکه به عوامل بیرونی مرتبط باشد به نظام تصمیم‌سازی‌های داخلی مربوط است. یکی از این حوزه‌های تصمیم‌گیری در خصوص برجام است. ایران این فرصت را داشت که در اسفندماه سال 99 برجام را امضا کند. اگر این تصمیم به درستی اتخاذ شده بود، بسیاری از مشکلات امروز در کشور به وقوع نمی‌پیوست، این تصمیم گرفته نشد تا اقتصاد ایران سال 1400 و هم 1401 را با دامنه وسیعی از مشکلات پشت سر بگذارد. امروز هم حل مشکلات در گروی تصمیم‌سازی‌های داخلی است.
5) یکی از اثرات انتخابات امریکا در حوزه انرژی ممکن است خود را نمایان کند. جمهوری‌خواهان با عربستان روابط بهتری دارند و ممکن است از این نزدیکی برای عرضه بیشتر نفت استفاده کنند. در کل ایران باید تکلیف خود را در حوزه روابط بین‌الملل روشن کند. در داخل نیز نیازمند اصلاحات فوری و ضروری هستیم. گردش آزاد اطلاعات، اجرایی سیاست تنش‌زدایی، مقابله واقعی با فساد، پایان مناسبات رانتی و... بخشی از ضرورت‌هایی است که در عرصه داخلی باید به آنها توجه شود تا اقتصاد به سمت بهبود پیش برود. در غیر این صورت هر تحولی هم در عرصه بین‌المللی به وقوع بپیوندد برای ایران تفاوتی نمی‌کند.
