دریچه‌های تازه به سمت توافق
علی بیگدلی| از همان ابتدا هم مشخص بود که مشکلات ارتباطی ایران و غرب، مرتبط با ایران و امریکاست و سایر کشورها نمی‌توانند در این زمینه تاثیرگذار باشند. در واقع این معادله‌ای است که حل آن تنها از طریق ایران و امریکا امکان‌پذیر است.
در شرایط فعلی به نظر می‌رسد موضوع مذاکرات هسته‌ای بر سر احیای برجام و مشکلات ایران با آژانس به یک پرونده توامان بدل شده باشد. ایران اعلام کرده در صورتی که اروپا، سپاه را در لیست‌های غیرمتعارف تروریستی قرار دهد، بلافاصله توانایی‌های هسته‌ای خود را ارتقا می‌دهد و دامنه نظارت آژانس را کاهش می‌دهد.
اخیرا با نرمشی که امریکا لحاظ کرده است و دیپلماسی پنهانی که میان ایران و اروپا از یک‌طرف و امریکا از سوی دیگر جریان یافته، فضا کمی تغییر کرده است و دوطرف پذیرفته‌اند در اتمسفر تازه‌ای مذاکرات را ساماندهی کنند. این روند در مناسبات ایران و آژانس هم تاثیرگذار خواهد بود. تا قبل از این نرمش، آژانس اعلام کرده بود، رضایت کافی از برنامه هسته‌ای ایران ندارد و در صورتی که این روند ادامه پیدا کند، آژانس ناچار است در قالب گزارش چهارم به شورای امنیت این موضوع را منعکس کند. آژانس موظف است هر سه ماه یک بار گزارشی را در خصوص برنامه هسته‌ای ایران ارایه کند.
چنانچه این گزارش منفی ارایه شود، موضوع به شورای امنیت سازمان ملل می‌رود و این سازمان نیز در قالب قطعنامه شورای امنیت به آن واکنش نشان می‌دهد. وقتی قطعنامه شورای امنیت هم علیه ایران صادر شود، ایران ذیل فصل 7 قرار می‌گیرد و فشارهای افزون‌تری را باید تحمل کند.
در واقع قطعنامه قبلی شورای امنیت که اخطاری بود، بیشتر تنبیهی خواهد بود و فشارها را علیه ایران بیشتر می‌کند. آژانس دو ابهام اساسی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران دارد، یکی عدم امکان نظارت بر پرونده هسته‌ای ایران و دومین موضوع هم عدم نصب دوربین‌های مورد نیاز آژانس است.
مصوبه مجلس یازدهم در خصوص اقدام متقابل در پرونده هسته‌ای باعث شده تا مناسبات ارتباطی میان دو طرف با مشکلات بیشتری مواجه شود. دولت سیزدهم هر انعطافی را که قرار باشد در ارتباط با پرونده هسته‌ای داشته باشد، با سد این قانون مواجه شده و با مشکلات افزون‌تری روبه‌رو می‌شود. موضوع مهم در این میان دیپلماسی پنهانی است که از طرف امریکا در مذاکرات ایران با غرب جریان پیدا کرده است.
امریکا طی روزها اخیر اعلام کرده که به دنبال براندازی و تغییر رژیم در ایران نیست، این گزاره تاثیر زیادی در روند گفت‌وگوها خواهد داشت. از سوی دیگر اخباری هم از سوی مقامات ایرانی شنیده می‌شود که ایران انعطاف بیشتری در مذاکرات خواهد داشت، مجموعه این دو گزاره باعث می‌شود تا دریچه‌های تازه‌ای در مذاکرات شکل بگیرد که دو طرف را به سمت توافق سوق دهد.
البته همه این گزاره‌ها در گروی گزارشی است که آژانس قرار است طی روزهای آینده از طریق سفر به تهران تهیه و ارایه کند. اگر رویکرد این گزارش مثبت باشد و ایران بتواند به ابهامات آژانس پاسخ دهد، بدون تردید، می‌توان چشم‌اندازی از بهبود را متصور شد، اما اگر این گزارش منفی باشد، باید دوره‌ای از تقابل‌های تازه میان ایران و آژانس از یک سو و پس از آن ایران و شورای امنیت از سوی دیگر را متصور شویم. این روند به نفع هیچ‌کدام از طرفین نیست، ایران به مذاکرات هسته‌ای نیاز دارد تا مشکلات اقتصادی‌‌اش را حل و فصل کند و به معیشت مردم خود رسیدگی کند.
در نقطه مقابل امریکا هم به این توافق نیاز دارد تا از یک طرف برای خود دستاورد در حوزه سیاست خارجی بسازد و مهم‌تر از آن چالش‌های منطقه‌ای را بهبود بخشد. حتی اروپا هم دستاوردهای خاص خود را از این توافق برداشت می‌کند. بنابراین همه باید برای دستیابی به این توافق تلاش کنند.
