رشد دستوری چه نتیجه‌ای دارد؟
شاخص کل بورس در هفته‌ای که گذشت روند نزولی داشت و کمتر از یک درصد افت کرد؛ در صورتی که سومین هفته آبان ماه توانست رشد بیش از 10 درصدی را ثبت کند. این دو روند تناسبی با یکدیگر ندارند و به یک مسیر جدیدی را طی می‌کند. این تغییر مسیر خبرهای خوبی نمی‌دهد این کاهش 10 درصدی رشد می‌تواند ناشی از افزایش بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران نسبت به بازار سهام باشد.
برخی از کارشناسان می‌گویند که در دو سال و چند ماه گذشته بی‌اعتمادی در بازار سرمایه وجود داشته و رشدهای بیش از 10 درصد در یک هفته منطقی نیست. چرا که سهامداران انگیزه‌ای ندارند سرمایه خود را وارد بورس کنند و سعی دارند به هر طریقی شده سرمایه خود را خارج کنند و این رشد نمی‌تواند ناشی از گردش نقدینگی یا ورود نقدینگی جدید توسط حقیقی‌ها و حقوقی‌ها باشد و برخی از تحلیلگران عقیده دارند که این رشدها دستوری بوده و پس از این بازار روند دوباره روی مدار نزولی حرکت خواهد کرد.
بررسی داده‌های دوسال اخیر نشان می‌دهد که بورس در مقایسه با سایر بازارهای مالی بیشترین ارزندگی ممکن را دارد و قیمت‌ها در کف خود قرار دارد؛ در نتیجه در شرایط عادی خرید سهم‌های مختلف از بازار سهام منطقی است. اما شرایط تالار شیشه‌ای منطقی نسیت و هر روز با یک مصوبه جدید شرایط تغییر می‌کند؛ یعنی سهامداران نمی‌توانند اعتمادی به شرایط بازار برای ورود پول داشته باشند.
کار خودشونه! خودشون مثبت کردن!
احتمالا همه این جمله را بارها شنیده‌ایم که «کار خودشونه». این جمله نشان می‌دهد همیشه این حس میان عموم مردم وجود داشته که هر رخداد مثبت دراین وضعیت بورس نتیجه دست‌های پشت‌پرده است. این موضوع مختص به اقتصاد نیست، اما در اقتصاد نمود بیشتری پیدا کرده است. حتی بعضا شنیده می‌شود که اگر دلار گران می‌شود کار خودشان است.
بورس تهران بیش از 25 ماه نزولی بود و روزهای سختی به خود دید حداقل بورس در یک‌سال اخیر محکوم به رشد بود. پس چرا در عرض یک روز توانست رشد کند و تغییر کانال دهد؟ این رشد یک‌باره و تغییر کانال باعث شد که فعالان بازار سرمایه نسبت به این موضوع واکنش نشان دهند. اغلب فعالان بورسی در فضای مجازی نوشتند که «مثبت شدن بورس کار خودشونه وگرنه چرا پرتفوی ما هر روز منفی میشه و بیشتر ضرر می‌کنیم؟» این سوال باعث شده که جو بی‌اعتمادی در بازار سرمایه تقویت شود و از اعتماد سهامداران کاسته شود.
تمامی مردم امروزه بازار سرمایه را بازاری پر ریسک می‌دانند که نمی‌شود در آن بی‌گدار به آب زد. این مساله تنها محدود به ایران هم نیست و در تمامی کشورها حتی آنهایی که نوسان قیمت اندکی را در اقتصاد و بازارهای خود تجربه می‌کنند هم صادق است. اما در هر بازار مالی یک ابزار وجود دارد که بازده آن به بازده بدون ریسک نزدیک است. این بازار که همان صندوق با درآمد ثابت است عموما به ندرت پیش می‌آید که وارد محدود زیان شود.
آن هم نه فقط در بازارهایی با نرخ بهره بالا بلکه در بازارهای با بهره نزدیک به صفر و مدیریت ریسک داخلی ضعیف. مسلما در ایران هم می‌توان زیان‌ده شدن صندوق‌ها را به همین مساله ارتباط داد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که زیان سرمایه‌گذاران در این خصوص تا حد زیادی به دلیل رها کردن مدیریت ریسک از سوی ناظر بازار است. در روزهایی که نرخ بازه تا سررسید برای برخی از اوراق از ۲۴درصد هم فراتر رفته و اوراق دولتی با بهره نزدیک به ۲۲درصد به فروش می‌رسند قاعدتا نباید شاهد زیان صندوق‌ها باشیم مگر آنکه آنها در حوزه مدیریت ریسک به حال خود رها شده باشند. یکی از این صندوق‌ها حتی در بازه سالانه نیز زیان داشته که البته می‌توان امید داشت با توجه به حجم بالای سهام در اختیار خود طی روزهای رونق (در صورت ادامه داشتن) این زیان را جبران کند. با این حال مشخص نیست که چرا باید در اقتصادی که نرخ بهره واقعی تا حد قابل‌توجهی منفی است و تورم نیز رقمی بالای ۴۰درصد را اختیار کرده، امن‌ترین ابزار سرمایه‌گذاری غیرمستقیم تا این حد غیرقابل اطمینان باشد.
