پیمان آمریکا و ونزوئلا الگویی برای دیگر کشورهاست؟!
گلناز پرتوی مهر| کارشناسان اقتصاد انرژی با توجه به مشکلات ایران در تامین امنیت جبران کسری گاز طبیعی برای مصرف داخلی و تامین امنیت جبران تفاوت بین میزان عرضه و میزان مصرف فرآورده‌های نفتی نظیر بنزین و... این‌گونه نظر می‌دهند که دولت مادورو به این نتیجه رسید که نباید فرصت همکاری و رفاقت با آمریکا را از دست بدهد.
در همین حال روسیه و چین فقط از ونزوئلا تا می‌توانستند در راستای منافع خودشان استفاده کردند. چین نفت خام ونزوئلا را به بهای بسیار ارزان خرید و هر دو کشور متحد شرقی ونزوئلا به قول‌هایی که داده بودند عمل نکردند و کوچکترین سرمایه‌گذاری در ونزوئلا به عمل نیاوردند. در نتیجه دولت مادورو و حزب حاکم تصمیم گرفتند که به جای مد نظر قرار دادن منافع گروهی و حزبی منافع ملی ونزوئلا مد نظر قرار داده شود.
محمود خاقانی، کارشناس بین‌المللی انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل» اظهار داشت: سرانجام آمریکا از تغییر دولت فعلی ونزوئلا و روی کار آوردن یک دولت رفیق با آمریکا در ونزوئلا صرف نظر کرد و رفاقت دولت آمریکا و دولت فعلی ونزوئلا را ترجیح داد. به همین دلیل با دادن مجوز توسط دولت جو بایدن به شرکت آمریکایی شورون برای بازگشت به ونزوئلا و مشارکت در اکتشاف، توسعه و تولید نفت خام و گاز طبیعی ونزوئلا رفاقت و همکاری ونزوئلا و آمریکا شروع شده است.
وی تصریح کرد: دولت ترامپ همانطور که در اردیبهشت ماه 1397 از برجام خارج شد و تحریم‌های سخت‌تری را علیه نظام جمهوری اسلامی ایران تحمیل کرد درسال 2019 میلادی روابط دیپلماتیک با ونزوئلا را کاهش داد و برنامه سرنگونی دولت نیکولاس مادورو دردستورکار دولت آمریکا قرار گرفت. تحلیلگران بازار بین‌المللی انرژی با توجه به سیاست خارجی دولت ترامپ این گونه ارزیابی کردند که دولت وقت آمریکا قصد داشت برمنابع عظیم نفت خام و گاز طبیعی ونزوئلا تسلط کامل پیدا کند.
وی بیان داشت: پس از شروع عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین و تحریم‌ها علیه صنعت نفت و گاز طبیعی روسیه و نیز تداوم تحریم‌ها علیه نظام جمهوری اسلامی ایران که موجب افزایش قابل توجه بهای انرژی به ویژه در بازار اروپا و آمریکا شد به‌طوری که بهای نفت خام بالاتر از بشکه‌ای 129 دلار معامله شد، فرصت خوبی فراهم آورد تا دولت مادورو در ونزوئلا به‌طور پنهان با دولت جو بایدن نحوه بازگشت شرکت‌های نفتی آمریکایی به ونزوئلا را مطرح کند.
وی با بیان اینکه برخی از ناظران معتقدند که ممکن است نیکولاس مادورو در سفری که درخردادماه 1401 به تهران داشت موضوع تصمیم دولت ونزوئلا را با رییس‌جمهور دولت سیزدهم درمیان گذاشت تصریح کرد: براساس منابع خبری 21 خردادماه 1401، رییسی اظهار داشت مقاومت دولت و ملت ونزوئلا در برابر فشارها و تحریم‌های سخت، عبور این کشور از ابرتورم‌ها و از سرگیری رشد اقتصادی در این کشور نشانه خوبی است که به همه ثابت می‌کند، مقاومت و ایستادگی جواب می‌دهد و دشمن را وادار به عقب‌نشینی می‌کند.
