بازی چین در عرصه شطرنج جهانی

حسن مرادی| هر اندازه هم که برخی افراد و جریانات تلاش کنند، انکار کنند چین مهم‌ترین شریک تجاری ایران است و دامنه وسیعی از موضوعات اقتصادی مورد علاقه وجود دارد که دو طرف می‌توانند روی آن تمرکز کنند، سفر ابراهیم رییسی به چین، زمینه‌ای مناسب برای توسعه همکاری‌های دو کشور خواهد شد.

موضوع محوری و بستر این همکاری‌های راهبردی و اقتصادی هم قرارداد 25 ساله ایران و چین است. اصل قرارداد 25 ساله ایران و چین بسیار گسترده است و گزاره‌های متعددی را دربر می‌گیرد. معتقدم در صورتی که این قرارداد اجرایی شود، منافع فراوانی نصیب کشور می‌شود. در این قرارداد جدا از حوزه‌های اقتصادی و زیربنایی مانند توسعه راه‌ها، ‌حمل و نقل، سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی و... به مقوله‌ای چون توسعه سواحل مکران هم اشاره دارد.

در سال‌های قبل، هند در اولویت پروژه‌های مرتبط با چابهار و توسعه سواحل مکران قرار داشت، اما این روند به دلیل تاخیر هند در سرمایه‌گذاری و مشارکت از میان رفت و در اختیار چین قرار گرفت. چین علاقه فراوانی هم برای مشارکت در این پروژه نشان داده است. امریکا معافیت‌هایی برای این پروژه‌ها حتی در زمان اوج تحریم‌ها در نظر گرفته است. چین می‌تواند از این معافیت‌ها استفاده کرده و وارد مشارکت در یکی از سودآورترین پروژه‌های ارتباطی و اقتصادی شود. از سوی دیگر ایران می‌تواند در این سفر جایگاه مناسبی را در پروژه یک جاده - یک کمربند طلب کند. بدون اراده سیاسی رهبران، دستیابی به این جایگاه‌ها امکان‌پذیر نیست. پروژه‌های حوزه انرژی یکی دیگر از حوزه‌های مورد علاقه دو کشور است.

چین یکی از مهم‌ترین خریداران انرژی در جهان است و ایران یکی از تولیدکنندگان اصلی انرژی در جهان است. باید از این ظرفیت‌ها برای تامین منافع دو طرف می‌توان بهره برد. اساسا اینکه دولت با یک تیم سیاسی و اقتصادی کامل راهی پکن شده، برآمده از چشم‌اندازی است که برای توسعه همکاری‌ها وجود دارد. ایران مایل است قرارداد 25 ساله به سرعت اجرایی شود تا بتوان از منافع آن بهره ببرد. از سوی دیگر توسعه همکاری‌های اقتصادی و راهبردی با چین برای فضای داخلی اقتصاد کشور هم اهمیت دارد. دولت به خوبی می‌داند که انتظارات تورمی یکی از دلایل اساسی برای نوسانات بازارهاست.

امضای قرارداد 25 ساله این پیام را به فضای داخلی اقتصاد هم مخابره می‌کند که زمینه همکاری با یکی از قدرت‌های اقتصادی برای ایران فراهم شده است. اما اجرا و عملیاتی ساختن ایده قرارداد 25 ساله قبل از هر چیز به فضای مناسبی احتیاج دارد. مهم‌ترین مانع بر سر اجرای این قراردادها، تحریم‌های اقتصادی است. چینی‌ها به هر حال در بازی شطرنج سیاست جهانی ملاحظات خاص خود را دارند. برای این کشور مهم است شرکایی را برای   خود انتخاب کند که در فضای بین‌المللی ابتکار عمل مناسبی داشته باشند. بنابراین ایران باید به دنبال ایجاد فضای مناسب برای رفع مشکل تحریم‌ها باشد. اما این گزاره به این معنا نیست که ایران و چین تا زمان رفع تحریم‌ها نمی‌توانند تعاملات اقتصادی مناسبی با همک داشته باشند.

چین در اوج تحریم‌های امریکا علیه ایران به بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران بدل شد. این روند می‌تواند در آینده هم ادامه داشته باشد. ایران و چین می‌توانند از طریق معامله پایاپای و تهاتر بسیاری از پروژه‌های اقتصادی مورد علاقه طرفین را پیش ببرند. به عنوان نمونه برای توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و احداث راه‌آهن چین می‌تواند از ایران نفت خریداری کرده و در ازای آن در پروژه‌های مشترک سرمایه‌گذاری کند. یا ایران می‌تواند از کالاها و ماشین‌آلات و تجهیزات چینی استفاده کرده و در ازای آن نفت یا سایر مواد اولیه مورد نیاز چین را صادر کند.

البته این به معنای فراموشی ضرورت تحریم‌ها نیست، اصل حرف من این است که ایران و چین حتی در زمان محدودیت‌ها هم می‌توانند زمینه همکاری‌های مشترک را فراهم کنند. بنابراین باید امیدوار باشیم که سفر رییسی به چین توام با دستاوردهای مناسبی برای ایران باشد. دستاوردهایی که تحقق آن نیازمند رفع تحریم‌هاست، اما حتی در زمان تحریم هم می‌توان از آنها استفاده کرد.