رویکرد متفاوت آمریکا در برجام

علی بیگدلی| برای درک مسیری که پیش روی برجام قرار دارد، ابتدا باید قطعات مختلف مرتبط با این پرونده را کنار هم قرار بدهیم تا در نهایت تصوری از چشم‌انداز برجام نمایان شود. با توجه به نشست اخیر استراسبورگ به نظر می‌رسد بسیاری از پنجره‌ها در حال بسته شدن است. به خصوص کشورهای اروپایی این روزها رویکرد تندی را در مواجهه با ایران در پیش گرفته‌اند. در این شرایط ایران باید انعطاف بیشتر از خود نشان دهد و تلاش کند، ابتکار عمل را از گروه‌های تندرو و حاشیه‌ساز بگیرد.

در شرایطی که اروپا مدام پالس‌های منفی ارسال می‌کند، ایران تلاش دارد تا مشکلات داخلی‌اش را حل و فصل کند و برای رسیدن به یک اقتصاد متعادل‌تر برجام را احیا کند. دولت سیزدهم به خوبی می‌داند به جز احیای برجام (هر نامی که داشته باشد) هیچ مسیری برای رشد اقتصاد و بهبود وضعیت معیشتی مردم وجود ندارد. با توجه به سیاست تند اروپایی‌های علیه ایران بعید است که کشورهایی اروپایی کمکی به حل و فصل تعارضات موجود کنند.

مساله اصلی و ابهام برجسته در این میان سیاست متفاوتی است که امریکا برخلاف اروپایی‌های در پیش گرفته است. امریکا برخلاف اروپا پالس‌های تند و خشن درباره برجام ارسال نکرده است. آنها ترجیح داده‌اند خود را درگیر تندروی‌های اروپاییان نکنند و نوع دیگری رفتار کنند. بر اساس این داده‌ها اگر فضای تند داخل امریکا نرم شود و ایران هم ناآرامی‌ها را پشت سر بگذارد، احتمال دستیابی به وضعیت بهتر محتمل است.

از طرف دیگر نشست استراسبورگ شاید منجر به اعلام رویکردهای تند توسط اروپایی‌ها شود. اروپا از یک طرف اعلام کرده تحریم‌هایی را علیه سپاه اعمال می‌کند و از سوی دیگر تلاش می‌کنند تا این نهاد را در لیست گروه‌های تروریستی قرار بدهد. این رویکرد برخلاف رویه‌های بین‌المللی است و کشورها حق ندارند، گروه‌های نظامی را در لیست گروه‌های تروریستی قرار بدهند، اما اروپا تلاش دارد این روند را دنبال کند. این روند ممکن است باعث شود تا اروپا مواضع تند اعمال کند، البته بعید است که اروپا هزینه‌های خروج از مذاکرات را بپذیرد اما به هر حال بعید نیست که اقدامات سلبی را در دستور کار قرار بدهند.

در کل قرار دادن سپاه در لیست تحریم‌ها، اشتباه استراتژیک اروپا خواهد بود. این روند به خاطر فشار ایرانیان مقیم کشورهای اروپایی دنبال می‌شود. برای آگاهی از مواضع دقیق اروپاییان باید تا روز پنجشنبه صبر کنیم تا مشخص شود چه برنامه‌ای قرار است در دستور کار قرار بگیرد.

ایران ابتدا باید ناآرامی‌های داخلی‌اش را پشت سر بگذارد، سپس تلاش کند بهانه را از دست طرف‌های مقابل بگیرد. برخی تصمیمات در داخل می‌تواند با مورد توجه قرار دادن منافع کلان کشور اتخاذ شود. دستگاه دیپلماسی ایران در این شرایط کار دشواری در برابر دارد. وزارت امور خارجه ابتدا باید هیات‌هایی به سمت کشورهای اروپایی اعزام کند. در این دیدارها باید روند کلی ارتباطات تقویت شود. اعزام هیات‌های دیپلماسی به فرانسه، آلمان و... باید اولویت باشد. این هیات‌ها می‌توانند مشکلات میان دو طرف را از طریق گفت‌وگو کاهش بدهند و چشم‌انداز امیدبخشی برای آینده ارایه کنند.

پیشنهاد می‌کنم تا زمان دستیابی به اهداف کلی کشور، اجرای برخی احکام متوقف شود تا بهانه از دست کشورهای غربی خارج شود. این احکام باعث می‌شود تا طیف‌های برانداز خارجی بهانه به دست بیاورند تا از طریق آن مقامات اروپایی را تحت فشار قرار بدهند. کشورهای اروپایی حتی اگر اعتقادی به خروج از برجام و برخوردهای تند نداشته باشند، زمانی که با یک چنین فشاری مواجه می‌شوند ناچار به اتخاذ اقدامات تند هستند. بنابراین ایران از یک طرف باید مشکلات داخلی را حل کرده و دامنه ناآرامی‌ها را کاهش بدهد و از سوی دیگر تلاش کند، دیپلماسی فعالی را برای اقناع طرف مقابل در پیش بگیرد تا بهانه از دست تندروهای خارج از کشور خارج شود.