واکاوی ساخت سدهای بزرگ در 20 کشور دنیا
مرور آمار جهانی سدهای بزرگ در کشورهای مختلف بیانگر آن است که کشورهای کره جنوبی و ژاپن در هر هزار کیلومتر مربع به ترتیب 37 و 23 برابر ایران سد بزرگ ساخته‌اند و از این ابزار مدیریت منابع آب به بهترین نحو استفاده می‌کنند.
سدسازی یکی از اجزای پرتعداد پروژه‌های بزرگ آبی است که در سال‌های اخیر به واسطه توسعه دانش بومی در کشور ما مورد توجه قرار گرفته است. به گزارش فارس، از طرفی همزمان با اوج‌گیری توان داخل در حوزه سدسازی، مخالفانی نیز برای اینگونه پروژه‌ها وجود دارد که به دلایل سیاسی و بعضا کارشناسی مخالف ساخت سد هستند.
یکی از استدلال‌های پرتکرار مخالفان سدسازی، آن است که در کشورهای توسعه‌یافته سد بزرگ مفهومی ندارد. بر این مبنا مرور آمار انجمن جهانی سدسازی در سال 2020 از تعداد سدهای بزرگ کشورهای مختلف پرده‌برداری می‌کند.
بر این اساس، بررسی تعداد سدهای بزرگ 20 کشور توسعه یافته و در حال توسعه دنیا را در دستور کار قرار دادیم. مطابق آمار انجمن جهانی سدسازی کشور چین بزرگ‌ترین دارنده سدهای بزرگ در دنیا است و تعداد سدهای این کشور به عدد 23 هزار 841 سد رسیده است. رتبه دوم دارندگان بزرگ‌ترین تعداد سدهای بزرگ در دنیا به امریکا می‌رسد که 9 هزار 263 سد بزرگ را در خود جای داده و پس از آن نیز هند و ژاپن به ترتیب با 4 هزار 407 و 3 هزار 130 سد بزرگ در رتبه‌های سوم و چهارم قرار دارند. رتبه پنجم فهرست دارندگان سدهای بزرگ، کشور برزیل است که یک هزار 365 سد بزرگ دارد و رتبه شش نیز، کشور کره‌جنوبی با 1338 سد بزرگ است.
در فهرست کشورهای دارنده سد بزرگ، آفریقای جنوبی، کانادا، مکزیک و اسپانیا نیز در رده دارندگان بالای 1000 سد بزرگ هستند و به ترتیب، یک هزار 1266، یک هزار 156، یک هزار 79 و یک هزار 64 سد بزرگ را در وسعت سرزمینی خود ساخته‌اند. نکته جالب توجه اینکه ایران در بین 20 کشور توسعه یافته و در حال توسعه دنیا رتبه 13 را از منظر تعداد سدهای بزرگ در اختیار دارد و این رتبه به واسطه وجود 594 سد بزرگ در کشور فراهم شده است. در این راستا، کشور چین 40 برابر و امریکا 15 برابر ایران سد بزرگ در وسعت سرزمینی خود احداث کرده‌اند.
به منظور مقایسه تعداد سدهای هر کشور، استناد به تعداد بدون در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی نمی‌تواند زمینه مقایسه درست را فراهم کند. بر این مبنا به منظور مهیا کردن شرایط یک مقایسه صحیح در میان 20 کشور توسعه یافته و در حال توسعه دنیا از قاره‌های اروپا، آسیا، آفریقا، امریکای شمالی و امریکای مرکزی به همراه قاره اقیانوسیه نیازمند شاخص جدیدی هستیم.
بر این مبنا شاخص تعداد سدهای بزرگ نسبت به وسعت سرزمینی را برای مقایسه صحیح‌تر مد نظر قرار داده‌ایم. این شاخص از تقسیم تعداد سدهای بزرگ هر کشور نسبت به مساحت هر کشور محاسبه می‌شود. در صورت مدنظر قرار دادن شاخص تعداد سدهای بزرگ نسبت به وسعت سرزمینی، جایگاه نخست به کره جنوبی می‌رسد که در هر هزار کیلومتر مربع 13.4 سد بزرگ ساخته است، رتبه دوم با در نظر گرفتن این شاخص در اختیار ژاپن با 8.3 سد بزرگ در هر هزار کیلومتر مربع است و اتریش با 2.8 سد بزرگ در هزار کیلومتر مربع در جایگاه سوم قرار دارد.
با مد نظر قراردادن این شاخص ایران در هر هزار کیلومتر مربع 0.4 سد بزرگ ساخته است و در رتبه 17 از میان 20 کشورهای مورد مقایسه دارد. بر مبنای این شاخص، کره جنوبی و ژاپن به ترتیب در هر هزار کیلومترمربع 37 و 23 برابر ایران سد بزرگ احداث کرده‌اند.
بررسی آمار مذکور بیانگر آن است که طرح‌های سدسازی در ایران بسیار عقب‌تر از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در دنیا است و همین مساله زمینه کاهش استفاده از منابع آب سطحی در کشور را فراهم می‌کند.
در همین راستا، محمد پورحمید، کارشناس حوزه منابع آب در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس گفت: «یکی از نقدهای وارد به سدسازی در ایران آن است که مزیت ساخت یک سد به چشم مردم نمی‌آید و به نحوی مردم از مزایای ساخت سد بهره‌مند نمی‌شوند.»
این کارشناس منابع آب گفت: «باید بدانیم، سد یک جزو از یک پروژه آبی است و در کنار طرح‌هایی نظیر جمع‌آوری آب بالادست، خطوط انتقال و شبکه‌های آبیاری و زهکشی تامین می‌شود و با تکمیل تمامی اجزا زنجیره شیرینی ساخت یک سد به مردم منطقه رسیده و زمینه تحول در کشاورزی و معیشت مواجه می‌شود.»
پورحمید گفت: «در صورتی که پروژه‌های نیمه‌تمام طرح‌های سدسازی تکمیل شود و مردم از ساخت سد منفعت ببرند، می‌توان زمینه توسعه کشور را فراهم کرد.»
مطالعات حوزه منابع آب کشور بیانگر آن است که تغییرات آب و هوایی زمینه بروز سیل و خشکسالی به صورت دو روی یک سکه را فراهم کرده و تطبیق مدیریت و ابزارآلات حفظ منابع آبی باید بیش از گذشته مورد توجه دولت قرار گیرد.
