«صیانت» به فضای مجازی نزدیک‌تر می‌شود
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس اعتقاد دارد در دنیا براساس سن و شغل افراد، سطح دسترسی به فضای مجازی تعیین می‌شود، اما در ایران این فضا رها شده است. به گفته وی مجلس هیچ مصوبه اجرایی برای طرح صیانت نداشته و این طرح به شورای عالی فضای مجازی سپرده شده است، این در حالی است که مرکز ملی فضای مجازی به تازگی در گزارشی با تاکید بر اینکه بیش از ۶۰ درصد کسب‌وکارهای خرد، یعنی بیش از یک میلیون، در سکوهای داخلی مشغول به فعالیت هستند و ۲۳ میلیون کاربر یکتا در شبکه‌های اجتماعی داخلی عضو شده‌اند، اعلام کرد که تلاش این سکوها برای ارتقای کمی و کیفی خدمات و تامین حداکثری نیازهای کاربران به مرور موجب افزایش کاربران فعال خواهد بود.
آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی روز سه‌شنبه به ریاست رییس‌جمهوری برگزار شد، ابوالحسن فیروزآبادی - دبیر شورای عالی فضای مجازی- در حاشیه این جلسه درباره بسته حمایت دولت از کسب‌وکارهای اینترنتی گفت: استفاده بیشتر از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های داخلی در کشور و ثبات آن بررسی شد و آمارها نشان می‌دهد بیش از ۶۰ درصد کسب‌وکارهای خرد در ۱۰ زیرساخت داخلی فعال شده‌اند. دبیر شورای عالی فضای مجازی افزود: در این جلسه شاخص‌هایی از قبیل تحویل بسته‌های پستی بررسی شد که حکایت از رشد قابل توجه نسبت به مرداد و شهریور داشت و نشان‌دهنده بازگشت رونق اقتصادی دیجیتال در حوزه کسب‌کار خرد و فضای مجازی بود. طبق قول وزیر ارتباطات امیدوار هستیم ظرف یک ماه مصوبه حمایت دولت از کسب‌وکارهای اینترنتی اجرایی شود. پس از آن مرکز ملی فضای مجازی اعلام کرد مصاحبه تلویزیونی دبیر شورای عالی فضای مجازی در هفدهم آبان ماه سال جاری در خصوص مهاجرت کسب‌وکارهای خرد به سکوهای داخلی، انعکاس نادرست برخی از رسانه‌ها را به همراه داشته است؛ زیرا تاکید فیروزآبادی در این مصاحبه بر «کسب‌وکارهای خرد» بوده که برخی از خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری با حذف عبارت «خرد»، به اشتباه این آمار را به کل کسب‌وکارها تعمیم داده‌اند. از این رو این مرکز، گزارش تشریحی مربوط به آمار ارایه‌شده را جهت تنویر افکار عمومی ارایه داد. طبق این گزارش، پس از بررسی، صحت‌سنجی و تطبیق گزارش‌های آماری منتشره از مراجع ذیل در خصوص اقتصاد اینستاگرام و تطبیق این گزارش‌ها با گزارش‌های رصدی مرکز ملی فضای مجازی، ابعاد مختلف وابستگی اقتصاد دیجیتال کشور به این سکوی خارجی احصاء و به اطلاع تصمیم‌گیران رسانده شده است. آنچنان که در مصاحبه دبیر شورای عالی فضای مجازی به آن اشاره شده است، سکوهای داخلی قابلیت میزبانی از کسب‌وکارهای خرد را داشته و می‌توانند بستر مناسبی برای خرید و فروش و پشتیبانی از صنوف و مشاغل مختلف باشند.
