تحصیل به وقت آلودگی/ زیرساخت‌های مناسب آموزش مجازی در کشور ما وجود ندارد

گلی ماندگار| از ابتدای سال تحصیلی تاکنون روزهای حضور دانش‌آموزان در مدرسه به 50 روز هم نمی‌رسد. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که تجربه سه ساله کرونا نشان داد، آموزش مجازی در کشور ما چندان هم موفق عمل نکرد، از دانش‌آموزانی که به وسایل ارتباط جمعی دسترسی نداشتند و به ناچار ترک تحصیل کردند تا آنها که همیشه با شبکه مجازی آموزش یا همان شاد مشکل داشتند و قطع و وصل شدن‌های مداوم و امکان تحصیل پایدار را از آنها می‌گرفت.

در دوران کرونا بیش از 3 میلیون دانش‌آموز از چرخه تحصیل باز ماندند و در این بین بسیاری دیگر با افت تحصیلی مواجه شدند. خانواده‌ها به ستوه آمدند و ادامه این روند برای خیلی از آنها غیر ممکن شد تا جایی که بارها و بارها اعلام کردند بهتر است مدارس باز شوند و بچه‌ها به کرونا مبتلا شوند تا در خانه و با این وضعیت غیر استاندارد به ادامه تحصیل خود بپردازند.

کم و کاستی‌های بسیاری در این زمینه وجود داشت و حالا بعد از پشت سر گذاشتن کرونا که البته هنوز هم به‌طور کامل آن را پشت سر نگذاشته‌ایم و موج هشتم را هم در حال تجربه کردن هستیم این آلودگی هواست که باعث شده تا دانش‌آموزان یک بار دیگر خانه‌نشین شوند.

در بسیاری از شهرها به خصوص تهران شدت آلودگی به حدی افزایش پیدا کرده که مدارس را تعطیل کرده‌اند. این در حالی است که قطعی اینترنت خود دلیل دیگری برای کندی آموزش به شمار می‌رود. این قطع و وصل شدن‌های اینترنت باعث شده تا بسیاری از دانش‌آموزان آنچنان که باید از مطالب مورد آموزش بهره‌ای نبرند.

حال سوال اینجاست برای بهبود این وضعیت چه کاری می‌توان کرد؟ رییس آموزش و پرورش اصرار بر بازگشایی مدارس دارد و بارها اذعان کرده که آموزش حضوری بسیار مفیدتر از آموزش مجازی است و این در حالی است که هر روز مشکل تازه‌ای برای بازگشایی مدارس مطرح می‌شود. 

تجربه خوبی در آموزش مجازی نداشته‌ایم

فرشته خیری، دبیر دوره متوسطه در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه ما تجربه خوبی در آموزش مجازی نداشته‌ایم. زیرساخت‌های مناسب برای این نوع آموزش در کشور ما فراهم نیست. بسیاری از دانش‌آموزان به دلایل گوناگون از این روش آموزش نمی‌توانند بهره درستی ببرند. برخی به دلیل نداشتن تلفن همراه یا تبلت، برخی به دلیل ضعیف بودن اینترنت و برخی دیگر به این خاطر که نمی‌توانند در کلاس‌های مجازی تمرکز کافی را داشته باشند. به هر حال این برای ما تجربه تازه‌ای است هر چند که در طول سه سال کرونا هم این روش را به کار گرفتیم اما بازدهی این نوع آموزش در بین دانش‌آموزان ما متوسط یا ضعیف بوده است.

او می‌افزاید: مساله فقط دانش‌آموزان نیستند، بسیاری از معلم‌ها و دبیرها هم با این نحوه آموزش بیگانه‌اند. آنها برای این نوع آموزش هیچ پیش فرض درست و دقیقی نداشته‌اند. کلاس‌های توجیهی برای آنها برگزار نشده است. بسیاری از این معلمان به همان روش حضوری عادت دارند و این روش در آموزش مجازی جوابگو نیست. به هر حال نقص‌های بسیاری در این وضعیت وجود دارد که ادامه آن می‌تواند از نظر آموزش ضربه بدی به دانش‌آموزان وارد کند.

