محدودیتهای اینترنتی از دو ماه گذشت
زمزمههای حمایت از پلتفرمهای داخلی طی سالهای گذشته مطرح بود اما این موضوع زمانی شدت گرفت که چند سال پیش یکی از پیامرسانهای خارجی با محدودیتهایی روبرو شد و همین موضوع لزوم حمایت از پیامرسانهای داخلی را داغ کرد. در این میان اگرچه عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تاکید دارد با رفع مسائل امنیتی باید اینستاگرام و واتساپ رفع فیلتر و سپس با مدیرانشان مذاکره شود. اما میگوید که ظاهرا قصدی برای رفع فیلتر از سوی مراجع تصمیمگیر وجود ندارد. نزدیک به دو ماه از فیلتر اینستاگرام و واتساپ و محدودیتهای اینترنتی در کشور میگذرد، اما با وجود خسارات زیاد به کسبوکارها، هنوز این شرایط ادامه دارد. لطفالله سیاهکلی، نماینده مجلس شورای اسلامی میگویذ تا زمانی که نهادهای امنیتی احساس کنند امنیت کشور مشکل دارد، به وزارت ارتباطات میگویند فیلترینگ همچنان ادامه داشته باشد. به گفته سیاهکلی تاکنون جلسهای هم درباره طرح صیانت یا طرح قانون فضای مجازی هم تشکیل نشده است. سیاهکلی در گفتوگو با انتخاب در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه با گذشت دو ماه از فیلترینگ شبکههای اجتماعی، دولت چه تصمیمی در این خصوص دارد، با تاکید بر اینکه رفع فیلتر وابسته به امنیت کشور است، گفت: «تصمیمگیرنده در این مورد وزیر ارتباطات نیست. این امور را نهادهای امنیتی تصمیم میگیرند. تا زمانی که نهادهای امنیتی احساس کنند امنیت کشور مشکل دارد، به وزارت ارتباطات میگویند فیلترینگ همچنان ادامه داشته باشد.» پیش از این نیز وزیر ارتباطات در پاسخ به پرسشها مبنی بر چرایی فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ و زمان رفع فیلتر آن اذعان کرده بود تصمیمگیرنده درباره این موضوع وزارت ارتباطات نیست. او گرچه بهطور مستقیم دلیل فیلترینگ را شرایط امنیتی کشور عنوان نکرده بود، اما تصمیم درباره فیلترینگ یا رفع فیلتر را موضوعی در اختیار مراجع ذیصلاح دانسته بود. حالا با توضیح این نماینده مجلس به نظر میرسد فیلترینگ این دوره بهطور مستقیم مربوط به مسائل امنیتی اعلام شده است.
تصمیم مراجع ذیصلاح
30 شهریور امسال بررسی وضعیت اینترنت همراه و ثابت نشان داد که دسترسی به پلتفرم اینستاگرام با IP ایران امکانپذیر نیست. اینستاگرام و واتساپ فیلتر شد و هیچ نهاد مسوولی، مسوولیت این فیلترینگ را بر عهده نگرفت. هرچند در پی این فیلترینگ پر دردسر، بستههای تشویقی برای مهاجرت کاربران به شبکههای اجتماعی داخلی طرح شدند. این بستهها آنچنان مورد توجه کسبوکارها قرار نگرفت. این در حالی است که تا امروز بیکاری فعالان این حوزه در حال افزایش است و ضرر و زیان از فیلتر کسبوکارها تا 150 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. تا امروز اظهارنظر مستقیمی درباره ارتباط فیلترینگ با وضعیت امنیت کشور عنوان نشده بود اما اظهارنظر سیاهکلی نماینده مجلس دلیل فیلترینگ را وضعیت امنیت در کشور عنوان کرده است. سیاهکلی همچنین با تاکید بر اینکه چنین برخوردهایی در شرایطی خاص ماجرایی است که در تمام دنیا دنبال میشود، گفت: «در تمام دنیا همینطور است؛ وقتی بحران کنار گذاشته شود معمولا به شرایط عادی برمیگردند. ایران هم به نظرم به همین شکل است چون شرایط ناامنی وجود دارد و از این دو پلتفرم استفادههای ضد امنیتی میشد، فیلتر هستند. امیدواریم کشور هرچه سریعتر به شرایط عادی بازگردد و مردم هم زندگی عادی خود را از سر گیرند.» او همچنین در واکنش به اظهارات اخیر چند تن از نمایندگان