تنها ۶.۴ درصد از شهروندان خرید اینستاگرامی را ترجیح می‌دهند
آنچنان که اقتصاد دیجیتال را در سه لایه «هسته»، «اقتصاد دیجیتال» و «اقتصاد دیجیتالی‌شده» تقسیم‌بندی می‌کنند، اقتصاد اینستاگرام نیز در این سه بخش مورد بررسی قرار گرفته است. از مجموع گزارش‌های آماری مرکز ملی فضای مجازی، حجم بازار اینستاگرام در ایران در سال ۷۰ هزار میلیارد تومان است که اگر بخش‌های فاقد آمار را به‌صورت تخمینی به آن اضافه کنیم حداکثر ۷.۳ درصد از اقتصاد دیجیتال کشور را تشکیل خواهد داد. این ۷.۳ درصد نسبت حجم بازار اینستاگرام به کل اقتصاد دیجیتال کشور بوده و سهم اقتصاد اینستاگرام نسبت به تولید ناخالص داخلی بسیار کمتر از این مقدار است. مشروح این آمار بدین صورت است که الف) سهم ترافیک اینستاگرام از کل حجم بازار فروش ترافیک توسط کاروران ارتباطی ثابت و سیار ۵۰ درصد بوده و معادل ۳۰ هزار میلیارد تومان در سال جمع‌بندی شده است. ب) برآورد میزان حجم بازار اینستاگرام در لایه دوم اقتصاد دیجیتال در حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان در سال برآورد می‌شود. حجم بازار در این بخش محصول فعالیت خدماتی همچون خدمات تبلیغاتی، خدمات پشتیبانی مشتریان، خدمات لجستیک، خدمات راهکار جامع و... است. ج) برآورد حجم بازار «اقتصاد دیجیتال‌شده» با اینستاگرام (شامل صفحات فروش البسه و پوشاک، هنرهای تجسمی و دستی، لوازم آرایشی و بهداشتی، زیورآلات، خدمات آموزشی و ...) ۲۵ هزار میلیارد تومان در سال تخمین زده می‌شود. مشاغلی که بر بستر اینستاگرام شکل گرفته یا توسعه یافته‌اند را در سه بخش اصلی می‌توان تقسیم‌بندی کرد: بخش اول مشاغل صنفی، این دسته از مشاغل دارای مجوز فعالیت از صنوف مختلف بوده و از شبکه‌های اجتماعی به عنوان بستری برای بازاریابی استفاده می‌کنند. فروش اصلی این دسته از مشاغل در خارج از اینستاگرام و با استفاده از درگاه‌های پرداخت اختصاصی یا به‌صورت حضوری صورت می‌پذیرد. بخش دوم مشاغل خرد، این دسته از مشاغل به‌صورت صنفی فعالیت نمی‌کنند و علاوه بر بازاریابی، از اینستاگرام و دیگر پیام‌رسان‌ها به عنوان ابزار ارتباطی با مشتریان خود استفاده می‌کنند. بر اساس بررسیهای صورت‌گرفته حدود ۴۱۵ هزار صفحه اینستاگرامی متعلق به مشاغل خرد بوده که شامل کسب‌کارهای خانگی و مشاغل زیرپله‌ای هستند. پرداخت این گروه از مشاغل عمدتا به‌صورت کارت به کارت یا پرداخت در محل انجام می‌شود. بخش سوم، شاغل محتوایی؛ درآمدزایی این دسته از مشاغل مبتنی بر فروش کالا یا خدمات نیست، بلکه از طریق مدیریت صفحات اینستاگرامی و جذب مخاطب اقدام به جذب تبلیغات و درآمدزایی می‌کنند. اگرچه حدود ۶۰ درصد از مشاغل ایجادشده در اینستاگرام در این بخش قرار دارند ولی حجم بازار این گروه ۷.۵ درصد از کل است. بر اساس پیمایش ملی که در شهریورماه سال جاری انجام شده، تنها ۶.۴ درصد از شهروندان خرید اینستاگرامی را ترجیح می‌دهند و دلایلی از قبیل بی‌اعتمادی نسبت به فروشنده و تحویل کالا (۳۹ درصد)، تحویل کالا با مشخصات متفاوت (۱۱ درصد) تاخیر در تحویل کالا (۳ درصد) و عدم امکان شکایت و پیگیری تخلفات (۸ درصد) به عنوان مهم‌ترین دلایل بی‌اعتمادی به خرید اینستاگرامی ذکر شده است. بر اساس گزارش‌های دریافتی از سکوهای داخلی و بررسی و صحت‌سنجی آنها، در حال حاضر بیش از یک میلیون کسب‌وکار خرد در ۱۰ سکوی داخلی مشغول به فعالیت هستند. پس از تقاطع‌گیری و حذف موارد مشترک مشخص شد که بیش از ۶۰ درصد از کسب‌وکارهای خرد در سکوهای داخلی مشغول فعالیت هستند. آنچنان که در مصاحبه رییس مرکز ملی فضای مجازی تاکید شده، سکوهای داخلی امکانات لازم برای خدمت‌دهی به کسب‌وکارهای خرد را دارا بوده و در مصوبه کارگروه اقتصاد دیجیتال، تسهیلات مناسبی برای این گروه از خدمات در نظر گرفته شده است. علاوه بر این، سکوهای داخلی هیچکدام از نقاط ضعف بی‌اعتمادی به خرید اینستاگرامی را ندارند و می‌توانند با افزایش اعتماد عمومی نرخ فروش کسب‌وکارهای خرد را به مراتب افزایش دهند.
