تحصیل رایگان حق تمام فرزندان ایران است
گلی ماندگار| خبرها کوتاه اما بسیار تامل‌برانگیز است، از خبری که معاون آموزش و پرورش اعلام کرد مبنی بر امکان هیات امنایی شدن مدارس دولتی در سال تحصیلی 1403-1402 تا تغییر زمان بازگشایی مدارس بر اساس اقلیم از سوی وزیر آموزش و پرورش. البته سال‌هاست که سیستم آموزشی کشور ما بر اساس آزمون و خطا پیش می‌رود، از اینکه یک زمانی مدارس ترمی شدند، بعد دوباره به حالت قبلی بازگشتند و بعد از آن دوره متوسطه 3 ساله شد و...
به این ترتیب تمامی روش‌های تحصلی به تمامی امتحان شده بود که ناگهان همه‌گیری کرونا باعث شد تا وزارت آموزش و پرورش به خاطر بیاورد یک بخش مهم را در این آزمون و خطاها جا انداخته است، آن هم آموزش مجازی است. هر چند تجربه سه ساله این آموزش نه تنها باعث نشد که در این زمینه پیشرفتی حاصل شود که مشکلات عدیده جدیدی را هم به وجود آورد و حالا که بعد از تمام شدن کرونا باز هم به دلایلی مانند آلودگی بیش از حد هوا آموزش‌ها به‌طور مجازی انجام می‌شود و وزیر آموزش وپرورش نسبت به این مساله موضع منفی دارد، ابتدا به این فکر کردند که باید شاخص آلودگی هوا را برای بازگشایی مدارس دستکاری کنند، اما وقتی وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست به این مساله واکنش نشان دادند و انجام چنین عملی را غیر علمی و خطرناک دانستند، وزیر آموزش و پرورش به این فکر افتاده تا زمان بازگشایی مدارس را تغییر بدهد، تغییر بر اساس اقلیم.
از سوی دیگر سال‌هاست بسیاری از اولیا دانش‌آموزان از دریافت وجه‌های غیرقانونی توسط مدارس از آنها گلایه دارند و آموزش و پرورش هیچ چاره‌ای برای آن نیندیشیده چرا که اگر قرار باشد مدارس از بچه‌ها پول نگیرند هزینه‌هایشان برای این وزارت خانه بالا می‌رود و حالا که دیگر کار را یکسره کرده و از هیات امنایی شدن مدارس دولتی خبر می‌دهند یعنی مجوز دریافت پول هر چند که باز هم معاون وزیر آموزش و پرورش سعی کرده در این خبر توضیح دهد که مدارس هیات امنایی هم پولی برای شهریه دریافت نمی‌کنند در حالی که کمترین شهریه این مدارس تا سال گذشته 2 میلیون تومان بوده است.
هیات امنایی شدن مدارس دولتی؛ پایان اصل 37 قانون اساسی
چندی پیش اما معاون وزیر آموزش و پرورش از طرح این وزارتخانه برای هیات امنایی کردن مدارس دولتی خبر داد. هر سال زمان ثبت نام دانش‌آموزان که فرا می‌رسد، مسوولان آموزش و پرورش اعلام می‌کنند که دریافت پول از سوی مدارس دولتی، هیات امنایی و... به عنوان شهریه خلاف قانون است. اما جالب اینجاست که هیچ سالی این قانون اجرا نشده و به جای آن خلاف قانون در همه مدارس جریان دارد، با نام کمک به مدرسه، خرید لوازم مورد نیاز دانش‌آموزان و... پول‌هایی را از والدین آنها دریافت می‌کنند، از سوی دیگر مدارس هیات امنایی هیچگاه مدارس رایگان نبوده‌اند و همیشه از دانش‌آموزان شهریه دریافت می‌شده است، اصلا این مدارس بر اساس مشارکت‌های مردمی اداره می‌شود و همین امر این مدارس را از لوای دولتی خارج می‌کند.
