سلامت در مسلخ فقر

گلی ماندگار|

 بالارفتن هزینه‌های درمان، کمبود دارو، کاهش کیفیت خدمات درمانی در بیمارستان‌ها و... همه و همه دست به دست هم داده‌اند تا بسیاری از افراد روز شمار مرگ را بر درمان ترجیح دهند. این خبر تلخ اما واقعی است. بسیاری از خانواده‌ها توان پرداخت هزینه‌های درمانی را ندارند، وقتی قیمت داروها هفته‌ای تغییر می‌کند، وقتی بسیاری از بیمه‌ها دیگر توان پرداخت بدهی‌های خود به مراکز درمانی و داروخانه‌ها را ندارند و این مراکز هم از خیر بیمه‌ها گذشته و از بیماران می‌خواهند هزینه‌های درمانی را خودشان پرداخت کنند، وقتی همه‌چیز در حوزه بهداشت و درمان به وعده و وعیدهایی ختم می‌شود که هیچ پشتوانه‌ای برای اجرا ندارند، نمی‌توان بیش از این متوقع بود که وضعیت سلامت در کشور بهبود پیدا کند. حالا دیگر سلامت در مسلخ فقر اسیر شده و کاری برای آن نمی‌شود کرد. آن زمانی که بسیاری از متخصصان حوزه بهداشت و درمان از مجلس و دولت می‌خواستند تا این حوزه را در اولویت تعیین بودجه قرار دهند و سرانه بهداشت و درمان را واقعی کنند، شاید پیش بینی چنین روزهایی را می‌کردند. سال‌هاست که دولت‌ها به بهانه تحریم از مسوولیتی که بر عهده داشته‌اند شانه خالی کرده‌اند و حالا اما معلوم شده که فقط این تحریم‌ها نبوده که باعث شده تا کشور با کمبود دارو و تجهیزات پزشکی مواجه شود بلکه عدم تخصیص اعتبار لازم برای تهیه این بخش از بهداشت و درمان است که مردم را سرگردان کرده است. بدهی‌های چند صد میلیاردی دولت به بیمه‌ها خود یکی دیگر از عواملی است که باعث شده تا مردم دیگر توان پرداخت هزینه‌های درمانی را نداشته باشند چه برسد به اینکه بخواهند به چکاب‌های سالانه فکر کنند. در حالی که هر روز آمار افراد مبتلا به سرطان و بیماری‌های خاص افزایش پیدا می‌کند، مساله چکاب‌های سالانه به کاری لوکس بدل شده که فقط خانواده‌ای مرفه از پس هزینه‌های آن بر می‌آیند. وقتی بسیاری از خانواده‌ها حتی توان تامین داروهای مورد نیاز خود برای درمان را ندارند نمی‌توان از آنها انتظار داشت که توان پرداخت هزینه‌های تصویربرداری‌های پزشکی، سونوگرافی‌ها و آزمایش‌ها برای چکاب سالانه را پرداخت کنند و این نتیجه‌ای ندارد جز افزایش خاموش بیماری‌هایی که می‌شد با استفاده از همین چکاب‌های سالانه مانع از بروز آنها شد. 

    پیشگیری از یاد رفته  و فقط به درمان فکر می‌کنیم

دکتر همایون مروتی، متخصص غدد در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه در کشور ما مساله پیشگیری به فراموشی سپرده شده است، در واقع در تمامی مسائل مربوط به زندگی افراد، پیشگیری معنای خود را از دست داده و هر چه هست درمان است و گاهی این درمان هم آنقدر دیگر اتفاق می‌افتد که دیگر امیدی به بهبود نیست. در مورد بیماری‌ها هم همینطور است، اهمیت چکاب‌های سالانه و حتی هر 6 ماه یک بار باعث می‌شود تا از بروز بیماری‌های مزمن جلوگیری کرد. بسیاری از افراد ممکن است در خانواده خود افرادی را داشته باشند که مبتلا به انواع بیماری‌های خاص مثل سرطان، دیابت، هموفیلی و ... باشند، وقتی چکاب صورت بگیرد و اگر این افراد هم مستعد مبتلا شدن به این بیماری‌ها تشخیص داده شوند، می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد.  او می‌افزاید: سالانه هزاران نفر به بیماری‌های مختلفی مبتلا می‌شوند که گاهی منجر به مرگ می‌شود. برای پیشگیری به موقع این بیماری‌ها باید در زمان‌های مشخص، چکاپ کامل بدن انجام شود. انجام چکاپ کامل بدن در تشخیص به موقع بیماری به ما کمک کرده و همچنین سبب کاهش چشم‌گیر هزینه‌های درمان می‌شود. این کار در رفع استرس بیماری مفید است چون وقتی متوجه شویم که به بیماری خاصی مبتلا نیستیم، خیال آسوده‌تری داریم.

