برجام و دلار 40 هزار تومانی

علی بیگدلی| در روزهایی که نرخ دلار به بالای 40 هزار تومان رسیده و قیمت سکه رکورد 20 میلیون تومانی را پشت سر گذاشته، افکار عمومی ایرانیان به دنبال یافتن تصویری برای چشم‌انداز مذاکرات برجامی میان ایران و غرب هستند.

هرچند دولت سیزدهم همواره تلاش کرده تا نشان دهد، ارتباط معناداری میان برجام و اقتصاد وجود ندارد، اما واقع آن است که هر خبر مثبت یا منفی در مورد برجام، ناگهان باعث نوسانات گسترده ارزی و اقتصادی در کشور می‌شود. بنابراین کافی است که خبر تداوم مذاکرات به بیرون درز کند تا نرخ دلار حداقل به محدوده زیر 30 هزار تومان برسد.

طی روزها و هفته‌های اخیر هم نشانه‌های تازه‌ای از تمایل دو طرف به تداوم گفت‌وگوها نمایان شده، صحبت‌های هفته قبل بایدن درباره برجام، توییت جوزف بورل و نهایتا اظهارنظرهای رییس‌جمهور و وزیر امورخارجه ایران درباره پیام‌های طرف مقابل درباره مذاکرات، فضای تازه‌ای را در خصوص احیای برجام شکل داده است.

در حال حاضر به نظر می‌رسد، ایران مایل است با خوش‌بینی بیشتری در خصوص برجام سخن می‌گوید. ایران به دلیل اینکه مشکلات داخلی اقتصادش را حل کند و از سوی دیگر به طرف مقابل هم این پالس را ارسال کند که اوضاع را تحت کنترل دارد به دنبال احیای روند مذاکرات است. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی داخلی و بالا رفتن نرخ ارز به گونه‌ای است که التهابات اقتصادی بازارها و جامعه را تا حد زیادی پوشش می‌دهد.

البته در پس این دیپلماسی ظاهری، یک دیپلماسی پنهانی و محرمانه هم بین ایران و مقامات امریکایی جریان دارد و هر دو طرف تمایل دارند که مذاکرات را آغاز کنند. امریکا برای حفظ و آرامش بیشتر منطقه‌ای و از طرف دیگر ایجاد دستاورد در حوزه ساست خارجی برای بایدن به مذاکرات نیاز دارد. ایران هم با توجه مشکلات اقتصادی‌اش و افزایش نرخ ارز به دنبال احیای مذاکرات است.

در این میان یک متغیر تازه منفی ظهور کرده که در حکم مانع برای مذاکرات عمل می‌کند. اتحادیه اروپا در این میان با جبهه‌گیری‌های خصمانه علیه ایران، حرکت رو به رشد مذاکرات را کند کرده است. من خودم بارها تاکید کرده‌ام که نباید اتحادیه اروپا را از دست بدهیم، اما غضبی که اروپایی‌ها علیه ایران ابراز می‌کند، مشکل‌ساز شده است. به خصوص رفتارهای آلمان که باعث شده روند گفت‌وگوهای دو طرف کند شود. بخشی از مشکلاتی که بر سر احیای برجام وجود دارد، ناشی از این رفتار طرف اروپایی است.

اروپا در حال حاضر نمی‌تواند برای مذاکرات اعلام آمادگی کند. البته در نقطه مقابل امریکا تمایل بیشتری از خود نشان می‌دهد. حتی در خصوص رخدادهای داخلی ایران هم امریکا تلاش کرد با احتیاط بیشتری عمل کند. مقامات امریکایی نهایت تلاش خود را نشان دادند تا همه منافذ ارتباطی با ایران بسته نشود. چرا که امریکا نمی‌خواهد در منطقه خلیج فارس تکانه‌های سیاسی تازه‌ای رخ بدهد. به همین دلیل است که ایالات متحده با ملایمت از کنار حوادث داخلی ایران گذر کرد. حتی برخی اظهارنظرها در خصوص اینکه «برجام مرده است» و... که از سوی مقامات ارشد امریکا مطرح شد، بیشتر یک مانور سیاسی داخلی بود.

همیشه تاکید داشتم که هنوز منافذ و پنجره‌های زیادی در برجام باز مانده است. امروز هم معتقدم که هم برای ایران و هم برای امریکا تداوم گفت‌وگوهای برجامی اهمیت زیادی دارد. شما شک نکنید به مجرد شروع مذاکرات برجامی قیمت ارز در ایران حتی به زیر 30 هزار تومان هم می‌رسد. بازگشت ایران به بازار صادراتی نفت، قیمت‌ها را تعدیل بیشتری می‌بخشد. در صورتی که برجام رسما احیا شود و روند حضور شرکت‌های خارجی در ایران تسهیل شود، نشانه‌های بهبود بیشتری نمایان شود.

در این میان اما باید توجه داشت که همه مشکلات ایران با غرب با برجام حل نمی‌شود. این مشکلات بسیار ریشه‌دار است و نیازمند گفت‌وگوهای مستمر میان دو طرف است. معتقدم ایران باید نوع نگاه استراتژیک خود با جهان پیرامونی را تغییر بدهد. تغییر این نگاه باعث می‌شود تا ایران بتواند دستاوردهای بیشتری را از دل گفت‌وگوها با طرف مقابل کسب کند و منافع ملی خود را محقق کند. در غیر این صورت حتی با فرض احیای برجام نمی‌توان امید داشت که شاخص‌های اقتصادی کشورمان در بلندمدت تقویت شود.