بحران دارویی در بیمارستان‌ها
کمبود داروی بیهوشی، سرم و آنتی‌بیوتیک همچنان ادامه دارد
گلی ماندگار|
7 آبان ماه یک محموله آنتی‌بیوتیک از هند وارد ایران شد و وزیر بهداشت و درمان هم شبانه برای ترخیص این محموله به فرودگاه رفت. اما حالا خبرهای تایید شده از سوی وزارت بهداشت و درمان حاکی از آن است که این داروها به علت غیرقابل قبول بودن ماده موثره باید از داروخانه‌ها جمع‌آوری شوند، این در شرایطی است که همچنان کمبود آنتی‌بیوتیک و حتی سرم در داروخانه‌ها کاملا مشهود است. سوال اینجاست که چه جایگزینی برای این داروهای غیرقابل قبول وجود دارد، از سوی دیگر بیمارستان‌ها نیز با کمبود دارو مواجه‌اند. سرم یکی از اساسی‌ترین مواردی است که بیمارستان‌ها به آن احتیاج دارند، عمل‌های جراحی بدون سرم امکان‌پذیر نیست و این در حالی است که بسیاری از بیمارستان‌ها حتی بیمارستان‌های تهران هم با کمبود سرم مواجه‌اند. بیمارستان‌هایی مانند امام خمینی، شهدا و... در حالی که روزانه تعداد قابل توجهی عمل جراحی در این بیمارستان‌ها انجام می‌شود و اکثر این عمل‌های جراحی هم عمل‌های اورژانسی یا لازم هستند. از سوی دیگر مصرف آنتی‌بیوتیک هم در بیمارستان‌ها به دلیل جلوگیری از عفونت‌های بیمارستانی بسیار ضروری است. این شرایط تا چه زمانی قرار است ادامه پیدا کند، هیچ کس جوابی برای آن ندارد. اما آن روزی که ارز ترجیحی دارو برداشته شد، دولت متعهد شد تا از راه‌های دیگر این آزاد شدن ارز دارو را جبران کند، تعهدی که امروز مشخص شده به آن عمل نشده و متاسفانه یکی از دلایل مشکلات دارویی کشور به همین آزاد‌سازی ارز باز می‌گردد. مساله‌ای که بسیاری از کارشناسان حوزه بهداشت و درمان از قبل به آن اشاره کرده بودند. اینکه تولید داروهای داخلی به یک‌باره کاهش پیدا کرده به دلیل همین آزاد‌سازی ارز دارویی است چرا که این تولیدکنندگان مجبورند مواد اولیه را با ارز آزاد وارد کنند و از آن سو اگر بخواهند مانع ضرر و زیان خود شوند، باید قیمت داروها را چندین برابر افزایش دهند، اتفاقی که همین الان هم رخ داده و برخی داروهای داخلی هم تا 200 درصد افزایش قیمت داشته‌اند. اما در این بین عدم انجام به موقع تعهدات بیمه‌ها در برابر داروخانه‌ها و مراکز درمانی نیز روی دیگر سکه مشکلاتی است که امروز بیماران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و تمام این اتفاقات نتیجه‌اش سرگردانی بیماران و افزایش هزینه‌های درمانی است که بر دوش آنها گذاشته می‌شود.
با اما و اگر نمی‌توان حوزه بهداشت و درمان را اداره کرد
خسرو منافی، پزشک متخصص بیماری‌های عفونی در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه ما گرفتار یک سیکل معیوب شده‌ایم، با اما و اگر نمی‌توان وضعیت بهداشت و درمان در کشور را اداره کرد. اینکه بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها یکصدا از کمبود دارو و سرم خبر می‌دهند، اما وزارت بهداشت و درمان و سازمان غذا و دارو این کمبودها را ناچیز می‌دانند، مشکل را دو چندان می‌کند. باید برای بهبود اوضاع به جای اینکه به مسائل حاشیه‌ای بپردازیم، دست به کارهایی بزنیم که نتیجه آن برای مردم مشخص باشد. او می‌افزاید: طی روزهای گذشته بارها و بارها اعلام شده که مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان آنفلوآنزا موثر نیست، مساله الان فقط درمان آنفلوآنزا نیست، مساله درمان بیمارانی است که در بیمارستان‌ها بستری هستند، هر بیماری که در بیمارستان بستری می‌شود به‌طور بالقوه مستعد ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی است، به‌خصوص آنها که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند و برای جلوگیری از این مساله ما نیاز به آنتی‌بیوتیک داریم. پس نمی‌توانیم کمبود آنتی‌بیوتیک را به استفاده برای بیماری آنفلوآنزا تقلیل بدهیم. این پزشک متخصص در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: بسیاری از بیمارستان‌ها روزانه با کامیون سرم دریافت می‌کردند، عمل‌های جراحی نیاز به سرم دارد، اما حالا بسیاری از بیمارستان‌ها برای تامین سرم مورد نیاز خود هم با مشکل مواجه‌اند. مشکلات را کوچک نشان ندهیم، باید باور کنیم که مشکلی وجود دارد تا تمام توان خود را برای حل آن به کار بگیریم.
