دومینوی ناترازی تجارت/ تراز تجاری ایران همچنان منفی است

حجم کل تجارت از ابتدای سال جاری تا ۱۰ دی ماه حدود ۸۸ میلیارد دلار بوده که از این میزان سهم صادرات ۴۳ میلیارد و ۸۸ میلیون دلار و سهم واردات ۴۴ میلیارد و ۳۳۷ ملیون دلار بوده است.

به گزارش تعادل، بر اساس گزارشی که گمرک ارایه کرده، آمار تجارت ایران با کشورهای دیگر در این بازه زمانی نسبت به مدت مشابه سال قبل 17 درصد رشد داشته، اما تراز تجاری همچنان منفی است. نکته قابل توجه در آمار اخیر گمرک که بر خلاف رویه‌های قبل تا دهه اول دی‌ماه ارایه شده، در این است که از این میزان، حدود 17.5 میلیون تن به ارزش 6.7 میلیارد دلار مربوط به صادرات بدون نفت خام، طی 10 روزه نخست دی‌ماه 1401 است و بیش از 85 درصد از ارزش آن را گاز طبیعی مایع شده تشکیل می‌دهد. افزایش صادرات گاز طبیعی موجب شد تا روند کاهشی مقدار صادرات، معکوس و افت وزنی صادرات به افزایش تبدیل شود.

همچنین بنابرآمارها، از ابتدای فروردین تا 10 دی‌ماه سال جاری، رقم واردات کالایی نیز بالغ بر 28.2 میلیون تن و به ارزش 44.3 میلیارد دلار برآورد شده است. از این میزان، 1.05 میلیون تن به ارزش 1.5میلیارد دلار مربوط به 10 روز نخست دی 1401 بوده که بیشترین ارزش آن مربوط به واردات ذرت دامی با سهم 5.11 درصد از کل ارزش واردات است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد، در آذر ماه شاهد کاهش ۱۴.۲ درصدی وزن و افزایش ۳.۲ درصدی صادرات نسبت به ماه قبل همین سال (آبان) بوده‌ایم.

بررسی 10 ماهه تجارت ایران

بر اساس آمار گمرک، ارزش صادرات غیرنفتی کشور از ابتدای امسال تا ۱۰ دی ماه به ۹۷ میلیون و ۸۴۳ هزار تن به ارزش ۴۳ میلیارد و ۸۸ میلیون دلار رسید. این حجم از صادرات از نظر وزنی ۲ درصد و از نظر ارزشی ۱۹ درصد رشد را در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. همچنین از ابتدای فروردین تا دهم دی ماه امسال ۲۸ میلیون و ۱۸۰ هزار تن به ارزش ۴۴ میلیارد و ۳۳۷ میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شده که به لحاظ ارزش ۱۴.۷ درصد و از نظر وزنی ۱۰ درصد نیز رشد داشته است. بر این اساس حجم تجارت کشور از ابتدای سال تا دهم دی ماه به حدود ۸۸ میلیارد دلار رسید. البته تراز تجاری همچنان منفی است.

متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای صادراتی از ابتدای فروردین تا 10 دی ماه سال جاری 440 دلار بوده که نسبت به 380 دلار به ازای هر تن طی از ابتدای فروردین تا 10 دی ماه سال گذشته 15.75 درصد رشد داشته است. در این مدت متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای وارداتی 1,573 دلار بوده که نسبت به1,233 دلار در هر تن طی از ابتدای فروردین تا 10 دی ماه سال 1400 رشدی 27.57 درصدی را نشان می‌دهد.

همچنین بر اساس گزارشی که اتاق بازرگانی تهران تهیه کرده، نکته قابل توجه در آمار اخیر گمرک که برخلاف رویه‌های قبل تا دهه اول دی ماه ارایه شده، در این است که از این میزان، حدود ۱۷.۵ میلیون تن به ارزش ۶.۷ میلیارد دلار مربوط به صادرات (بدون نفت خام) طی ۱۰ روزه نخست دی ماه ۱۴۰۱ است و بیش از ۸۵ درصد از ارزش آن را گاز طبیعی مایع شده تشکیل می‌دهد. در واقع افزایش صادرات گاز طبیعی موجب شد تا روند کاهشی مقدار صادرات، معکوس، و افت وزنی صادرات به افزایش تبدیل شود.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که در آذر ماه شاهد کاهش ۱۴.۲ درصدی وزن و افزایش ۳.۲ درصدی صادرات نسبت به ماه قبل همین سال (آبان) بوده‌ایم. در بخش واردات نیز در آذرماه نسبت به ماه قبل همین سال (آبان) کاهش ۱۱ درصدی وزن و افزایش ۱۵.۵ درصدی ارزش واردات را شاهد بوده‌ایم. همچنین از ابتدای فروردین تا ۱۰ دی سال ۱۴۰۱، رقم واردات کالایی نیز بالغ بر ۲۸.۲ میلیون تن و به ارزش ۴۴.۳ میلیارد دلار برآورد شده است. از این میزان، ۱.۰۵ میلیون تن به ارزش ۱.۵ میلیارد دلار مربوط به ۱۰ روز نخست دی ۱۴۰۱ بوده که بیشترین ارزش آن مربوط به واردات ذرت دامی با سهم ۱۱.۵ درصد از کل ارزش واردات است.

