حلقه مفقوده کاهش ترافیک و آلودگی هوا

گروه راه و شهرسازی|

غفلت از نوسازی انواع ناوگان حمل ونقل شهری و غیرشهری و به عبارت روشن‌تر، عدم به‌کارگیری تکنولوژی‌های مدرن در حوزه حمل و نقل، جدا از اینکه هزینه‌های سنگین مادی همچون آلودگی هوا، به خطر انداختن سلامت شهروندان و هدر رفتن میلیون‌ها ساعت وقت مردم در ترافیک را به همراه دارد، منجر به از دست رفتن فرصت صادرات سوخت و کسب درآمدهای ارزی برای کشور نیز می‌شود. از این رو، استفاده از سیستم‌های حمل و نقل موجود در کشور نه تنها ناکارآمد هستند و پیامدهای منفی متعددی دارند، بلکه فرصت‌های اقتصادی و مالی قابل توجهی را نیز از کشور سلب می‌کند و به این ترتیب، فرصت به‌کار‌گیری منابع مالی حاصل از فروش سوخت را از اقتصاد ایران می‌گیرد و منابع مالی مورد اشاره به جای صرف رشد و توسعه کشور، دود می‌شود و به هوا می‌رود. از این رو، همان قدر که در قرن گذشته حمل و نقل برای توسعه کشور دارای اهمیت بود و هست، به همان میزان، در قرن جدید، استفاده از حمل و نقل انبوه و مدرن و پاک نیز مهم است و بدون آن، نمی‌توان به اهداف توسعه دست یافت. به گزارش «تعادل»، در سال‌های گذشته، توجه به مساله نوسازی ناوگان حمل و نقل شهری و غیرشهری در قوانین بالادستی مورد توجه بوده است به گونه‌ای که وزارت نفت مکلف شده بود با اعطای یارانه و تسهیلات به نوسازی ناوگان جاده‌ای و حتی متروی شهری کمک کند. اساسا تعهدات دولتی که شهرداری کلانشهرها هر از گاه به آن اشاره می‌کنند که دولت سهم خود برای خرید اتوبوس یا مترو را نداده است، ریشه در این مساله دارد. از آنجا که ناوگان‌های فرسوده چند برابر ناوگان سالم و با کیفیت سوخت مصرف می‌کنند، عایدی این نوسازی در یک دوره کوتاه‌مدت دوباره به دولت بازمی‌گردد.

   تکنولوژی‌های نوین

 با انرژی‌های تجدیدپذیر

افزون بر نوسازی ناوگان حمل و نقل، استفاده از تکنولوژی‌های نوین حمل و نقل مانند وسایط نقلیه برقی نقش موثری در کاهش آلودگی و ترافیک دارند. البته ورود این تکنولوژی‌ها مستلزم برقراری ارتباط بیشتر تولیدکنندگان داخلی با همتایان خارجی با هدف انتقال فناوری مورد نظر است و همزمان مستلزم پرداخت هزینه‌های سنگین – بخوانید سرمایه‌گذاری- از سوی دولت یا شهرداری‌ها است. 

