تهران نپذیرفت منابع استراتژیک خود را واگذار کند

سفیر اسبق ایران در ترکیه معتقد است: ایران همواره اعلام کرده حق ترانزیت را می‌پردازد، اما منابع استراتژیک خود را در اختیار هیچ کشوری قرار نمی‌دهد تا از این طریق بازاریابی کند. در اواخر سپتامبر امسال، انفجارهای مرموز به خطوط لوله زیردریایی نورد استریم 2 در دریای بالتیک آسیب رساند و موج‌های بزرگی را ایجاد کرد و به‌شدت بر ظرفیت عملیاتی خطوط لوله انتقال گاز طبیعی روسیه به آلمان تأثیر گذاشت. برای بسیاری از تحلیلگران، این حادثه نقطه عطفی در روابط انرژی مسکو و اروپا در اوج درگیری‌های طاقت‌فرسا در اوکراین بوده و نیاز روس‌ها به یافتن مسیرهای جایگزین و دور زدن آب‌های سرزمینی اروپا را افزایش داده است. ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در یک نشست منطقه‌ای در قزاقستان در 13 اکتبر گفت: اگر ترکیه و خریداران احتمالی ما در کشورهای دیگر علاقه‌مند باشند، می‌توانیم یک سیستم خط لوله گاز دیگر بسازیم و یک هاب گازی در ترکیه برای فروش به کشورهای دیگر به‌ویژه اروپایی‌ها در نظر بگیریم. پیشنهاد پوتین در جریان دیدار وی با رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه مطرح شد که پیشنهاد کرده بود نقش میانجی واسطه میان مسکو و کیف را برای پایان دادن به جنگ اوکراین ایفا کند. آنکارا به پیشنهاد پوتین در مورد هاب گاز پاسخ مثبت داده است. ترکیه در سال‌های گذشته گاز قابل‌توجهی از روسیه از طریق چند خط لوله به نام‌های ترک استریم و بلو استریم که از دریای سیاه می‌گذرد، دریافت کرده است. آنچه اکنون مهم است اینکه اروپا درگیر بحران گاز است. مصرف‌کنندگان از قیمت‌های بالا آسیب دیده‌اند و سیاستمداران نگران تأمین منابع کافی برای فصل زمستان هستند. از سوی دیگر، روسیه باید پس از حمله نورد استریم، مسیر جدیدی برای رساندن گاز خود به مصرف‌کنندگان اروپایی پیدا کند. ضمن اینکه به نظر می‌رسد روسیه می‌خواهد از پیشنهاد هاب گاز برای ایجاد شکاف بین ترکیه و ناتو استفاده کند. روسیه می‌خواهد تا آنجا که می‌تواند گاز را از طریق ترکیه به اروپا منتقل کند تا از سهم خود در بازار محافظت کند.

درحالی که ترکیه می‌خواهد یک هاب گاز باشد، چند چالش وجود دارد که باید به آنها توجه شود. به گفته کارشناسان انرژی، برای تبدیل‌شدن به یک هاب گاز، چندین منبع تأمین باید از جهت‌های مختلف و مسیر‌های تحویل مختلف در یک مکان که کشور مرکز قادر به تجارت گاز باشد، همگرا شوند و توافق‌های تجاری با شرکت‌های مختلف از کشورهای دیگر را ممکن کند. همچنین باید قوانین چگونگی تبدیل‌شدن به هاب گاز را تعیین و اجرا کند. به اضافه اینکه با گاز یک منبع نمی‌توان به هاب گاز تبدیل شود، موضوعی که ایران به عنوان یکی از مبادی دریافت گاز آنکارا تاکنون این برنامه را نپذیرفته و حاضر نشده بازیگری نقش صادرکننده گاز به اروپا را به ترک‌ها واگذار کند. با توجه به جمیع جهات اینکه آیا این رویای بلندپروازانه آنکارا برای هاب شدن و برنامه روسیه که به هر مسیری از جمله میدان دادن به ترکیه برای تداوم حضور گازی در اروپا متوسل می‌شود، تحقق‌یافتنی است سوالی است که سفیر اسبق ایران در ترکیه در پاسخ به آن معتقد است: قطعا این برنامه روسیه برای نقش دادن به ترکیه در بازار گاز موقتی است و اگر هم اجرا شود بدون چالش نخواهد بود زیرا اتحادیه اروپا حاضر نیست امنیت انرژی خود را به کشوری ثالث بسپرد. فیروز دولت‌آبادی در گفت‌وگو با ایلنا، درباره تلاش روسیه برای اینکه ترکیه تبدیل به هاب گازی منطقه شود، اظهار داشت: این برنامه شدنی نیست و حتی اگر تحقق یابد یک اقدام موقت است، هیچ کشوری حاضر نیست برتری ژئوپلیتیکی خود را آن هم در صنعت گاز به کشور دیگری واگذار کند. روسیه در بلندمدت چنین کاری را انجام نمی‌دهد، این موضوع در نهایت ممکن است یک برنامه کوتاه‌مدت باشد که به این سرعت اتفاق نمی‌افتد. ضمن اینکه اکنون اتحادیه اروپا نیاز زمستانی خود را ذخیره کرده و مساله حادی ندارد.  وی با بیان اینکه موضوع انتقال گاز روسیه از ترکیه به اروپا موضوعی کوتاه‌مدت و امکان تحقق اینکه آنکارا بتواند خطوط خود را به صورت گسترده به اروپا متصل کرده و گاز را به این کشورها برساند بسیار کم است، گفت: اهداف ترکیه بلندپروزانه است اما اروپا هم تاکنون نپذیرفته که از ترکیه گاز دیگر کشورها را خریداری کند زیرا برای اتحادیه اروپا هم امنیت ندارد که با یک واسطه قرارداد منعقد کند که هر لحظه ممکن است صادرکننده قرارداد را لغو یا به هر دلیلی متوقف کند.  سفیر اسبق ایران در ترکیه خاطرنشان کرد: ترکیه با ایران نیز مذاکراتی برای دریافت گاز داشته و مشکل این بود که ترک‌ها در نظر داشتند گاز را از ما خریداری کرده و خودشان به اروپا صادر کنند که این مورد قبول ایران نبوده و همواره اعلام کرده حق ترانزیت را می‌پردازد اما منابع استراتژیک خود را در اختیار هیچ کشوری قرار نمی‌دهد تا از این طریق بازاریابی کند. 

وی درباره تاثیر هاب شدن ترکیه بر برنامه‌های صادرات گاز ایران تصریح کرد: قطعا این برنامه‌ها روی ایران تاثیری ندارد زیرا ایران در داخل با ناترازی انرژی مواجه است و اصلا ظرفیتی به خصوص در زمستان برای صادرات ندارد، آن میزانی هم که موجود است گاها دچار مشکل می‌شویم، موضوع دیگر اینکه اگر مسوولان کشور روی این موضوعات متمرکز شوند برای ایران مسیرهای جایگزین برای صادرات گاز به اروپا وجود دارد و از دست رفتن احتمالی مسیر ترکیه مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند.  دولت‌آبادی تاکید کرد: در هر حال این برنامه برای ایران خطر خاصی ندارد، زیرا ظرفیت جدید گازی ایجاد نشده فقط این گاز قبلا از مسیر روسیه به اروپا می‌رفت اکنون احتمال دارد ترکیه جایگزین شود. بنابراین این موضع باعث نگرانی ایران نیست، مواضع تهران هم در خصوص برنامه گازی از مسیرهای غیرترانزیتی متقن و جدی است و مسیر جایگزین دیگری غیر از ترکیه برای ورود به اروپا داریم.