به گفته خاقانی رییسی روابط با ونزوئلا را در حوزه‌های مختلف راهبردی توصیف کرد و با بیان اینکه تهران و کاراکاس ظرفیت‌ها و زمینه‌های خوبی برای ارتقای سطح روابط با یکدیگر دارند، خاطرنشان کرده امروز دو کشور همکاری‌های سازنده‌ای در حوزه انرژی، ساخت نیروگاه‌های حرارتی، تعمیر و اورهال پالایشگاه‌های ونزوئلا، ارائه خدمات فنی و مهندسی، عرصه‌های اقتصادی و کشاورزی با یکدیگر دارند.
شرکت آمریکایی شورون در ونزوئلا
وی بیان داشت: به دنبال موفقیت مذاکرات دولت ونزوئلا و دولت آمریکا شرکت شورون اجازه پیدا کرد که به ونزوئلا برگردد و برای اکتشاف، توسعه و تولید نفت خام و صادرات نفت خام ونزوئلا سرمایه‌گذاری کند و صنعت نفت وگاز ونزوئلا که به‌دلیل کمبود فناوری‌های نوین و نیروی انسانی حرفه‌ای و متخصص درشرایط بسیار بدی بسر می‌برد را بازسازی و ارتقا دهد.
وی ادامه داد: ونزوئلا که یکی از کشورهای تاسیس‌کننده سازمان اوپک است بزرگترین ذخایر نفت خام جهان یعنی حدود 304میلیارد بشکه دارد. درواقع همیشه تقاضا برای نفت خام ونزوئلا درآمریکا قابل توجه بوده است. زیرا، بسیاری از پالایشگاه‌ها در سواحل جنوبی آمریکا که به خلیج مکزیک راه دارند و پالایشگاه‌های واقع در مرکز بخش غربی آمریکا برای فرآورش نفت خام سنگین آمریکای لاتین طراحی و برنامه‌ریزی شده‌اند. در واقع قبل از تحریم‌ها برای کمک به سرنگونی دولت مادورو صنعت نفت ونزوئلا بزرگترین صادر‌کننده نفت خام به آمریکا بود.
وی در ادامه افزود: درسال 2016 میلادی ونزوئلا سومین صادر‌کننده نفت خام به آمریکا بعد از کانادا و عربستان بود و 291 میلیون بشکه نفت خام به آمریکا صادر کرد، یعنی روزانه 796000بشکه نفت خام معادل هشت درصد نفت خامی که آمریکا روزانه وارد می‌کرد.
تحریم‌ها با اقتصاد ونزوئلا چه کرد؟
خاقانی با اشاره به اینکه درسال 2019 میلادی میزان صادرات نفت خام ونزوئلا به آمریکا درتمام طول سال 2019 حدود 34 میلیون بشکه بود عنوان کرد: درسال 2020 و 2021 میلادی به دنبال تحریم‌های دولت ترامپ حضور ونزوئلا در بازارهای بین‌المللی نفت خام بشدت کاهش یافت. درنتیجه رشد اقتصادی ونزوئلا بشدت دچار وقفه شد، به‌طوری که ونزوئلا به عنوان یک نمونه از کشوری که درگیر هیچ‌گونه جنگ نظامی نشده بود با توجه به تورم با نرخ بسیار بالا و مشکلات اقتصادی عدیده زبانزد همه اقتصاددانان شده بود.
وی خاطرنشان کرد: به همین دلیل بیشتر از هفت میلیون از مردم ونزوئلا از کشور مهاجرت کردند، کمبود دارو و...مردم ونزوئلا را درشرایط بسیاربدی از نظر سلامتی، قدرت خرید مواد خوراکی و... قرارداده بود اما، دولت وقت آمریکا حاضر نبود که از حجم و شدت تحریم‌ها کم کند.
مذاکرات مادورو با مخالفان دولت
وی بیان داشت: دولت مادور با توجه به فرصتی که پس از شروع جنگ اکراین فراهم آمده بود با اولویت قراردادن منافع ملی بر منافع حزب حاکم، بلافاصله برای متقاعد کردن آمریکا برای رفع تحریم‌ها اعلام کرد که قصد دارد با مخالفان دولت که به شهر مکزیکوسیتی مهاجرت کرده بودند درماه نوامبر سال 2022 وارد مذاکره شود.