مبنی بر از سرگیری کمیسیون مشترک طرح صیانت و برگزاری جلسه در این کمیسیون، گفت: «خیر، هنوز در این رابطه هیچ تصمیمی گرفته نشده است. جلسهای از باب اینکه قوانین بررسی شود، تشکیل نشده بلکه جلسات معمول برای هماهنگی و اینکه چه کنیم مطرح شده است ولی جلسهای در خصوص طرح صیانت یا طرح قانون فضای مجازی تاکنون برگزار نشده است.» نزدیکترین اظهارنظر درباره وضعیت اینستاگرام را رییسجمهور (چهارشنبه 25 آبانماه) در جلسه هیات دولت مطرح کرده بود. رییسی با تأکید بر ضرورت حمایت از کسبوکارهای دیجیتال اعلام کرده بود که دشمن با استفاده از فضای مجازی ایجاد ناامنی میکند، از همین رو باید پلتفرمهای داخلی تقویت شوند. البته عصر روز سهشنبه 24 آبان هم که جلسه شورای عالی فضای مجازی با حضور رییسجمهور برگزار شد، او بر لزوم حمایتهای بیشتر از پلتفرمهای داخلی تأکید کرد. حالا هم باید دید با توجه به وضعیت امنیتی کشور و از سوی دیگر بحران اشتغال و معیشت که خود نارضایتی جامعه را تشدید میکند، مراجع ذیصلاح چه تصمیمی درباره روند فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ خواهند گرفت.
اصرار مسوولان به حمایت از پلتفرمهای ایرانی
یکی از دلایلی که در گذشته برای محدود کردن تلگرام اعلام شد، رفع انحصار از این پیامرسان بود که موجب شد موضوع حمایت از پیامرسانهای داخلی داغ شود. به همین دلیل، مسوولان روشهای مختلفی را برای حمایت از پیامرسانهای داخلی در نظر گرفتند. در این راستا شورای عالی فضای مجازی مصوبهای را در راستای این حمایت در نظر گرفت و همچنین شرکت ارتباطات زیرساخت با اشاره به مصوبه شورای عالی فضای مجازی برای حمایت از پیامرسانهای داخلی اعلام کرد براساس این مصوبه، کمکهایی مانند وام پنج میلیارد تومانی، پهنای باند مناسب و فضای هم مکانی به صورت رایگان ارایه و تعرفه مصرف دیتا به یک سوم تعرفه اینترنت کاهش یافت. وزارت ارتباطات برای حمایت از زیستبوم پیامرسانهای داخلی و تولید داخل دست به کار شد و وزیر ارتباطات همه دستگاههای زیرمجموعه خود را ملزم کردند که به این کار کمک شود. به همین دلیل جلسات متعددی برای رفع موانع قانونی ناشی از واگذاری رایگان امکانات به پیامرسانهای داخلی در هیاتمدیره زیرساخت برقرار شد و بعد از تصویب موضوع در هیاتمدیره، اختصاص پنج میلیارد تومان وام وجوه ادارهشده، ارایه ۵۰ گیگابیتب ثانیه پهنای باند داخلی برای هرکدام از پیامرسانها به صورت پلکانی ۱۰ گیگابیتی و در نظر گرفتن پنج گیگ اینترنت به صورت پلههای یک گیگی به تصویب رسید که مستلزم آن بود که هریک از پیامرسانها درخواستهای خود را در هر بخش ارایه کنند. حمایت دولت برای ارتقاء و حمایت از پلتفرمهای داخلی ادامه داشت اما این روند طی دو ماه گذشته به دلیل ایجاد محدودیت برای واتساپ و اینستاگرام از سوی مراجع ذیصلاح شتاب بیشتری به خود گرفت به گونهای که طرح حمایت از کسب و کارهای اینترنتی در تاریخ ۱۰ آبان سال جاری با حضور عیسی زارعپور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- رونمایی شد. درباره جزییات این آیین نامه میتوان گفت شامل ۱۴ ماده و ۳۰ نوع حمایت دولتی از کسب و کارها و پلتفرمهای داخلی است. طبق این گزارش، در مراسم رونمایی از این طرح گفته شد یکی از ماموریتهایی که رییسجمهور به وزرا دادند، در بخش اقتصاد دیجیتال است. ما اعتقاد داریم بحث اقتصاد دیجیتال سهم بزرگی در اقتصاد کل کشور دارد. ۳۵ تا ۴۰ درصد از تولید ناخالص ملی در بعضی از کشورها را این بخش تشکیل میدهد؛ آمارها در کشور ما هم نشان میدهد که این