کار سخت تهیه محتوا برای کلاس‌های مجازی

هدیه خوشرو، معلم ابتدایی نیز در مورد دردسرهای کلاس مجازی به «تعادل» می‌گوید: در کلاس‌های مجازی معلم متکلم وحده است، در واقع تمام بار مسوولیت اداره کلاس بر دوش معلم است در حالی که در کلاس‌های حضوری بچه‌ها نیز در موارد گوناگون می‌توانند برای پیشبرد کلاس به معلم کمک کنند. از سوی دیگر تهیه محتوا برای کلاس‌های مجازی یکی دیگر از سختی‌های این نوع آموزش است. مساله اینجاست که اکثر قریب به اتفاق معلم‌های شاغل در آموزش و پرورش در تمام دوره‌های تحصیلی آشنایی چندانی با این روش تحصیلی نداشته‌اند، این دردسر بزرگی را برای آنها به جود می‌آورد.

او می‌افزاید: حالا بعد از تمام شدن کرونا و حضوری شدن مدارس معلم‌ها نفس راحتی کشیدند که این مساله آلودگی هوا یک بار دیگر مشکلات را برای ما به نقطه اول باز گرداند. مساله دیگری که در این بین نادیده گرفته می‌شود، تعداد قابل توجه معلم‌هایی است که میانسال هستند و ساعات طولانی نگاه کردن به صفحه لپ تاپ یا گوشی هوشمند مشکلات بینایی را برای آنها به همراه دارد. به‌طور کل سیستم آموزشی ما از هیچ لحاظی برای چنین شرایطی آماده نبوده و نیست و همین امر مشکلات بزرگی را به وجود می‌آورد.

نبود ارتباط چشمی بین دانش‌آموز و معلم

فرید محمدی، دبیر جغرافیا نیز در این باره به تعادل می‌گوید: در آموزش مجازی بسیاری از مواقع معلم هیچ تصویری از دانش‌آموزان ندارد، اصلا امکان چنین کاری هم فراهم نیست، نمی‌توانیم همزمان با بیش از 30 دانش‌آموز ارتباط تصویری داشته باشیم، همین نبود ارتباط چشمی میان دبیر و دانش‌آموز یکی از دلایلی است که آموزش مجازی را برای ما که به آن عادت نداریم سخت و دشوار می‌کند.

او می‌افزاید: به‌طور مثال در پایه‌های بالاتر تحصیلی وقتی معلم وارد کلاس شده بود با دیدن شرایط کلاس و وضعیت دانش‌آموزان کلاس درس را اداره می‌کرد، بعضی اوقات معلم با دیدن شرایط کلاس تدریس نمی‌کرد به دلیل اینکه می‌فهمید با ایجاد خستگی یا بروز اتفاقی در بین دانش‌آموزان تدریس در این جلسه بازدهی خوبی ندارد، اما در کلاس آنلاین تشخیص این شرایط برای معلم وجود ندارد.

حریم کلاس درس مشخص نیست

محمدی در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: در کلاس‌های مجازی حریم مشخصی وجود ندارد، در کلاس حضوری وقتی معلم وارد کلاس درس می‌شود، دانش‌آموزان برای خروج باید از او اجازه بگیرند، کسی نمی‌تواند همین طور وارد کلاس شود، اما در آموزش مجازی این حریم از بین می‌رود، معلم نمی‌تواند به حضور یا عدم حضور دانش‌آموز در کلاس تسلط داشته باشد، متاسفانه بسیاری از دانش‌آموزان در این روش از شرایط سوءاستفاده می‌کنند و حضور مستمر در کلاس‌ها ندارند. به هر حال آموزش آنلاین اگر با زیر ساخت‌های مناسب و آموزش‌های اولیه صورت بگیرد بسیار هم می‌تواند مفید واقع شود اما در شرایط کنونی و نحوه‌ای که در کشور ما اجرا می‌شود نتیجه مناسبی در بر نخواهد داشت.