وی خاطرنشان کرد: پس ازابتکار دولت مادورو دولت جو بایدن هم درشرایطی قرار گرفت که ناگزیر به دولت مادورو امتیاز داد وبا کاهش تحریم‌ها که موجب بهبود وضع اقتصادی ونزوئلا شد، به شرکت آمریکایی شورون اجازه داد که به ونزوئلا بازگردد.
وی افزود: مجوز شماره 41 وزارت خزانه‌داری آمریکا که درتاریخ 26 نوامبر 2022 صادر شده است به شرکت شورون اجازه می‌دهد که برای مدت شش ماه عملیات اکتشاف، توسعه و تولید نفت خام درونزوئلا را شروع کند ونفت خام ونزوئلا را به آمریکا صادر نماید. درواقع شرکت آمریکایی شورون با شرکت نفت دولتی ونزوئلا PDVSA چهار قرارداد مشارکت درتولید قبل از تحریم‌ها داشت که قصد دارد آنها را دوباره فعال کند و این نکته قابل توجه است که در مجوز صادر شده برای فعالیت شرکت آمریکایی شورون آمده است که شرکت مذکور اجازه ندارد به دولت ونزوئلا پولی بابت مالیات و یا حق مالکیت منابع نفت خام وگاز طبیعی پرداخت کند.
مشکلات ونزوئلا تمام شدنی نیست؟
او گفت: واقعیت تلخی که مردم ونزوئلا با آن دست به گریبان هستند فساد و اختلاس و... در ونزوئلا است که در دوران تحریم‌ها افزایش یافت ویک گروه الیگارشی نو پا (اصحاب ثروت وقدرت)- کاسبان تحریم- به بهانه دورزدن تحریم‌ها با دوستان و شرکایی که در کشورهای دیگر به ویژه در آمریکای لاتین، چین، روسیه و... دارند در اقتصاد خرد و کلان کشور نفوذ دارند و همواره برای تداوم تحریم‌ها تلاش می‌کنند.
وی تاکید کرد: به همین دلیل علی‌رغم کاهش تحریم‌های آمریکا و شروع به کار شرکت آمریکایی شورون در صنعت نفت ونزوئلا انتظار نمی‌رود که فساد واختلاس اجازه دهد به این زودی‌ها صنعت نفت ونزوئلا نوسازی شود. بیش از بیست سال درصنعت نفت ونزوئلا برای تعمیر ونگهداری تاسیسات موجود سرمایه‌گذاری نشده است. در نتیجه به گزارش برخی رسانه‌ها نظیر اویل پرایس دات کام ساختار‌های اساسی تاسیسات نفتی بدلیل زنگ زدگی و پوسیدگی موجب شد که تولید نفت خام ونزوئلا درطول سال 2020 بشدت کاهش پیدا کند.
آمار تولید نفت خام ونزوئلا - اوپک
وی خاطرنشان کرد: به گزارش اویل پرایس دات کام در ماه ژانویه 2021 شرکت دولتی PDVSA اعلام کرد که روزانه یک و نیم میلیون بشکه نفت خام تولید می‌کنند که متعاقبا به یک میلیون بشکه درروز کاهش داده شد؛ اما دراواخر سال 2021 شرکت دولتی PDVSA رسما پذیرفت که میزان تولید نفت خام روزانه ونزوئلا 636000 بشکه بوده است.
وی ادامه داد: دولت مادورو ادعای مشابه‌ای را در سال 2022 مطرح کرد که میزان تولید نفت خام شرکت دولتی PDVSA از روزانه یک میلیون بشکه عبور کرد و دراواخر سال 2022 به دومیلیون بشکه درروز رسید و چنانچه این ادعا صحت داشت به اعتقاد اویل پرایس دات کام ونزوئلا می‌توانست به رقم تولید نفت خام در سال 2017 رسیده باشد که میزان تحریم‌های آمریکا بسیار کمتر بود و ونزوئلا می‌توانست دربازارهای بین‌المللی نفت خام و بازار سرمایه حضور فعال داشته باشد.
