مسکن و طرح مولدسازی
مجید اعزازی|
1- به موازات اعلان برخی انتقادات حقوقی، اقتصادی و اجرایی به طرح مولدسازی دارایی‌های دولت، مسوولان دولتی در واکنش به این انتقادات تلاش می‌کنند، افزون بر رد یا نادیده انگاشتن برخی از نکات انتقادآمیز، سویه‌های مثبتی برای این طرح برشمارند. از جمله اینکه دیروز احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی اظهارکرده «طرح مولدسازی باعث کاهش قیمت املاک می‌شود. بسیاری از پیمانکاران به دنبال اراضی می‌گردند و می‌توانند به جای فشار قیمتی روی املاک موجود، از طرح مولدسازی استفاده کنند، می‌توانند انبوه‌سازی مسکن یا فعالیت اداری تجاری انجام دهند. این طرح به تعدیل قیمت کمک می‌کند.»
اما آیا واقعا مولدسازی دارایی‌های دولت منجر به تعدیل قیمت املاک خواهد شد؟ اساسا علت بنیادین رشد قیمت زمین و ملک طی دهه‌های گذشته و به ویژه پس از نوسان‌های اقتصادی 15 ساله اخیر چه بوده است؟ بی‌تردید پاسخ به سئوالاتی از این دست، صورت مساله را روشن خواهد کرد و در پی آن، راه‌حل ریشه‌ای بحران مسکن و افت ساخت و ساز در کشور عیان خواهد شد.
2- بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد از سال 1360 تا سال 1400، قیمت زمین در ایران 3 هزار برابر شده است. اینک این سوال مطرح است که چه عاملی در بازار زمین و ملک منجر به این جهش قیمتی شده است؟ آیا در این دوره 40 ساله، تقاضا هم مثلا هزار برابر شده است که قیمت زمین 3 هزار برابر بشود؟ آیا جمعیت کشور در این دوره 40 ساله، 10 برابر شده است؟ آیا میزان سرمایه‌گذاری مستقیم شرکت‌های خارجی و بین‌المللی در ایران در این دوره زمانی، افزایش 100 برابری داشته است و از همین رو، تقاضا برای زمین و ملک دچار جهش شده و به تبع قیمت زمین 3 هزار برابر شده است؟ آیا رشد اقتصادی ایران طی دوره مورد نظر، همواره دو رقمی بوده و به همین دلیل تقاضای زمین و ملک دچار جهش شده است؟ آیا در این دوره، از مبدا کشورهای همسایه یا غیرهمسایه، به مقصد ایران، مهاجرتی در مقیاس چند ده میلیون نفری صورت گرفته است که منجر به جهش تقاضا بشود؟ پاسخ تمام این پرسش‌ها منفی است.
پاسخ را باید در رشد نقدینگی و تورم جست‌وجو کرد. بی‌گمان، بخش قابل توجهی از رشد 3 هزار برابری قیمت زمین طی دوره 40 ساله مورد نظر به دلیل رشد نقدینگی و تورم رخ داده است. بر اساس آمارهای رسمی، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در سال 1360 برابربا 0.58 بوده است. این شاخص اما در سال 1395 (قبل از نوسان‌های بسیار شدید سال‌های اخیر) به 248.01 رسیده که به معنی تورم42 هزار و 660 درصدی است.
3- بر کسی پوشیده نیست که طرح مولدسازی دارایی‌های دولت با هدف پوشش کسری بودجه سالانه تدوین و در دستور کار قرار گرفته است. این ایده از آنجا که می‌تواند نشانه بی‌میلی دولت به خلق پول بدون پشتوانه تلقی شود، مثبت ارزیابی می‌شود اما سوی دیگر روح این طرح را نمی‌توان با این درجه از خوش‌بینی تعبیر و تفسیر کرد. چه آنکه تدوین و به اجرا گذاشتن این طرح دارای یک معنای ضمنی نیز هست و آن اینکه دولت نمی‌خواهد یا نمی‌تواند هزینه‌های خود در بودجه سال آتی را کاهش دهد و به همین دلیل، این ایده (100 هزار میلیارد تومانی) صرفا جزو بخشی از یک مُسکن موقت برای کسری بودجه چند صد هزار میلیارد تومانی است و در سال آتی یا سال‌های آینده نیز کسری بودجه تداوم خواهد داشت، با این تفاوت که بخش قابل توجهی از دارایی‌های دولت به دیگران واگذار یا فروخته شده است.
از آنجا که موتور محرک افزایش قیمت اغلب کالاها و خدمات و به ویژه زمین و ملک، رشد نقدینگی و تورم ناشی از کسری بودجه بوده است، و این درد کسری بودجه تاکنون در اقتصاد ایران درمان نشده است و ایده مولدسازی صرفا مُسکنی برای این درد تلقی می‌شود، تعدیل قیمت املاک یا سایر کالاها در چشم‌انداز طرح مولدسازی دیده نمی‌شود.