آموزش آنلاین در کشور ما استاندارد نیست

دکتر مائده حقیقی، کارشناس آموزش در رابطه با روش‌های استاندارد آموزش آنلاین در کشور ما به تعادل می‌گوید: متاسفانه آموزش آنلاین در کشور ما با استانداردهای جهانی فاصله قابل توجهی دارد. در واقع ما اصلا با استانداردهای اینگونه آموزش به صورت درست آشنایی نداریم. معلم‌ها برای این نوع آموزش هیچ دوره‌ای ندیده‌اند. اکثر آنها به آموزش حضوری عادت دارند و در کنترل کلاس‌های درس حضوری مهارت دارند اما وقتی حرف از کلاس‌های مجازی به میان می‌آید بسیاری از آنها توانایی کنترل این کلاس‌ها را ندارند و نمی‌دانند روش‌های تدریس آنلاین به چه شکل است.

او می‌افزاید: مساله تنها مهارت معلم نیست، مساله امکاناتی است که باید در اختیار او و دانش‌آموز قرار بگیرد تا هر دو طرف بتوانند مناسب آموزش مجازی را داشته باشند. بچه‌ها به ابزار درستی برای این کار دسترسی ندارند، مساله اینترنت هم خود دغدغه دیگری است که هنوز رفع نشده است. صرف اینکه در خبرها اعلام کنند مدارس غیرحضوری شده‌اند و آموزش تعطیل نیست، نمی‌تواند تاثیر مثبتی داشته باشد. 

وقتی اینترنت نباشد آموزش مجازی هم تعطیل است

این کارشناس آموزش در بخش دیگری ازسخنانش اظهار می‌دارد: مساله اینترنت حتی آموزش مجازی برای دانشجویان را هم با مشکل مواجه کرده است. ما زمانی می‌توانیم از آموزش مجازی صحبت کنیم که حداقل‌های لازم آن را برای اساتید، معلم‌ها و دانشجویان و دانش‌آموزان فراهم کنیم. بعد از بحران کرونا حالا رسیدیم به بحران آلودگی هوا. در بحران کرونا بیش از 3 میلیون دانش‌آموز از تحصیل باز ماندند. در حال حاضر سوالی که مطرح می‌شود این است که آموزش و پرورش برای چند نفر از این 3 میلیون زیرساخت‌های مناسب جهت استفاده از آموزش مجازی را فراهم کرده است. 

    شیوه‌های ما ایراد دارد

او می‌افزاید: نمی‌توانیم با هیاهو و شعار ایرادات را از بین ببریم. شیوه‌های آموزش ما ایرادهای ساختاری بسیاری دارد، این ایرادها در دوران کرونا به خوبی نمود پیدا کردند. البته هیچ اراده‌ای برای رفع این ایرادات مشاهده نشده است، آموزش مجازی فقط این نیست که دانش‌آموز مقابل گوشی هوشمند، لپ تاپ و تبلت بنشیند و به حرف‌های معلم گوش بدهد، در این بین به کارهای دیگری هم بپردازد که حواس او را از درس پرت می‌کند و در نهایت هم بازدهی این روش آموزشی می‌شود افت تحصیلی که بعد از این سه سال بحران کرونا در بسیاری از دانش‌آموزان شاهد آن بوده‌ایم.  حقیقی در پایان می‌گوید: بحران کرونا و حالا آلودگی هوا فرصتی است تا آموزش و پرورش برنامه‌های مدونی را برای چگونگی آموزش مجازی در کشور در نظر بگیرد. از فراهم آوردن زیرساخت‌های مناسب تا برگزاری دوره‌های آموزشی برای معلمان و دبیران و ... ما باید از اتفاقات درس بگیریم نه اینکه منتظر پشت سر گذاشتن آنها باشیم.