کاهش ۵۰ درصدی مساحت باغات تهران
مدیرکل منابع طبیعی استان تهران با بیان اینکه هر هکتار باغ شهری در فرآیند ترسیب کربن (روند ذخیره کربن موجود در هوا در خاک و گیاهان) درختان، سالانه ۲.۵ تُن اکسیژن تولید می‌کند، گفت: برآوردهای ما از عکس‌های هوایی یا تصاویر ماهواره‌ای که از دهه ۴۰ به این سو از پایتخت تهیه شده، نشان می‌دهد که مساحت باغات موجود در داخل و حاشیه شهر تهران در ۶۰ سال گذشته حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است. به نظر می‌رسد ما بیشتر از آنکه از نبود قانون درباره حفظ باغات و درختان شهری رنج ببریم، در روندهای اجرایی موجود در این زمینه مشکل داریم؛ اتفاقی که باعث کاهش مساحت باغات تهران در دهه‌های اخیر شده است.
رضا بیانی در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: وظیفه حفظ و نگهداری از باغاتی که در محدوده‌های شهری قرار گرفته‌اند، برعهده شهرداری‌ها است. این باغات مانند درختان موجود در جنگل‌ها و مراتع عمل ترسیب کربن را انجام می‌دهند و در بهبود کیفیت هوا نقش دارند؛ به نحوی که آمارها نشان می‌دهد هر یک هکتار باغ شهری که در آن درخت پهن برگ وجود دارد، سالانه ۴ میلیون تن دی اکسید کربن جذب می‌کند و ۲.۵ تُن اکسیژن تولید می‌کند.
وی افزود: باغات شهری همچنین به حفاظت از خاک و افزایش منابع آب‌های زیرزمینی شهرها نیز کمک می‌کند. برآوردهای ما نشان می‌دهد، هر هکتار جنگل به دلیل نفوذپذیری بالای خاک جنگلی، سالانه ۵۰۰ تا ۲۵۰۰ متر مکعب آب در سفره‌های زیرزمینی ذخیره می‌کند و هر هکتار باغ شهری نیز دست کم به اندازه حداقل این رقم، آب برای سفره‌های زیرزمینی شهرها تولید کند؛ به نحوی که همین حالا در پارک‌های جنگلی تهران، ۱۵ حلقه چاه وجود دارد که با استفاده از آب‌های تولیدشده توسط پارک‌های جنگلی تغذیه می‌شود و به تامین آب شرب مردم تهران کمک می‌کند.
واگذاری مدیریت ۸ پارک جنگلی به شهرداری
بیانی با بیان اینکه مدیریت ۸ پارک جنگلی از ۱۲ پارک جنگلی پایتخت به شهرداری تهران واگذار شده است، عنوان کرد: با وجود اینکه بیشتر پارک‌های جنگلی پایتخت به شهرداری تهران اعاده مدیریت شده‌اند، ولی اداره کل منابع طبیعی استان تهران با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای بر این پارک‌های جنگلی نظارت می‌کند و اگر از نظر خشک شدن یا قطع درختان یا دیگر آسیب‌های محیط زیستی، اتفاقی در یک پارک جنگلی بیفتد، ما سریعا موضوع را از شهرداری پیگیری می‌کنیم و شهرداری را موظف می‌کنیم که اگر آسیبی به هرکدام از بخش‌های پارک‌های جنگلی وارد شده باشد، سریعا پوشش گیاهی تخریب شده را احیا کند.
مدیرکل منابع طبیعی استان تهران ادامه داد: صدور رای برای تفکیک یا تغییر کاربری باغات شهری در کمیسیون ماده ۷ شهرداری‌ها انجام می‌شود و در آن کمیسیون، براساس دایر بودن یا نبودن یک باغ و سرانه تعداد درختان موجود در آن ملک برحسب هکتار و سایر ویژگی‌های طبیعی که برای باغات در نظر گرفته می‌شود، به باغ بودن یا نبودن یک ملک رای می‌دهند.
وی تاکید کرد: مساحت فضای سبز تهران آن قدر کم شده است که هیچ کدام از دستگاه‌های متولی نباید به راحتی برای قطع درختان و از بین رفتن فضای سبز و باغات شهری مجوز صادر کنند. در همین رابطه ما سعی می‌کنیم سالانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ هکتار در اطراف شهر تهران فضای سبز اضافه کنیم و البته همکاری‌هایی را هم با شهرداری تهران برای توسعه فضای سبز در داخل محدوده شهری داریم.
باغات حاشیه شهرها حفظ شوند
مدیرکل منابع طبیعی استان تهران با بیان اینکه برای حفظ باغاتی که در حاشیه شهرها قرار گرفته‌اند، باید جلوی اضافه شدن آنها به محدوده‌های شهری گرفته شود، توضیح داد: شورای عالی شهرسازی و معماری و سایر نهادهای متولی باید تلاش کنند که باغات حاشیه شهرها از نظر قانونی در خارج از محدوده‌های شهری در نظر گرفته شوند تا تصمیم‌گیری برای تغییر کاربری آنها با نگاه سختگیرانه موجود در تبصره یک ماده یک قانون اراضی زراعی و باغ‌ها انجام شود، این در حالی است که اگر یک باغ در محدوده شهری تعریف شود، تغییر کاربری آن باید براساس ماده ۱۲ قانون فضای سبز شهری انجام شود.