بررسی‌ها حاکی از آن است که در ابتدای هفته جاری ۲۱ صندوق بازده سالانه زیر ۱۵درصد داشته‌اند و ۴۱ شرکت در بازده سالانه از دستیابی به سود سپرده بانکی هم ناتوان بوده‌اند. این در حالی است که آخرین خریداران اوراق دولتی، بازدهی در حدود ۹۸/ ۲۱درصد را به دست آورده‌اند. با این وجود در چند وقت بازده ماهانه برای کم‌ریسک‌ترین ابزار بازار سرمایه در برخی صندوق‌ها منفی شد.
جان بورس گرفته شد!
در هفته کاری که گذشت شاخص کل بورس با کاهش ۰.۰۶ درصدی در ارتفاع یک میلیون و ۴۱۳ هزار و ۵۷۳ واحدی باقی ماند. در هفته کاری که به اتمام رسید شاخص کل هم وزن با افزایش ۰.۹۸ درصدی در پله ۴۰۱ هزار و ۴۶۶ واحد آرام گرفت و شاخص کل فرابورس نیز با کاهش ۰.۳۵ درصدی به ۱۸ هزار و ۴۷۸ هزار واحد رسید. در آخرین هفته آبان ماه در بین صنایع بورسی محصولات چوبی با افزایش ۸.۴۵ درصدی بیشترین رشد را داشت و بعد از آن صنعت انتشار و چاپ با افزایش ۸.۳۱ درصدی در جایگاه دوم قرار گرفت. صنعت بانکی نیز با کاهش ۲.۵۱ درصدی بیشترین اُفت را تجربه کرد. در هفته قبلی شاخص فرآورده‌های نفتی با افزایش ۱۶.۳۰ درصدی در جایگاه نخست بین صنایع بورسی قرار گرفته بود.
بیشترین خروج پول حقیقی در هفته اخیر به سهم‌های پالایشی اختصاص داشت. روز شنبه، نمادهای شاراک، شبندر و خودرو بیشترین خروج را داشتند و روز یکشنبه بیشترین خروج به شبندر، شتران و خودرو تعلق داشت. روز دوشنبه بیشترین تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی به نمادهای شپنا، شبندر، فملی، خودرو و خساپا اختصاص داشت. بیشترین خروج سرمایه در روز سه‌شنبه به شبندر، شپنا و وبملت اختصاص داشت و روز چهارشنبه شپنا، وبملت و شبندر بیشترین خروج پول حقیقی را داشتند.
جزییات ارزش معاملات در این هفته کاری به این صورت بود که شنبه، سه هزار و ۹۲۴ میلیارد تومان، یکشنبه، سه هزار و ۳۸۵ میلیارد تومان، دوشنبه، سه هزار و ۲۹۶ میلیارد تومان، سه‌شنبه، دو هزار و ۶۴۴ میلیارد تومان و چهارشنبه، دو هزار و ۴۹۱ میلیارد تومان ارزش معاملات خرد رقم خورد و در مجموع در این هفته ارزش کل معاملات خرد به رقم ۱۵ هزار و ۷۴۰ میلیارد تومان رسید. هفته قبل ارزش کل معاملات خرد برابر با ۲۲ هزار و ۵۰۲ میلیارد تومان بود. از ابتدای تیرماه تاکنون تنها در 8 روز معاملاتی ورود پول حقیقی‌ها به بازار اتفاق افتاده که 2 مرتبه از آن در هفته گذشته بود. جالب اینکه در دو روزی که هفته قبل پول خرد به بازار وارد شد، رقم آن بیشتر از رقم کل 6 روز پیش از آن بود. با این حساب تصور می‌شد در این هفته هم ورود پول اتفاق بیفتد اما چنین نشد. این هفته در تمام 5 روز معاملاتی پول از بازار خارج شد و حقیقی‌ها نشان دادند همچنان اعتمادی به بورس ندارند. در هر پنج روز کاری هفته بازار شاهد خروج پول افراد حقیقی بود. بدین صورت که شنبه ۲۹ میلیارد تومان، یکشنبه ۳۱۰ میلیارد تومان، دوشنبه ۶۸۰ میلیارد تومان، سه‌شنبه ۲۸۶ میلیارد تومان و چهارشنبه ۲۰۱ میلیارد تومان خروج پول افراد حقیقی از بازار ثبت شد و در مجموع خروج یک هزار و ۵۰۶ میلیارد تومان پول افراد حقیقی از بازار ثبت شد. در هفته قبلی بازار شاهد ورود ۵۳ میلیارد تومان پول افراد حقیقی بود. در میانگین سرانه خرید افراد حقیقی ۱۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و میانگین سرانه فروش افراد حقیقی ۱۸ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان بوده است. در هفته قبل میانگین سرانه خرید افراد حقیقی برابر با ۲۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و میانگین سرانه فروش افراد حقیقی ۱۹ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رقم خورده بود.در هفته کاری اخیر که گذشت صندوق‌های با درآمد ثابت ورود نقدینگی ۴۸۲ میلیارد تومانی را تجربه کرده و از پنج روز هفته تنها یک روز کاری خروج نقدینگی را شاهد بودند و فقط شنبه ۲۵۰ میلیارد تومان از این صندوق‌ها خارج شده است. شاخص قدرت خریداران حقیقی در این هفته دو روز کمتر از یک بود و سه روز بالای یک. در روز شنبه این شاخص با ثبت عدد 1.19 بالاترین رقم هفته را ثبت کرد. پس از آن در روزهای یکشنبه و دوشنبه شاخص قدرت خریداران حقیقی به اعداد 0.98 و 0.94 رسید. در روزهای سه شنبه و چهارشنبه هم اعداد 1.03 و 1.09 ثبت شد.
