نگاهی به تاریخچه ۴۲ ساله بودجه
لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ هنوز به مجلس ارسال نشده و با توجه به همزمانی آن با برنامه هفتم توسعه و اختلافنظر بین متولیان امر در دولت و مجلس، باید دید قانون بودجه سال آینده، امسال به تصویب خواهد رسید یا آنکه مانند برخی سالها، سرنوشت آن در سال بودجه مشخص خواهد شد؟
در ۴۲ سال گذشته که لوایح بودجه از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی ارسال و نهایتا قانون بودجه به تصویب رسیده است، فراز و نشیبهای بسیاری وجود داشته اما به غیر از سالهای ابتدایی تاریخ بودجه ایران پس از انقلاب که کشور و ساختارهای قانونی آن از جمله دولت و مجلس شورای اسلامی با مشکلات و ناهماهنگیهایی مواجه بوده است، تقریبا نظم و انضباطی در سالهای پس از آن بر بودجه و فرآیند تدوین و تصویب و ابلاغ آن حاکم شده است که البته در این میان استثناهایی هم وجود داشته که در تاریخ به ثبت رسیده است.
اولین لایحه بودجه مربوط به لایحه بودجه سال ۱۳۶۰ است که سیام فروردین همین سال از سوی محمد علی رجایی - نخست وزیر وقت - به رییس مجلس اول آیتالله هاشمیرفسنجانی تقدیم شد. نکته جالب اینکه قانون بودجه سال ۱۳۶۰ کشور در هفتم مردادماه همان سال به تصویب رسید و همین مجلس در تاریخ چهارم بهمن ماه لایحه بودجه سال ۱۳۶۱ را از دولت تحویل گرفت و در روزهای پایانی اسفندماه همین سال ۱۳۶۰ قانون بودجه سال بعد را به تصویب رساند.
بودجه سال ۱۳۶۲ نیز دقیقا در همین روزها در سال ۱۳۶۱ از مرحله تحویل تا تصویب به طول انجامید. پس از آن لوایح بودجه از سالهای بعد به مدت ۱۷ سال در فرآیندی مشخص و به موقع در ماههای آذر یا دیماه تحویل مجلس میشد و نمایندگان هم قانون بودجه را نهایتا تا روزهای پایانی سال به تصویب میرساندند.
البته در این میان لایحه بودجه سال ۱۳۶۹ اول اسفندماه ۱۳۶۸ از سوی آیتالله هاشمیرفسنجانی رییسجمهور وقت به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد و سریعترین زمان تصویب قانون بودجه را در تاریخ ۴۲ ساله اخیر شاهد بودیم، چراکه ۲۸ اسفندماه قانون بودجه سال ۱۳۶۸ به تصویب مجلس سوم رسید.
در تقویم بودجه سالهای گذشته، از سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۸۲ لوایح بودجه با وجود اینکه تقریبا به موقع به مجلس رسیده بودند با ایراداتی از سوی شورای نگهبان مواجه شد اما مجلس وقت این ایرادات را نپذیرفت یا آنطور که مدنظر شورای نگهبان بود، موارد مطرح شده را اصلاح نکرد. نتیجه آن شد که نهایتا قانون بودجه سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۳ به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید.
نگاهی گذرا به این تاریخچه نشان میدهد که بدون شک دولت دهم بینظمترین دولت در ارسال لایحه بودجه به مجلس بود، چرا که به مدت سه سال در سالهای ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱ لوایح بودجه سال بعد را در اسفند ماه و بهمنماه به مجلس شورای اسلامی تحویل داد و مجلس نیز اردیبهشتماه و خردادماه سال بعد قانون بودجه سالی را تصویب میکرد که شروع شده بود.
البته دولت یازدهم نیز در سال ۱۳۹۴ لایحه بودجه سال ۱۳۹۵ را اواخر دیماه به مجلس شورای اسلامی تحویل داد و مجلس ۲۷ اردیبهشتماه ۱۳۹۵ قانون بودجه همین سال را به تصویب رساند.
آخرین بودجهای که به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید هم مربوط به قوانین بودجه سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ بوده است.
مسعود میرکاظمی - رییس سازمان برنامه و بودجه - در نشست خبری مرداد ماه امسال اعلام کرد که باید سیاستهای برنامه هفتم توسعه تدوین و در مجمع تشخیص مصلحت نظام بررسی آن نهایی شود و آن را برای مقام معظم رهبری بفرستیم تا ایشان آن را ابلاغ کنند. از سوی دیگر تدوین و تقدیم لایحه بودجه سال آینده به مجلس را نیز پیش رو داریم که با توجه به مشغلههای موجود، دو راه داریم که منتظر ابلاغ سیاستهای برنامه هفتم توسعه باشیم و پس از آن بودجه را ببندیم که در آن صورت تقدیم لایحه بودجه به مجلس به آذرماه نمیرسد یا آنکه باید برنامه ششم توسعه را یکسال دیگر تمدید کنیم تا بودجه را بتوانیم به موقع به مجلس بفرستیم و قبل از پایان سال قانون بودجه تصویب و ابلاغ شود.