بیانی در توضیح بیشتر گفت: هم در قانون اراضی زراعی و هم در قانون فضای سبز شهری یک حد نصاب برای تفکیک باغات در نظر گرفته شده است، اما در کمیسیون ماده یک قانون اراضی زراعی معمولا حد نصاب تفکیک بسیار بالا در نظر گرفته می‌شود تا تفکیک و تغییر کاربری باغاتی که در حاشیه شهرها قرار گرفته‌اند، عملا امکان‌پذیر نباشد؛ به عبارت دیگر در حالی که معمولا در کمیسیون ماده ۷ شهرداری‌ها، حد نصاب تفکیک باغات شهری ۵۰۰ متر مربع در نظر گرفته می‌شود، در کمیسیون ماده یک این حد نصاب معمولا بالای یک هکتار در نظر گرفته می‌شود تا انجام تفکیک و تغییر کاربری برای مالکان آن باغ صرفه اقتصادی نداشته باشد.
وی افزود: ما حتی اگر با بالا در نظر گرفتن حد نصاب تفکیک باغات حاشیه شهرها مانع تغییر کاربری آنها شویم، بازهم باید رویکردی را اتخاذ کنیم که حفظ این باغات بدون تغییر کاربری برای مالکان آنها نفع داشته باشد. به همین دلیل، در کمیسیون ماده یک قانون اراضی زراعی معمولا به باغداران اجازه داده می‌شود که درصد اندکی از مساحت باغ خود را ساخت و ساز انجام دهند تا آنها بتوانند باغات خود را حفظ کنند.
اولویت حفظ درختان موجود در تهران
بیانی با تاکید بر اینکه باغات شهری نیز مانند پوشش گیاهی عرصه‌های طبیعی نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و پایداری اکوسیستم دارند، عنوان کرد: اولویت سازمان منابع طبیعی و شهرداری‌ها باید حفظ پوشش گیاهی داخل و خارج از محیط‌های شهری باشد. همین حالا در داخل یا اطراف شهر تهران، هزاران هکتار باغ وجود دارد که عمده درختان آن بیش از ۲۵ سال سن دارند و حتی اگر قرار باشد سازمان منابع طبیعی در اطراف تهران جنگل کاری انجام دهد، حداقل ۱۰ سال باید از عمر هر نهال جدید بگذرد که بتواند مانند درختان موجود در باغات تهران در ترسیب کربن و کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشد. بنابراین اولویت ما باید حفظ درختان موجود در داخل یا اطراف تهران باشد، نه اینکه بخواهیم باغات فعلی را از دست بدهیم و بعدا به فکر جایگزین کردن آنها بیفتیم.
وی در ادامه اظهار کرد: قانون فعلی که درباره حفظ و گسترش فضای سبز و باغات شهری وجود دارد، با وجود اشکالاتی که به آن وارد است، بازهم قانون خوبی است و به نظر می‌رسد ما بیشتر از آنکه از نبود قانون درباره حفظ باغات و درختان شهری رنج ببریم، در روندهای اجرایی موجود در این زمینه مشکل داریم؛ اتفاقی که باعث کاهش مساحت باغات تهران در دهه‌های اخیر شده است و برآوردهای ما از عکس‌های هوایی یا تصاویر ماهواره‌ای که از دهه ۴۰ به این سو از پایتخت تهیه شده، نشان می‌دهد که مساحت باغات موجود در داخل و حاشیه شهر تهران در ۶۰ سال گذشته حدودا ۵۰ درصد کاهش یافته است.
مدیرکل منابع طبیعی استان تهران با بیان اینکه دریافت جریمه بابت قطع درختان در محیط‌های شهری عملا تاثیری در حفظ محیط زیست شهرها ندارد، عنوان کرد: معمولا وقتی یک درخت در فرآیند تغییر کاربری یک باغ یا انجام ساخت و ساز در سطح شهر قطع می‌شود، شهرداری‌ها از مالکان باغات یا ساختمان‌ها جریمه می‌گیرند، اما مبلغ این جریمه قطعا کمتر از آسیبی است که قطع درختان بر محیط زیست شهری وارد می‌کند؛ مثلا وقتی یک درخت پهن برگ ۴۰ساله قطع می‌شود، هرچقدر هم ما از سازندگان ساختمان‌ها جریمه بگیریم، بازهم نمی‌توانیم کارکرد مهمی را که آن درخت در کاهش آلودگی هوا، ایجاد تعادل دمایی، زیبایی منظر شهری، حفاظت از خاک و... داشته است، جبران کنیم.