این متخصص غدد اظهار می‌دارد: یکی از بیماری‌هایی که در کشور ما مورد توجه و اهمیت قرار نمی‌گیرد اما می‌تواند عامل بسیای از بیماری‌های دیگر شود، فشار خون است. فشار خون مهم‌ترین عامل بسیاری از بیماری‌ها و یک خطر برای سلامت کشورهای در حال توسعه به حساب می‌آید و در حال حاضر افزایش 39 درصد مرگ‌های ناشی از این بیماری در کشور بسیار جدی است. 

    افزایش سرطان در کشور 

خسرو فراهانی، ارولوژیست نیز در این باره به تعادل می‌گوید: متاسفانه طی سال‌های گذشته افزایش ابتلا افراد به سرطان در کشور بسیار چشمگیر بوده است، عواملی مثل آلودگی هوا و عدم تغذیه مناسب و ... باعث بروز این مشکل شده و چکاب‌های سالانه می‌تواند حداقل در تشخیص به موقع بیماری به ما کمک کند، اما وقتی افراد توان پرداخت هزینه‌ها را نداشته باشند، به این مساله توجه نمی‌کنند و اغلب زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که یا بیماری بسیاری پیشرفت کرده یا در مرحله‌ای است که نیاز به درمان‌هایی با هزینه‌های بالا دارد.  او می‌افزاید: در حال حاضر ابتلا به سرطان پستان در بین زنان و سرطان ریه در بین مردم بسیار شایع است و البته سرطان روده بزرگ نیز طی سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است، هزینه درمان بیماری‌های سرطان بسیار بالاست، خیلی از بیماران حتی توان پرداخت هزینه‌های درمانی را هم ندارند و ترجیح می‌دهند به درمان فکر نکنند و روزهای باقی مانده از عمرشان را بدون پرداخت این هزینه‌های سرسام آور بگذرانند، این دردناک است، نمی‌توانیم نسبت به این اتفاق‌ها بی‌تفاوت باشیم. نمی‌توانیم ببینیم که هموطنانمان مرگ را به درمان ترجیح می‌دهند چون توان پرداخت هزینه‌های درمانی را ندارند. 

    هرج و مرج در سیستم سلامت  به قیمت جان مردم تمام می‌شود

این پزشک در بخش دیگری از سخنانش اظهار می‌دارد: بی‌تفاوتی مسوولان وزارت بهداشت و درمان و دولت در برابر مشکلات سلامت و درمان مردم گناه بزرگی است، طبق قانون دولت وظیفه دارد شرایط درمان را برای تمامی افراد جامعه فراهم کند. بی‌توجهی به سلامت افراد هیچ توجیهی ندارد. این کمبود دارو، این افزایش قیمت‌ها و این هرج و مرج در سیستم سلامت به قیمت جان مردم تمام می‌شود.  فراهانی می‌افزاید: زمانی که قرار شد ارز نیمایی حذف شود، دولت موظف شد در زمینه سلامت سوبسیدهایی را در نظر بگیرد که این مساله لطمه‌ای به روند درمان بیماران وارد نکند، اما همه‌چیز در حد همان وعده و وعید‌ها باقی ماند. حالا هزینه‌های تجهیزات بیمارستانی بالا رفته است، هزینه تولید دارو بالا رفته است و تمام این فشارها به مردمی وارد می‌شود که حتی برای تامین معیشت خود هم با مشکلات زیادی مواجه‌اند. 