   صرفه‌جویی روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین

15 میلیون موتورسیکلت در سطح کشور کارت سوخت دارند که مجموعاً روزانه حدود ۱۵ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند! اگر موتورسیکلت برقی با بنزینی جایگزین شود، روزانه ۱۵ میلیون لیتر بنزین، معادل ۱۰.۵ میلیون دلار در هر روز از این صرفه‌جویی، عاید کشورمان می‌شود! این یک نمونه از اثرگذاری تکنولوژی‌های مدرن بر کاهش مصرف سوخت و در پی آن کاهش آلودگی هوا است.هم‌اکنون بالغ بر 3 میلیون دستگاه موتورسیکلت در سطح شهر تهران تردد می‌کنند که عمدتاً برای حمل کالا (پیک)، مسافر و به عنوان وسیله نقلیه شخصی استفاده می‌شوند؛ موتور‌سیکلت­‌ها سهمی در حدود 6 درصد از حمل و نقل روزانه در تهران را بر عهده دارند اما با توجه به اینکه عمده موتورسیکلت‌های سطح شهر کاربراتوری هستند، نقش این وسیله نقلیه در انتشار گازها و ذرات آلاینده بسیار بالاست.به علت آلایندگی بالای زیست‌محیطی، استفاده از موتورسیکلت‌های کاربراتوری در شهرهای مختلف دنیا کاملاً منسوخ و ممنوع شده است؛ این در حالی است که استفاده از موتورسیکلت‌های برقی تجربه موفقی در دنیاست اما متأسفانه در کشور ما توجه به توسعه و استفاده از موتورسیکلت‌های برقی مغفول مانده و کماکان سهم عمده ناوگان موتورسیکلت در سطح شهر به انواع بنزینی کاربراتوری اختصاص یافته است که آلایندگی بسیار بالایی دارد.ابوالفضل حجازی رییس سابق انجمن سازندگان موتورسیکلت در گفت‌وگو با تسنیم در این باره گفت: حدوداً بیش از 15 میلیون موتورسیکلت در سطح کشور کارت سوخت دارند که این موتورسیکلت‌ها روزانه چیزی حدود یک لیتر بنزین مصرف می‌کنند؛ این یک لیتر برای 15 میلیون موتورسیکلت، روزانه معادل 15 میلیون لیتر بنزین می‌شود که اگر مابه‌التفاوت هزینه بنزین این موتورها را نسبت به قیمت صادراتی بنزین مقایسه کنیم، رقم بسیار بزرگی می‌شود.او افزود: قیمت صادراتی بنزین حدود 70 سنت است. اگر این عدد 15 میلیون لیتر مصرف روزانه موتورسیکلت‌ها در سطح کشورمان را در 70 سنت ضرب کنیم، روزانه عدد 10 میلیون و 500 هزار دلار می‌شود! این عدد می‌تواند در منافع ملی تأثیر زیادی داشته باشد. علاوه بر صرفه اقتصادی در صورت جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با موتورسیکلت‌های برقی، مساله مهم کاهش بسیار محسوس آلودگی هوا، حفظ سلامت جانی موتورسواران، کاهش تصادفات جاده‌ای و هزینه‌های بهداشتی آن نیز عاید کشور می‌شود.حجازی اظهار کرد: همه این موارد با توسعه موتورسیکلت‌های برقی بهبود پیدا می‌کند البته من بیشتر طرفدار استفاده از دوچرخه‌های برقی هستم که از موتور برقی نیز بهتر است. جا افتادن فرهنگ استفاده از موتورسیکلت و دوچرخه برقی تنها نیازمند طرح‌های حمایتی و فرهنگ‌سازی رسانه به ویژه از سوی خبرگزاری‌ها و رسانه ملی است. فرهنگ دوچرخه‌سواری در کشورهای اروپایی در دوران کرونا به بهترین شکل، جا افتاد. در آن زمان کارخانه‌های چینی 3 شیفت دوچرخه تولید می‌کردند و به اروپایی‌ها می‌فروختند! مردم اروپا در زمان اوج کرونا 3 تا 4 ماه در نوبت بودند تا دوچرخه بخرند! به گفته رییس سابق انجمن سازندگان موتورسیکلت، توسعه دوچرخه و موتورسیکلت‌های برقی باید از خود دولت شروع شود؛ خرید موتورسیکلت‌های بنزینی باید در ارگان‌های دولتی و زیرمجموعه‌های آنها ممنوع یا محدود شود. این تصمیم‌گیری‌ها باید در هیات دولت انجام شود و نیازی به ورود و مصوبه مجلس ندارد؛ سازمان‌های دولتی، بانک‌ها و ادارات باید به متقاضیان دوچرخه و موتورسیکلت برقی وام بدهند. استفاده از دوچرخه هم نوعی ورزش است و هم اینکه احتمال تصادفات را کاهش می‌دهد.او افزود: اگر تنها قشر کارمندان در تهران که با خودرو، موتوسیکلت یا تاکسی رفت و آمد می‌کنند را به استفاده از دوچرخه برقی تشویق کنیم، حجم بسیار زیادی از آلودگی هوا کاهش پیدا می‌کند. بر اساس آمار، فاصله منزل تا محل کار 70 درصد کارمندان در شهر تهران کمتر از 5 کیلومتر است و این مسیر را می‌توان به راحتی با دوچرخه برقی طی کرد. در صورت استفاده از دوچرخه نیاز نیست همه مسیر را پا زد و می‌توان از موتور برقی آنها هم استفاده کرد.او اظهار کرد: توسعه استفاده از وسایل حمل و نقل برقی تا حد زیادی، مشکل ترافیک را هم حل می‌کند و با کمک به کاهش آلودگی هوا در بحث سلامتی نیز از بسیاری از بیماری‌ها‌ پیشگیری می‌کند همچنین مصرف بنزین هم به صورت بسیار محسوسی کم شده و به عنوان یک ذخیره استراتژیک برای نسل‌های آینده باقی می‌ماند.به گفته رییس سابق انجمن سازندگان موتورسیکلت، در چین و بسیاری از کشورها، موتورسیکلت‌های پلیس برقی شده است و پلیس کشور ما نیز می‌تواند از موتورسیکلت برقی استفاده کند. ادارات پست می‌توانند پیش‌قراول جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی شوند و رستوران‌ها نیز ظرفیت خوبی دارند و می‌توان امتیازاتی را برای رستوران‌هایی که پیک‌های خود را موظف به استفاده از موتورسیکلت برقی می‌کنند، در نظر گرفت. کافی است بگوییم بیمه پرسنل آنها، رایگان می‌شود یا عوارض شهرداری آنها نصف یا رایگان می‌شود.او اظهار کرد: شهرداری باید ایستگاه‌های شارژ موتور برقی را با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی راه‌اندازی کند؛ اگر تنها فضای لازم برای راه‌اندازی این ایستگاه‌ها را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد نیز کافی است چرا متقاضی برای این کار زیاد است و بازدهی آن از اعطای باتری موتورسیکلت‌های برقی رایگان هم بهتر است.قیمت دوچرخه برقی در کشور ما حدود 20 میلیون تومان و موتورسیکلت برقی نیز به‌طور میانگین 50 تا 60 میلیون تومان قیمت دارد. اگر بانک‌ها را موظف کنیم که تسهیلات لازم را در اختیار متقاضیان موتورسیکلت‌های برقی قرار دهند، به راحتی می‌توان بخش زیادی از این مبالغ را در اختیار متقاضیان قرار داد.