جمع‌آوری2 درصد از آنتی‌ببیوتیک‌های وارداتی
این در حالی است که مدیرکل داروی سازمان غذا و دارو در مورد جمع‌آوری آنتی‌بیوتیک‌های هندی از داروخانه‌ها می‌گوید: تنها 2 درصد از سوسپانسیون‌های کوآموکسی کلاو ابوت به علت ناکافی بودن جزئی میزان ماده موثر نسبت به دامنه مجاز مورد تایید سازمان غذا و دارو قرار نگرفت و به همین دلیل جمع‌آوری شد. محمد پیکان‌پور می‌افزاید: داروهای وارداتی هم مانند داروهای داخلی به لحاظ اندازه‌گیری ماده موثر توسط سازمان غذا و دارو بررسی و کنترل کیفی می‌شوند و سازمان غذا و دارو در حفظ اصول کیفی محصولات هیچ مسامحه‌ای نخواهد داشت. این اقدام در سراسر دنیا امری مرسوم برای حفظ سلامت بیماران است که سازمان غذا و دارو در این حوزه مسامحه نداشته و بر حفظ اصول کیفی محصولات تاکید دارد.
داروها سهمیه‌بندی شده‌اند
نایب‌رییس انجمن داروسازان نیز با اشاره به اینکه کمبود‌های دارویی و به‌خصوص سرم هنوز به‌طور کامل بر طرف نشده‌اند، به «تعادل» می‌گوید: برخی داروها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت سهمیه‌ای در اختیار داروخانه‌ها قرار می‌گیرند. نمی‌توانیم بگوییم که مشکلات دارویی کشور رفع شده است، همچنان کمبودهایی وجود دارد که باید برای بر طرف کردن آنها تلاش کنیم. علی فاطمی می‌افزاید: متاسفانه در مورد سرم وضعیت همچنان بحرانی به نظر می‌رسد، سرم‌ها به صورت سهیمه‌ای در اختیار بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها قرار داده می‌شوند، برخی سرم‌ها نایاب شده بودند که تا حدودی توانستیم این مشکل را بر طرف کنیم. او درباره نایاب بودن اسپری‌های بیماران مبتلا به آسم می‌گوید: اسپری سالبوتامول برای آسم وضعیت بهتری دارد، اما اسپری‌های کورتونی مثل بودزوناید و مومنتازول همچنان کمیاب بوده و به صورت سهمیه‌ای عرضه می‌شود. ما اکنون با یک وضعیت سینوسی در بازار دارو مواجه هستیم؛ به این معنا که گاه برخی داروها از حالت کمیابی و نایابی در می‌آیند و چندی بعد ممکن است کمیاب شوند.
