مخالفت رسمی سازمان محیط‌ زیست با آبگیری زودهنگام سد چمشیر

در هفته‌های اخیر موضوع آبگیری سد چمشیر در استان کهگیلویه و بویراحمد به یکی از چالشی‌ترین مسائل زیست‌محیطی کشور تبدیل شده است و بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند با توجه به قرارگیری بستر این سد روی سازند نمکی گچساران و مشاهده رخنمون نمکی در نزدیکی مخزن چمشیر، در صورت آبگیری این سد، میزان شوری رودخانه زهره چند برابر خواهد شد و کیفیت آب آن به حدی پایین می‌آید که دیگر حتی برای کشاورزی مناسب نخواهد بود.

از نظر کارشناسان محیط زیست، این اتفاق آثار زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری را بر مناطق پایین دست سد وارد خواهد کرد و می‌تواند این مناطق را به کانون ریزگرد تبدیل کند.

با این وجود، مخالفان سد چمشیر که اخیرا در قالب یک گروه پژوهشی مستقل از بستر سد و مناطق اطراف آن بازدید میدانی انجام داده‌اند، به آثار رخنمون نمکی در نزدیکی لبه مخزن سد دست یافته‌اند و تاکید دارند که این رخنمون روی سطح زمین است و نه در لایه‌های عمیق آن وجود دارد و قطعا به صورت مستقیم روی شورتر شدن رودخانه زهره در صورت آبگیری سد تاثیر خواهد گذاشت. کارشناسان بازدیدکننده از سد چمشیر البته مدعی شده‌اند که در مطالعات شرکت مشاور سد در سال 95، یافته‌های میدانی اخیر درباره وجود رخنمون نمکی در نزدیکی مخزن سد تایید شده بود و احتمال شورتر شدن رودخانه زهره بعد از آبگیری سد چمشیر مشخص بود.

وزارت نیرو باید از تصمیم سازمان محیط‌زیست تمکین کند

علی سلاجقه، رییس سازمان محیط زیست در همین راستا در تاریخ 30 آذر در حاشیه جلسه هیات دولت تاکید کرد که «اجازه ایجاد گتوند دوم را نمی‌دهیم و فعلا قرار نیست هیچ گونه آبگیری انجام شود.»

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در این باره می‌گوید: سازمان محیط زیست مخالفت خود را با آبگیری سد چمشیر به صورت رسمی اعلام کرده است. سازمان حفاظت محیط زیست براساس وظایف قانونی خود می‌تواند بدون هیچ‌گونه طرح شکایتی از آبگیری سد چمشیر جلوگیری کند، کما اینکه اخیرا این سازمان اعلام کرده است که مطابق بررسی‌های کارشناسان، در صورت آبگیری سد، خطر شورتر شدن رودخانه زهره وجود دارد.

کریم حسینی می‌افزاید: دبی رودخانه زهره به حدی نیست که روی آن یک سد بنا شود و با توجه به اینکه در مسیر این رودخانه چشمه‌های آب شور قرار گرفته‌اند و همچنین بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که بستر سد چمشیر روی لایه‌های نمکی و آهکی قرار گرفته است، نگرانی جدی از شورتر شدن رودخانه زهره با آبگیری سد وجود دارد؛ به نحوی که اگر سد چمشیر آبگیری شود، امکان دارد که آب رودخانه با لایه‌های نمکی و آهکی اختلاط پیدا کند و آثار محیط زیستی جبران‌ناپذیری بر رودخانه زهره و مناطق پایین‌دست آن وارد شود.

مشاهده رخنمون نمکی در نزدیکی مخزن سد چمشیر 

اختلاف نظر مهم کارشناسان محیط زیست با مسوولان وزارت نیرو و پیمانکاران سد چمشیر، این است که آنها معتقدند اگر چمشیر آبگیری شود، لایه‌های نمکی موجود در بستر سد می‌تواند روی کیفیت آب آن اثر بگذارد و باعث شورتر شدن رودخانه زهره شود، اما پیمانکاران چمشیر و مدیران وزارت نیرو تاکید دارند که لایه‌های نمکی سازند گچساران، در عمق زمین واقع شده است و در صورت آبگیری سد، هیچ اختلاطی بین این لایه‌ها و مخزن سد ایجاد نخواهد شد.

این در حالی است که کارشناسان محیط زیست به خصوص آنهایی که اخیرا از بستر سد چمشیر بازدید میدانی داشته‌اند، تاکید دارند که براساس مشاهدات میدانی خود آنها، رخنمون نمکی نزدیک به مخزن سد چمشیر، دقیقا روی سطح زمین قرار گرفته است.

حسین آخانی، عضو هیات هلمی دانشگاه تهران در این باره گفت: مشاهده رخنمون نمکی روی سطح زمین در بستر سد چمشیر، پاسخ محکمی به مسوولان وزارت نیرو است که همواره ادعا می‌کردند که در بستر این سد، آثار نمک وجود ندارد و لایه‌های نمک زیر سطح زمین قرار گرفته‌اند. همچنین مشاهده این رخنمون، تاییدی است بر مطالعات جدید زمین‌شناسی که در آن تایید شده است که آن بخش‌هایی از سازند گچساران در تماس با مخزن سد چمشیر قرار خواهد گرفت که آثار نمک در آنها وجود دارد.

او افزود: رخنمون نمکی مشاهده‌شده، تقریبا در لبه مخزن سد چمشیر و با فاصله حدودا یک هزار متر از رودخانه زهره قرار گرفته است و با آبگیری سد، قطعا این رخنمون روی شورتر شدن آب رودخانه تاثیر زیادی خواهد داشت. همچنین مشاهده رخنمون نمک روی سطح زمین ثابت می‌کند که سد چمشیر از نظر تماس با لایه‌های نمکی، هیچ تفاوتی با سد گتوند ندارد و با این شرایط نباید آبگیری شود. 

به جز وزارت نیرو، همه مخالفند

آخانی در ادامه به مخالفت سایر نهادها با آبگیری سد چمشیر اشاره کرد و گفت: با توجه به کشف محوطه باستانی در بستر سد چمشیر، وزارت میراث فرهنگی نیز با احداث این سد مخالف است. در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که به جز پیمانکاران سد چمشیر و مسوولان وزارت نیرو که نسبت به آبگیری این سد اصرار دارند، سایر نهادها با آبگیری زودهنگام سد چمشیر موافق نیستند.

او خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد اگر وزارت نیرو بخواهد با وجود تمام این ابهامات و مخالفت‌ها، سد چمشیر را آبگیری کند، قطعا این کار علاوه بر تبعات محیط زیستی، مسائل حقوقی پیچیده‌ای را در کشور ایجاد خواهد کرد. در چنین شرایطی، اگر وزارت نیرو در روزهای آینده سد چمشیر را آبگیری کند، قطعا باید همه عواقب مساله را بپذیرد.