در حال حاضر ۴۱.۸ درصد از جامعه کاربران شبکه‌های اجتماعی (معادل ۲۳ میلیون کاربر یکتا) در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی عضو شده و به کاربران فعال این سکوها تبدیل شده‌اند. تلاش این سکوها برای ارتقاء کمی و کیفی خدمات و تامین حداکثری نیازهای کاربران به مرور موجب افزایش کاربران فعال، افزایش جذب کسب‌وکارهای خرد در سکوهای داخلی و بالتبع رشد و توسعه زیست‌بوم کسب‌وکارهای مجازی در سکوهای داخلی خواهد بود.
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس خواستار ارایه اینترنت طبقاتی شد
از سوی دیگر، این روزها با توجه به شرایط اینترنت، بحث اینترنت طبقاتی بار دیگر به شکل پر رنگ‌تری در مرکز توجه‌ها قرار گرفته است. «مهدی سعادتی» عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران گفت: «رهاشدگی فضای مجازی در هیچ کشوری وجود ندارد، بلکه در بسیاری از کشور‌ها حتی سنین استفاده از فضای مجازی نیز برای افراد تعریف شده است.
به‌طور مثال، سطح دسترسی نوجوانان، جوانان و اساتید با یکدیگر تفاوت دارد.» سعادتی اشاره کرد که خطرات رهاشدگی فضای مجازی بارها اعلام و اما نادیده گرفته شده است و حالا مجلس این کوتاهی را دیده و وارد موضوع شده است. او در همین رابطه گفت: «واقعیت‌های طرح صیانت با آنچه که در فضای مجازی ادعا شده و دشمن نیز به آن دامن زده است، فاصله زیادی دارد. هدف از اجرای این طرح، ساماندهی فعالیت در این فضا است. هدف از اجرای این طرح این است که ما بتوانیم شبکه ملی و فضای مجازی جدید و قانونمند ایجاد کنیم که راه‌اندازی و تقویت پلتفرم‌های داخلی یکی از این اقدامات است.» به گفته سعادتی، مجلس هنوز مصوبه اجرایی در این حوزه نداشته، اما در کمیسیون‌ها و کمیته‌ها نظرات بسیاری از افراد گرفته شده و به شورای عالی فضای مجازی سپرده شده است: «امیدواریم آن چیزی که به مصلحت نظام، کشور و مردم است، تصویب شود.» این نماینده مجلس اعتقاد دارد پلتفرم‌های داخلی شاید اکنون قدرت رقابت با نمونه‌های خارجی که چندین سال است فعالیت می‌کنند را نداشته باشند، اما با توجه به توان داخلی می‌توان پلتفرم‌هایی طراحی کرد که قابل رقابت باشند. درحالی سعادتی از تعیین سطح دسترسی به فضای مجازی برای افراد مختلف سخن می‌گوید که بسیاری از کارشناسان و فعالان این حوزه معتقدند اینترنت طبقاتی هیچ توجیه منطقی نداشته و حتی منجر به بروز خشم عمومی می‌شود.