    تورم اقتصادی در حوزه سلامت

از سوی دیگر عضو هیات‌مدیره انجمن رادیولوژی ایران با بیان اینکه تورم در حوزه خدمات پزشکی نسبت به سایر حوزه‌ها کمتر بوده است، گفت: با این حال به دلیل همین تورم اقتصادی کالاها و خدمات، مردم بسیاری چکاب‌های سالانه مانند تصویر‌برداری‌های پزشکی، سونوگرافی‌ها، آزمایش‌ها و ... را از سبدهای مصرفی خانوار کم کرده‌اند. محمدعلی کریمی افزود: در حال حاضر تعرفه آزاد سونوگرافی‌های کبد، کیسه صفراوی و مجاری صفراوی و... 130 هزار تومان است که حتی قیمت آن کمتر از یک پیتزا است.با این حال قیمت اقلام مصرفی عکس‌برداری پزشکی مانند فیلم سونوگرافی یا کلیشه رادیولوژی طی این‌سال‌ها چندین برابر شده است. او بیان کرد: سال گذشته به دلیل حذف ارز دولتی و نیمایی شدن این ارز، قیمت فیلم سونوگرافی بسته به شرکت تولیدکننده افزایش قابل توجهی پیدا کرده است، حتی قیمت اقلام مصرفی اداری مانند کاغذ پاکتی که فیلم سونوگرافی یا کلیشه رادیولوژی در آن گذاشته می‌شود، هم چنین وضعیتی دارد، بنابراین افزایش قیمت‌ها تنها محدود به اقلام تخصصی نبوده است.

    افزایش تعرفه متناسب با رشد هزینه‌ها نیست

کریمی ادامه داد: در حالی که حداکثر تعرفه خدمات 20 تا 30 درصد افزایش پیدا کرده است و در واقع این تعرفه متناسب با رشد هزینه‌های رادیولوژی نبوده است. قیمت کالا و خدمات در طول سال چندین بار افزایش پیدا می‌کند اما خدمت‌دهنده پزشکی اجازه این کار را ندارد. هر صنفی با تغییر قیمت ارز می‌تواند قیمت کالا و خدمات را افزایش دهد اما در حوزه پزشکی شورای عالی پزشکی یک‌بار در سال این کار را انجام می‌دهد. در واقع ما با اینکه بخش خصوصی هستیم اما یک نهاد دولتی برای ما تعیین تکلیف کرده و چندین نهاد دولتی نیز بر ما نظارت کرده تا تعرفه مصوب شورای عالی بیمه را رعایت کنیم. او تأکید کرد: ترکیب شورای عالی بیمه ترکیب درستی نیست، چرا که اکثریت اعضای آن خریداران خدمت مانند بیمه تأمین اجتماعی یا بیمه سلامت، نیروهای مسلح و ...

هستند. تنها عضوی که نمایندگی جامعه پزشکی را بر عهده دارد سازمان نظام پزشکی است. در هیچ صنف دیگری اینگونه نیست که خریدار خدمت، برای فروشنده خدمت تعیین تکلیف کند و به همین دلیل است که تعرفه‌ها متناسب با تورم افزایش پیدا نکرده است. در واقع وقتی می‌گوییم تعرفه افزایش پیدا کند منظور این نیست که مردم هزینه بیشتری پرداخت کنند، بیمه‌ها باید به وظیفه ذاتی خود عمل کرده و این هزینه‌ها را پوشش دهند.

    تاخیرهای چند ماهه بیمه‌ها  در پرداخت مطالبات

کریمی همچنین با اشاره به مطالبات رادیولوژیست‌ها از بیمه‌ها نیز گفت: در حال حاضر بیمه‌های پایه در پرداخت مطالبات رادیولوژیست‌ها، تأخیرهای چندماهه و بعضا یک ساله دارند. بیمه‌های تکمیلی هم اصرار دارند که با نرخ کمتر از تعرفه‌های مصوب با مراکز قرارداد ببندند. علاوه بر این بیمه‌ها علاوه بر تأخیر در پرداخت مطالبات یکسری کسورات غیرمعقول هم دارند، به‌طور مثال اگر همزمان دو خدمت ارایه شود تنها هزینه یک خدمت را پرداخت می‌کنند به همین دلیل بسیاری از مراکز بخش خصوصی تمایلی برای عقد قرار داد با بیمه‌های تکمیلی ندارند.