اما اتفاق تلخ آنجاست که وقتی مدارس دولتی هیات امنایی می‌شوند دیگر اصل 37 قانون اساسی که بر تحصیل رایگان برای تمامی افراد کشور تاکید دارد وجاهت قانونی خود را از دست می‌دهد، به این ترتیب حقی دیگر از حقوق دانش‌آموزان بی‌بضاعت ضایع می‌شود همانطور که در سه سال کرونا باعث شد تا بیش از 3 میلیون دانش‌آموز به دلیل عدم دسترسی به وسایل الکترونیک مورد نیاز برای تحصیل از حق تحصیل محروم شوند.
چه کسانی این تصمیمات را می‌گیرند
حسین کیان‌پور، جامعه‌شناس درباره تاثیرات این قبیل تصمیم‌ها به «تعادل» می‌گوید: معلوم نیست چه کسانی پشت چنین تصمیم‌هایی قرار دارند، اما سال‌هاست که آموزش و پرورش حتی نتوانسته مانع دریافت هزینه مدارس دولتی از اولیا دانش‌آموزان شود، حالا چطور ممکن است که بگویند مدارس هیات امنایی حق دریافت شهریه ندارند، این رفتارها پایه‌های تحصیل در کشور را سست می‌کند و ما را به جایی می‌برد که دیگر آسیب‌های اجتماعی قابل کنترل نخواهد بود.
هر چه میزان افرادی که ترک تحصیل می‌کنند بیشتر شود قطعا بر تعداد افرادی که به بزه‌های اجتماعی روی می‌آورند افزوده خواهد شد، نفرت اجتماعی افزایش پیدا می‌کند، افراد بیش از پیش با مساله تبعیض اجتماعی مواجه می‌شوند و ماحصل تمامی این اتفاقات می‌تواند فاجعه بار باشد.
آغاز سال تحصیلی بر اساس اقلیم
وزیر آموزش و پرورش گفت: در طرح جدید شروع سال تحصیلی، زمان آموزش بر اساس ساعات مناطق مختلف تنظیم می‌شود. یوسف نوری در خصوص طرح وزارت آموزش و پرورش برای جبران یادگیری دانش‌آموزان، افزود: برای جبران یادگیری‌ها روشی باید برای دانش‌آموزان تهیه کنیم که هنوز نتیجه‌ای به جمع‌بندی نرسیده است. او یکی از راه‌های وزارت آموزش و پرورش برای جبران کسر یادگیری را مدرسه مجازی دانست و گفت: مدرسه مجازی پس از ثبت مجوزهای لازم می‌تواند فعال شود.
محدودیت‌هایی داریم برای مثال تقویم زمانی آموزش یکی از این محدودیت‌هاست که از اول مهر تا پایان شهریور است. او در خصوص تغییر زمان سال تحصیلی گفت: طرحی را مجلس آورد؛ ما در شورای انقلاب فرهنگی نظر نهایی را دادیم؛ در این طرح زمان آموزش و سال تحصیلی بر اساس ساعات مناطق مختلف تنظیم شود و دیگر محدودیت مهر تا شهریور را نداشته باشیم و در اقلیم‌های متفاوت زمان سال تحصیلی متفاوت باشد.
طرح‌های ناپخته و اظهارنظرهای غیرعلمی
البته این طرح تغییر زمان بازگشایی مدارس هنوز بسیار ناپخته و غیر قابل اجرا به نظر می‌رسد، وزیر آموزش و پرورش هم در این زمینه به دنبال جلب آرا و شنیدن نظرات و پیشنهادات جدید است، اما اینکه به ناگهان چنین مساله‌ای بدون اینکه مورد بررسی قرار بگیرد از سوی یک مقام ارشد عنوان می‌شود، می‌تواند این زنگ خطر را به صدا در بیاورد که ممکن است این طرح هم به سرنوشت بسیاری از طرح‌های پیشنهادی که هیچ‌وقت مورد بحث و بررسی علمی قرار نگرفتند و اجرایی شدند و البته هزینه و مشکلات زیادی از خود به جای گذاشتند، دچار شود.
