کابوس کریسمسی بورس‌های جهانی

نزدیک شدن به انتهای سال همواره برای بورس‌ها از جمله بورس تهران با چالش‌هایی همراه بوده است. صندوق‌های بازنشستگی و دولتی با نزدیک شدن به سال جدید برای تامین منابع مورد نیاز خود در جهت پرداخت حقوق، عیدی، سنوات و... به فروش سهام روی می‌آورند و از آنجا که نقش قابل توجهی که در روند بازار سرمایه دارند، فشار فروش مضاعفی را بر قیمت‌ها وارد می‌کنند که در برهه‌هایی از زمان به ریزش بورس منجر می‌شود. از آنجا که پرداختی‌های انتهای سال در اواخر بهمن ماه و اوایل اسفند انجام می‌شود، به نظر می‌رسد که زمان زیادی تا شروع دوباره آن باقی نمانده باشد. نکته جالب توجه اینجاست که این موضوع تنها مختص به بورس تهران نیست و در کشورهای دیگر نیز چنین اتفاقی به شکلی سالانه رخ می‌دهد. بلومبرگ در گزارش اخیر خود درباره این چالش سخن گفته است و به نظر می‌رسد که امسال به دلیل شرایط خاصی که حاکم بود و هست، شرایط قرار است سخت‌تر از سال‌های قبل دنبال شود. بورس‌های بزرگ دنیا در سال جاری متاثر از رخدادهای گوناگون و از همه مهم‌تر سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو و بانک‌های مرکزی کشورهای توسعه یافته، دوران سختی را پشت سر گذاشتند و از سقف‌های خود فاصله گرفته‌اند و اکنون ممکن است بحران فروش سهام توسط صندوق‌های بازنشستگی این شرایط را تشدید کند.

   تهدید فروش ۱۰۰ میلیارد دلاری سهام

بر اساس آمار دنیای اقتصاد؛ بلومبرگ براساس برآوردهای منتشر شده از بانک‌های سرمایه‌گذاری بزرگ دنیا گزارش می‌دهد که بزرگ‌ترین مدیران پولی جهان قرار است تا ۱۰۰ میلیارد دلار از سهام خود را در چند هفته پایانی سال به فروش برسانند و این موضوع می‌تواند با توجه به تداوم سیاست‌های پولی فدرال رزرو و چشم‌انداز رکودی برای اقتصاد جهانی به تبع بالا بودن نرخ‌های بهره در سراسر دنیا به شکل جدی‌تری رخ دهد. علیرغم کاهشی که بورس‌های جهانی در هفته اخیر تجربه کردند، قیمت سهام در فصل اخیر افزایش یافت و ارزش آنها را نسبت به سایر طبقات دارایی افزایش داد تا مدیران را به فروش سختگیرانه برای دستیابی به اهداف‌شان مجبور کند. به گفته JPMorgan Chase و StoneX Financial Inc، اوراق قرضه ذینفعان اصلی فروش سهام توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری دولتی، صندوق‌های بازنشستگی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که به دنبال راهی برای جایگزین کردن دارایی‌های خود هستند. براساس برآوردهای جی‌پی‌مورگان، هنگامی که دسامبر به پایان می‌رسد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری دولتی بایستی حدود ۲۹ میلیارد دلار سهام بفروشند و در سمت دیگر، طبق برنامه‌های بازنشستگی با مزایای تعریف شده ایالات متحده باید تا ۷۰ میلیارد دلار از سهام را به اوراق قرضه تبدیل کنند تا به اهداف بلندمدت خود برسند و آنها را به سطح سپتامبر بازگردانند. صندوق‌های بازنشستگی و ثروت دولتی که ستون فقرات جامعه سرمایه‌گذاری را تشکیل می‌دهند، معمولاً هر سه ماه یک‌بار، برای دستیابی به ترکیبی شامل ۶۰ درصد سهام و ۴۰ درصد اوراق قرضه، چیدمان پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را تغییر می‌دهند. وینسنت دلوارد، استراتژیست کلان در  StoneX، پیش‌بینی می‌کند برخی از این تعادل در این هفته اتفاق افتاده باشد، وی در آخرین اظهارنظر خود گفت: «اصلاح اخیر بازار سهام و افزایش خرید اوراق قرضه با فرضیه تعادل مجدد سازگار است. صندوق‌ها مجبور بودند سهام را بفروشند و اوراق قرضه بخرند تا به هدف خود بازگردند. منطقی است که این روند تا پایان سال ادامه یابد.»