بخش حدود ۷ درصد تولید ناخالص ملی را تشکیل میدهد. طبق گفته زارعپور، اقتصاد دیجیتال سه لایه دارد، لایه اول بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، لایه دوم بحث اقثصاد مبتنی بر پلتفرم و لایه سوم کاربرد ارتباطات و فناوری اطلاعات در بخشهای دیگر مانند کشاورزی هوشمند، پزشکی هوشمند و غیره است؛ برای دستیابی به هدف حداقل ۱۰ درصدی از تولید ناخالص ملی در هر سه لایه، تلاشهای بسیاری از سوی دوستان دنبال میشود و مصوبات آن به مرور نهایی خواهد شد. در این آییننامه تسهیلاتی در بخشهای گوناگون پیش بینی شده است که به اعتقاد وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گام بسیار بزرگ و بلندی برای حمایت کسبوکارهای اینترنتی است که اگر این مصوبه به شکل کامل اجرا شود، حتما اتفاق بزرگی در کشور خواهد افتاد. صرفنظر از اینکه در ادامه برای دو پلتفرم خارجی چه اتفاقی رخ میدهد، این مسیر دنبال میشود و این ظرفیت را برای کسب و کارهای اینترنتی فراهم میشود که بتوانند خود را ارتقا دهند؛ همچنین دولت حامی کسب وکارهای اینترنتی است و حتما این مسیر را دنبال خواهد کرد.
مردم تقصیری بابت استفاده از اپلیکیشنهای بینالمللی ندارند
همچنین اصغر سلیمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، در گفتوگو با دیدهبان ایران با اشاره به ضربه سنگین قطعی اینترنت به کسبوکارهای مجازی، گفت: «قبول داریم که یک سری مسائل امنیتی سبب شد تا تصمیم به محدودیتهای اینترنتی و فیلترینگ گرفته شود، ولی میتوان از تکنولوژیهای نوین بهرهمند شویم. این درست نیست که 9 میلیون کسبوکار با بلاتکلیفی روبرو باشند و تعطیل شوند.» او معتقد است پیش از مذاکره با مدیران این پلتفرمها، ابتدا بایستی آنها رفع فیلتر شوند: «به محض رفع مسائل امنیتی، باید واتساپ و اینستاگرام رفع فیلتر شود. سپس با مدیران این اپلیکیشنها برای ایجاد نمایندگی در ایران مذاکره شود یا در رابطه با برخی مسائل امنیتی با آنها اتمام حجت کنند.» اما این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس باور دارد که نهادهای تصمیمگیر، ظاهرا قصدی برای رفع فیلتر ندارند: «نمایندگان مجلس از زمان رفع فیلتر، اطلاع دقیقی ندارند؛ زیرا شورای عالی فضای مجازی و سیستمهای امنیتی تصمیمگیر هستند، ولی ظاهرا قصدی برای رفع فیلتر ندارند.» با شرط تقریبا محالی که وزیر ارتباطات و سایر مقامات برای رفع فیلتر این پلتفرمها گذاشتند، این احتمال میرفت که مسوولان ارادهای مبنی بر پایان محدودیتها ندارند. سلیمی به اظهارنظر برخی مسوولان بابت انتقاد از مردم جهت فعالیت در پلتفرمهای بینالمللی اشاره کرد و گفت: «زیرساختهای لازم را برای ایجاد پلتفرمهای فضای مجازی نداشتیم، از همین رو مردم مجبور هستند که از پلتفرمهای خارجی استفاده کنند. بنابراین اظهارنظر برخی از مسوولان در رابطه با مقصر دانستن مردم برای استفاده از اپلیکیشنهای خارجی بیهوده است.» وی تاکید دارد به یک باره نمیتوان اینترنت را قطع کرد و انتظار داشت همه به سمت پلتفرمهای داخلی سرازیر شوند: «باید مهلت 6 ماهه یا یک ساله این امکان را هم برای فعالین فضای مجازی و هم شرکتهای داخلی برای آمادهسازی زیرساختها در نظر گرفت.» این نماینده مجلس، نبود زیرساخت را بزرگترین مساله موجود دانست: «در ناآرامیهای سال 1398 که به دلیل مسائل امنیتی اینترنت قطع شد، برای ایجاد و تشویق مردم جهت استفاده از برنامههای داخلی، پلتفرمهای داخلی مثل سروش، بله و ایتا هزینههای زیادی دریافت کردند ولی نتوانستند زیرساختها را آماده کنند.»