سیاوش کشاورز، کارشناس آموزش درباره این اظهارنظر وزیر بهداشت به تعادل می‌گوید: عموما یکی از بزرگ‌ترین اشتباهاتی که مسوولان ما مرتکب می‌شوند، بیان طرح‌های ناپخته و اظهارنظرهای غیر علمی است. این اتفاق چالش‌ها و بحث‌هایی را رقم می‌زند که اصلا شاید نیازی هم به آن نباشد، این انرژی بخش مهمی از جامعه را می‌گیرد. ما هنوز نمی‌دانیم این طرح چقدر مورد بررسی قرار گرفته است، اصلا امکان اجرایی شدن دارد یا نه.
او می‌افزاید: اگر شما زمان شروع به کار مدارس را با توجه به اقلیم هر منطقه بخواهید تغییر دهید باید همه‌چیز را بر این اساس تغییر دهید، تکلیف خانواده‌های شاغلی که سر کار می‌روند و زمان کار و مدرسه بچه‌ها را با هم هماهنگ کرده‌اند چه می‌شود. اگر قرار باشد امتحانی برگزار شود چه اتفاقی رخ خواهد داد، در این صورت ما نمی‌توانیم امتحان‌های مهم و امتحان نهایی را به صورت سراسری برگزار کنیم، اینها هم سوالاتی است که در پس این طرح باید به آن پاسخ داده شود.
صحبت از تغییر سبک زندگی است
مینو عرفانی، روانشناس کودک و نوجوان در مورد تاثیراتی که اجرایی شدن این طرح می‌تواند بر روی دانش‌آموزان و بازده تحصیلی آنها داشته باشد، می‌گوید: وقتی چنین پیشنهادی مطرح می‌شود در واقع ما می‌خواهیم سبک زندگی افراد را تغییر دهیم، یعنی دانش‌آموزانی که سال‌ها عادت کرده‌اند اول مهر به مدرسه بروند و در نهایت تابستان را تعطیل باشند، با چالشی مواجه می‌کنیم که شاید اصلا برای آن آمادگی ندارند، ما نمی‌توانیم به یک‌باره دست به چنین تغییرات گسترده‌ای بزنیم و توقع داشته باشیم همه به راحتی با آن سازگار شوند.
او می‌افزاید: چنین رفتاری آشفتگی روحی برای دانش‌آموزان به همراه خواهد داشت، قطعا بر بازده تحصیلی آنها تاثیر می‌گذارد همانطور که به یک‌باره رفتن در قابل سیستم آموزش مجازی باعث شد تا بسیاری از دانش‌آموزان با افت تحصیلی مواجه شوند، ما نمی‌توانیم مشکلات را با به وجود آوردن یک مشکل تازه‌تر حل و فصل کنیم.
اجرای پایلوت باید مد نظر باشد
این روانشناس کودک و نوجوان در بخش دیگری از سخنانش به تعادل می‌گوید: اگر قرار باشد چنین طرحی اجرایی شود، ابتدا باید مورد بررسی قرار بگیرد و نمی‌توان امید داشت که به زودی به اجرا در بیاید، بعد از آن هم امکان اجرای سراسری آن وجود ندارد، بچه‌ها عموما با تغییرات خوب کنار می‌آیند اما وقتی پای درس و مدرسه به میان می‌آید از یک الگوی خاص پیروی می‌کنند و مایل به تغییر آن نیستند.
پس این طرح باید ابتدا به صورت خیلی محدود و پایلوت اجرایی شود. باید دانش‌آموزانی در این طرح شرکت کنند که مشکلات یادگیری نداشته باشند، یا به دلیل اجرایی شدن این طرح دچار اختلال و آشفتگی نشوند، در واقع باید از نظر روحی آمادگی پذیرش این تغییر را داشته باشند.