افزایش قیمت ارز و مشکلات تولیدکنندگان دارو
نایب‌رییس انجمن داروسازان در بخش دیگری از سخنانش مساله اصلی کمبود دارو در کشور را کاهش تولید آن می‌داند و اظهار می‌دارد: تولیدکنندگان دارو برای ترخیص کالا و ملزومات تولید دارو نیاز به نقدینگی زیادی دارند، قیمت ارزی که با آن دارو یا مواد اولیه را وارد می‌کردند به یک باره 7 برابر شد و مالیات بر ارزش افزوده نیز برای کارخانه‌ها افزایش پیدا کرد همین مسائل باعث شد تا مشکلات زیادی در این زمینه به وجود بیاید، در حالی که اصلاحیه قیمت دارویی وزارت بهداشت نیز مورد تایید تولیدکنندگان قرار نگرفت و همین مساله باعث بروز مشکلات دارویی و کمبود برخی داروها در کشور شد. فاطمی در پایان می‌افزاید: نمی‌توان گفت چرا کارخانه‌ها تولید نکردند، زیرا کارخانه‌ها درباره قیمت‌گذاری دولتی و افزایش هزینه‌های واردات کالا و سایر هزینه‌ها هشدار داده بودند؛ وزارت بهداشت باید در تیرماه قیمت‌گذاری خود را اصلاح می‌کرد. باید توافقی را که مهرماه بر سر قیمت با کارخانه‌ها از سوی وزارت بهداشت انجام شد، در همان تیرماه انجام می‌شد. پرسش ما از مسوولان ذی‌ربط این است که اگر می‌خواستید توافق با تولیدکنندگان دارو صورت بگیرد، چرا زودتر این اقدام را انجام ندادید؟ و اگر نمی‌خواستید توافق کنید، چرا واردات دارو را برای جبران کمبودها انجام ندادید؟
چالش ناکافی بودن داروهای بیهوشی
مساله کمبود دارو در بیمارستان‌ها نیز یک چالش دیگر در بازار دارو به شمار می‌رود که این بیمارستان‌ها با کمبود داروی بیهوشی، سرم، آنتی‌بیوتیک و... مواجه باشند، می‌تواند مشکلات بسیاری را در زمینه درمان ایجاد کند. دکتر امیرحسین اورندی، معاون درمان مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) درباره وضعیت داروهای بیهوشی در بیمارستان‌ها، گفت: در زمینه داروهای بیهوشی، کمبودهایی داریم و وضعیت ذخایر دارویی‌مان در زمینه داروهای بیهوشی به نحوی است که هر روز دارو را در حد نیاز همان روز می‌رسانیم. حال یک روزهایی ممکن است وضعیت بحرانی‌تر باشد و یک روز هم وضعیت بهتر باشد. روز گذشته یک پارت از داروهای بیهوشی شامل 500 ویال پروپوفول 50 سی‌سی و 600 ویال پروپوفول 20 سی‌سی به بیمارستان رسیده است، اما این پارت فقط نیاز یک روز مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) را که 9 مجموعه اتاق عمل فعال دارد، می‌تواند جواب دهد. زیرا حجم کار بالاست و حداقل روزانه 150 عمل جراحی از طیف‌های مختلف داریم. متاسفانه اخیرا در تامین «ایزوفلوران» که از گازهای هوش‌بر است نیز به چالش برخورد کرده‌ایم. طبق آخرین آمار در شهریور ماه حدود 375 قلم دارو کمبود کشوری داشتیم که بخشی از این کمبود هم مربوط به داروهای بیهوشی یا داروهای مربوط به مراقبت‌های ویژه شامل پروپوفول، کتامین، نوراپینفرین و... بود؛ اینها داروهایی هستند که هر روز آنها را برای بیهوشی و مراقبت‌های ویژه استفاده می‌کنیم و طی یکی- دو ماه اخیر، واقعا کمبودشان به ما فشار وارد کرده است. او افزود: در عین حال در بیهوشی، داروهای مشخصی داریم که هر کدام پروفایل فارماکولوژیک خاص خودشان را دارند. به عنوان مثال نمی‌توان به همه بیماران پروپوفول یا کتامین و ... تزریق کرد و دارو بر اساس شرایط بیمار و نوع عمل و... انتخاب می‌شود. بنابراین در پکیج دارویی‌مان باید داروهای مختلف داشته باشیم که بتوانیم بیماران مختلف را بیهوش کنیم. در عین حال بیهوشی هم طیف وسیعی دارد و از جراحی‌های ساده تا جراحی‌های پیشرفته را در بر می‌گیرد و طبیعتا هر یک از اینها نیازمند داروهای بیهوشی با پروفایل‌های مشخصی است که در فارماکوپه‌مان داریم که کمبود این داروها طی یکی دو ماه اخیر واقعا به ما فشار آورده است.