   بازی فد با سهام تمام نشده است

آخرین ضربه روز چهارشنبه زمانی رخ داد که جرومی پاول، رییس فدرال رزرو هشدار داد که نرخ‌های بهره برای مهار تورم در پایان نشست نهایی فدرال رزرو در سال ۲۰۲۲ بالا می‌مانند و امیدها از اینکه بانک مرکزی در حال آماده شدن برای کاهش کمپین انقباض تهاجمی خود است، تا حد زیادی از بین رفت. از سمت دیگر سیاست‌گذاران اعلام کردند که به حرکت در جهت اوجی فراتر از آنچه بازارها پیش‌بینی کرده بودند، ادامه خواهند داد. طبق محاسبات JPMorgan، صندوق ۱.۶ تریلیون دلاری ژاپن، به عنوان بزرگ‌ترین صندوق بازنشستگی جهان، باید ۱۷ میلیارد دلار از سهام خود را بفروشد تا به توازن پرتفوی دارایی‌های مورد نظر خود بازگردد. صندوق ۱.۳ تریلیون دلاری نفت نروژ نیز احتمال تبدیل ۱۲ میلیارد دلار از سهام به اوراق قرضه را دارد. این حجم از فروش پیش‌بینی ‌شده، نشان‌دهنده معکوس شدن روند سه ماهه اول و دوم سال ۲۰۲۲ است که در آن سرمایه‌های بزرگ مجبور به خرید سهام شدند و روندهای صعودی کوتاه‌مدت و قدرتمند را شکل دادند. به گفته نیکولاوس پانیگیرتزوگلو، استراتژیست جی پی مورگان، آخرین باری که چنین صندوق‌هایی مجبور به تخلیه سهام برای تعادل مجدد شدند، در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۱ بود.

   بورس تهران  و بحران صندوق‌های بازنشستگی

نبود شفافیت کامل در صندوق‌های دولتی و بازنشستگی در کشور، به عنوان یکی از بازوها و بازیگران اصلی بازار سهام، همواره ریسک‌های مختلفی را برای بورس تهران رقم زده است که این موضوع با ریزش تاریخی بازار سهام در سال ۹۹ وارد فاز تازه‌ای شد و بسیاری از این صندوق‌ها برای تامین مالی امور جاری خود، به فروش سهام در بازار روی آوردند که فشار فروش بیشتری را نیز در روزهای سخت بورس ایجاد کرد. اکنون با نزدیک شدن به فصل پایانی سال تهدید این صندوق‌ها برای بورس، نزدیک‌تر از هر زمانی به نظر می‌رسد. از آنجا که صندوق‌های بازنشستگی به صورت قانونی حد نصاب مشخصی برای سهام ندارند و در هر زمانی می‌توانند به خرید و فروش سهام حاضر در سبد سرمایه‌گذاری خود بپردازند، ریسک پایان سال برای بورس افزایش می‌یابد. این اتفاق در زمانی رخ می‌دهد که در حال حاضر به دلیل شرایط موجود در وضعیت اقتصادی کشور، صندوق‌ها با کمبود نقدینگی نسبتا زیادی مواجه هستند که آنها را برای پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان و کارمندان خود با مشکل همراه خواهد کرد و به نظر می‌رسد که راهکاری جز فروش سهام نخواهند داشت.