   اثر مترو بر مصرف سوخت

آن‌گونه که مسعود درستی، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه در هفت ماه منتهی به مهرماه 1401 استفاده از مترو باعث صرفه جویی 2 هزار و ۴۵۰ میلیارد تومانی در مصرف سوخت شده است.او با تأکید بر اینکه در خطوط مترو پس از ساخت، امکان سنجی صورت می‌گیرد، یادآور شد: در مطالعات، صرفه جویی در مصرف سوخت، کاهش آلودگی، استهلاک و وقت مردم در نظر گرفته می‌شود. چهار خط ما منافع بیشتری نسبت به هزینه‌ها دارد و باید بپذیریم که خطوط مترو سرمایه‌گذاری بلندمدت محسوب می‌شود.

   4 میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی

علیرضا احمدی فینی، سرپرست ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور نیز پیش از این در خصوص اثر ناوگان سنگین باری و مسافری درون و برون شهری در مصرف سوخت گفته بود: ۷۰ درصد ناوگان سنگین ما مشمول فرسودگی است. به این معنا که اگر مصرف سوخت بهینه و میزان آلایندگی حداقل شود و نیز ایمنی و بهره وری به حداکثر وضع موجود برسد، ۷۰ درصد ناوگانی که در حوزه سنگین باری، مسافری، درون و برون شهری و نفت گاز سوز، مشمول این فرآیند نوسازی خواهند شد.در حال حاضر تنها ۳۰ درصد ناوگان سنگین ما از نظر مصرف سوخت، میزان آلایندگی، بهره وری و ایمنی بهینه هستند.احمدی فینی یادآور شده بود: میانگین صرفه جویی در مصرف سوخت که از بهینه‌سازی ۷۰ درصد ناوگان غیر بهینه حاصل می‌شود حدود ۲۰ درصد از کل مصرف سوخت ماست. بنابراین روزانه نزدیک به ۱۰ میلیون لیتر بهینه‌سازی مصرف سوخت اتفاق می‌افتد که سالانه به ۴ میلیارد لیتر می‌رسد.به گفته او، این رقم، تنها صرفه جویی حاصل از کاهش مصرف سوخت با نوسازی ناوگان است و اگر سایر آیتم‌های بسته ۴ گانه که از محل نوسازی ناوگان اتفاق می‌افتد (شامل کاهش مصرف سوخت، کاهش آلایندگی و ارتقای بهره وری و ایمنی) بوده و اگر سایر آیتم‌ها را هم در نظر بگیریم، اعداد و ارقامی که به دست می‌آید، بسیار چشمگیرتر خواهد بود. سرپرست ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور همچنین تصریح کرده بود: با توجه به قیمت یک دلاری هر لیتر نفت گاز (گازوئیل) بر اساس فوب خلیج فارس (Free On Board) چیزی حدود ۴ میلیارد دلار در سال صرفه‌جویی یا درآمد ارزی خواهیم داشت.