جزییات سبد صادراتی و وارداتی ایران

اقلام عمده صادراتی ایران در این مدت به ترتیب گاز طبیعی مایع شده به ارزش ۶ میلیارد و ۷۸۳ میلیون دلار و سهم ارزشی ۱۵ و ۷۴ صدم درصد، پروپان مایع شده به ارزش سه میلیارد و ۱۱۰ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲۲.۷ درصد، متانول به ارزش یک میلیارد و ۸۷۱ میلیون دلار و سهم ارزشی ۴.۳ درصد، بوتان مایع شده به ارزش یک میلیارد و ۸۲۷ میلیون دلار و سهم ارزشی ۴.۲ درصد و پلی اتیلن گرید فیلم به ارزش یک میلیارد و ۳۶۳ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۱ درصد بوده است. بر اساس آمار گمرک ایران در این مدت ۴۶.۶ درصد از ارزش کل صادرات ایران مربوط به پتروشیمی‌ها، ۱۶ درصد مربوط به میعانات گازی و ۵۳.۲ درصد مربوط به سایر کالاها بوده است.

اقلام عمده وارداتی در این مدت، شامل ذرت دامی به ارزش ۲ میلیارد و ۶۱۳ میلیون دلار و سهم ارزشی ۵.۸ درصد، برنج به ارزش یک میلیارد و ۷۲۲ میلیون دلار و سهم ارزشی۳.۸ درصد، دانه سویا به ارزش یک میلیارد و ۵۱۹ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۴ درصد، گندم معمولی به ارزش یک میلیارد و ۴۵۴ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳.۲ درصد، گوشی تلفن همراه به ارزش یک میلیارد و ۲۶۶ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲.۸ درصد و روغن دانه آفتابگردان به ارزش ۹۴۵ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲.۱ درصد بوده است.

بازارهای هدف صادراتی و وارداتی

کشورهای عمده مقصد صادرات از ابتدای فروردین تا ۱۰ دی ماه سال ۱۴۰۱ نیز به این ترتیب است که بیشترین میزان صادرات به مقصد کشورهای چین با رقمی بالغ بر ۱۱.۸ میلیون دلار و سهم ۲۷.۵۱ درصد از کل ارزش صادرات، عراق با ۸.۶ میلیون دلار و سهم ۲۰.۰۳ درصد، ترکیه با ۶.۴ میلیون دلار و سهم ۱۴.۹ درصد، امارات متحده عربی با ۴.۶ میلیارد دلار و سهم ۱۰.۶۸ درصد و کشور هند با ۱.۵ میلیارد دلار و سهم ۳.۴۲ درصد از کل ارزش صادرات صورت گرفته است.

همچنین از ابتدای فروردین تا ۱۰ دی ماه سال ۱۴۰۱، کشور امارات متحده عربی با اختصاص رقمی بالغ بر ۱۳.۶ میلیارد دلار و سهمی در حدود ۳۰.۷۹ درصد از کل ارزش واردات در جایگاه نخست کشورهای طرف معامله قرار گرفته است. در ادامه کشورهای چین با ۱۱.۵ میلیون دلار و سهم ۲۵.۹۹ درصد، ترکیه با ۴.۶ میلیارد دلار و سهم ۱۰.۴۵ درصد، هند با ۲.۴ میلیارد دلار و سهم ۵.۰۷ درصد و آلمان با ۱.۴ میلیارد دلار و سهم ۳.۱۵ درصد از کل ارزش واردات جزو کشورهای عمده طرف معامله واردات بوده‌اند.

عمده صادرات کشاورزی به دو کشور

در همین راستا، بررسی منطقه‌ای صادرات محصولات کشاورزی نشان می‌دهد که صادرات محصولات کشاورزی به منطقه خاورمیانه در سال 1380 سهم بیشتری نسبت به کشورهای CIS و کشورهای همسایه داشته است به‌طوری‌که سهم خاورمیانه از کل صادرات کشاورزی در سال1380حدود25درصدبوده است که این سهم در طول زمان به13درصددرسال1399کاهش یافته است.

سهم ارزش صادرات محصولات کشاورزی کشورهایCISاز کل صادرات کشاورزی کشور در طول زمان تقریبا یکنواخت بوده و از7درصد سال1380به10درصد سال1399رسیده است اما در مقابل سهم کشورهای همسایه از ارزش صادرات محصولات کشاورزی با رشد چشمگیری روبرو بوده است به‌طوری‌که از18درصد سال1380تا52درصد سال1399رسیده است.

در همین خصوص اتاق بازرگانی ایران (مرکز ملی مطالعات راهبردی آب و کشاورزی) درگزارشی آورده است، 52 درصد ارزش صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای همسایه صورت می‌پذیرد که به خوبی محدود شدن مقاصد صادرات محصولات کشاورزی کشور را نمایان می‌کند. نکته قابل توجه محدود شدن صادرات محصولات کشاورزی به دو کشور عراق و افغانستان است به‌طوری‌که سهم عراق و افغانستان از صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای همسایه از 29 درصد سال 1380 تا 77 درصد سال 1399 افزایش یافته است.

در کل صادرات محصولات کشاورزی نیز ارزش صادرات محصولات کشاورزی به عراق و افغانستان از 5 درصد سال 1380 تا 40 درصد سال 1399 رسیده است، به عبارتی حدود نیمی از ارزش صادرات محصولات کشاورزی کشور فقط به دو کشور عراق و افغانستان صورت می‌گیرد.