این کارشناس حوزه انرژی عنوان کرد: اما، بعدا ثابت شد که این ادعا صحت ندارد و درماه نوامبر 2022 آمار منتشر شده توسط دبیرخانه اوپک نشان داد که درطول سال 2022 تولید نفت خام ونزوئلا روزانه 693 هزار بشکه بوده است. بنابراین، کارشناسان اقتصاد انرژی این‌گونه ارزیابی می‌کنند که حتی با بازگشت شرکت آمریکایی شورون به ونزوئلا انتظار نمی‌رود درکوتاه‌مدت میزان تولید نفت خام ونزوئلا به سطحی برسد که دولت مادورو بتواند برای بهبود ساختار صنعت نفت ونزوئلا سرمایه‌گذاری لازم را به عمل آورد.
خاقانی در ادامه بیان داشت: درنتیجه برای اینکه میزان تولید نفت خام ونزوئلا به دو میلیون بشکه در روز برسد، دولت آمریکا باید شرایط تحریم ونزوئلا را بازهم بازنگری وکاهش دهد تا دولت مادورو و شرکت دولتی PDVSA بتوانند به بازارهای بین‌المللی نفت خام به‌طور مستقل و بازارهای سرمایه‌گذاری دسترسی پیدا کنند. چرا؟ به این دلیل که صنعت نفت ونزوئلا به سرمایه‌گذاری بسیار بالا و قابل توجه نیاز دارد.
وی ادامه داد: براساس گزارش اویل پرایس دات کام درتاریخ سوم ژانویه 2023 ونزوئلا به سرمایه‌گذاری بین 58 میلیارد تا 250 میلیارد دلار نیاز دارد تا میزان تولید نفت خام ونزوئلا به دوران قبل از روی کار آمدن مرحوم چاوز یعنی بین دو و نیم و سه نیم میلیون بشکه درروز برسد.
وی با بیان اینکه این درحالی است که شرکت دولتی PDVSA با خوش‌بینی معتقد است که حدالاقل 58میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کفایت می‌کند بیان داشت: درهرحال درصورتی‌که دولت مادورو نتواند به بازار سرمایه‌گذاری بین‌المللی دسترسی پیدا کند تا صنعت نفت ونزوئلا که از نظر ساختاری درطول دو دهه اخیر صدمات شدیدی خورده است را بازسازی کند فرصت‌هایی که دولت مادورو به دست آورده است ممکن است نتیجه مطلوب دربرنداشته باشد.
خاقانی عنوان داشت: درواقع بازگشت شرکت آمریکایی شورون به ونزوئلا با این محدودیت که اجازه ندارد برای نفتی که تولید می‌کند به دولت ونزوئلا و یا شرکت دولتی PDVSA پولی پرداخت کند، موجب خواهد شد که دولت مادورو نتواند در زمان بحران و احتیاج به درآمد نفتی دسترسی داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه بنابراین باید اذعان داشت که مجوز داده شده توسط دولت جو بایدن به شرکت آمریکایی شورون برای بازگشت به ونزوئلا درحال حاضر منافعی کم یا اصلا منافعی برای دولت ومردم ونزوئلا ندارد گفت: درحالی که به شرکت آمریکایی شورون این فرصت را می‌دهد که منافعی که بابت سرمایه‌گذاری‌هایی که با مشارکت دولتی ونزوئلا PDVSA درصنعت نفت ونزوئلا قبل از تحمیل تحریم‌های آمریکا به ونزوئلا کرده بود را به انضمام طلب‌هایی که از دولت ونزوئلا داشت را با تولید، برداشت و صادر کردن نفت ونزوئلا به آمریکا به دست بیاورد.
خاقانی در پایان اظهار داشت: با این حال کارشناسان اقتصاد انرژی معتقدند که همین‌که دولت مادورو و دولت جو بایدن بایکدیگر وارد گفت‌وگو شده و توافقی مقدماتی صورت گرفته است باید منتظر تحولات بعدی برای توسعه روابط ونزوئلا و آمریکا بود.
