عدم توسعه زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی موج می‌زند
تعادل|
ایران بیش از دو برابر متوسط جهانی برای کالا و خدمات انرژی مصرف می‌کند و روند مصرف سالانه برخلاف تجربه سایر کشورهای دنیا که کاهشی هستند، صعودی است. مهم‌ترین دلیل افزایش مصرف انرژی در ایران نیز پایین بودن نرخ انرژی سوخت است. با توجه به قیمت پایین خوراک و سوخت، شاهد استفاده غیربهینه و خارج از استاندارد صنایع در بخش انرژی و یوتیلیتی کشور هستیم.
به گزارش خبرنگار«تعادل» به استناد گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ارتباط با دلایل بالا بودن شاخص شدت انرژی در کشور، اولین دلیل قیمت پایین انرژی به دلیل رانت خوراک و سوخت ارزان به صنایع و شکل‌گیری صنایع سنگین انرژی‌بر با فناوری فرسوده یا قدیمی و روش‌های تولید منسوخ است که موجب شده است به چنین وضعیت نابه‌سامانی در حوزه شدت انرژی صنایع برسیم. برای حل این موضوع مهم‌ترین راهکار، تسهیل ورود تحقیق و توسعه در فضای صنعتی کشور است. به این منظور سیاست‌های مهمی در جهت تسهیل تامین مالی و بازارسازی برای ورود شرکتهای دانش‌بنیان به صنایع بزرگ کشور تهیه شده است که این خلأ بزرگ عدم توسعه زنجیره ارزش صنایع را حل کند که این اقدام تحت سیاست مهم تولید بار اول اقلام راهبردی و فرآیندهای گلوگاهی زیرنظر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به انجام رسیده است و به تازگی برای کلیه صنایع نیز ملزم شده است. بر اساس این گزارش، در وضعیت فعلی صنعت نفت و گاز کشور بهترین عملکرد در تولید بار اول اقلام راهبردی و فرآیندهای گلوگاهی را داشته است و با توجه به تجربیات موفق اجرایی و عملیاتی تولید بار اول در طول زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز کشور، به تازگی فاز دوم عملیاتی سیاست تولید بار اول اجرایی شده است.
تجربه موفق استفاده و صادرات اقلام راهبردی بومی‌سازی شده در صنعت نفت و گاز نیز تاثیر بسیاری برای تداوم این سیاست مهم در جهت خنثی‌سازی و افزایش رقابت‌پذیر بین‌المللی صنعت نفت کشور داشته است. عملا فاز دوم و جدید پیگیری سیاست تولید بار اول اقلام راهبردی در صنعت نفت و گاز کلید خورده و آغاز شده است.
راهکار اصلی توسعه زنجیره ارزش
پیرامون این موضوع حجت‌الاسلام سید جواد حسینی کیا، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، در گفت‌وگو با خبرنگار«تعادل» گفت: خوشبختانه ما در کشور دارای منابع گازی هستیم لذا باید قیمت انرژی‌ها را به گونه این در نظر بگیریم که پتروشیمی‌ها زیان‌ده نشوند ولی از طرف دیگر نباید به خام فروشی نیز عادت کنیم و منابع انرژی کشور از این مسیر به هدر برود. بنابراین بهترین راهکار حرکت به سمت قیمت‌های واقعی و نزدیک به قیمت صادراتی برای خوراک گاز است و با واقعی شدن قیمت‌ها عدالت نیز برقرار خواهد شد.
نماینده مردم سنقر و کلیایی، پیرامون لزوم جلوگیری از خام فروشی افزود: خام فروشی در صنعت نفت و گاز زمینه را برای آسیب‌پذیری بیشتر از تحریم‌ها فراهم می‌کند و لازم است به تولید محصولاتی بپردازیم که هم از ارزش‌افزوده بیشتری برخوردار است و هم قابلیت تحریم کمتری دارد.
وی افزود: متأسفانه ما در حوزه مصارف خانگی و صنعتی نیز به دلیل قیمت ارزان انرژی دچار هدر رفت انرژی هستیم. مثلاً سیستم‌های گرمایشی یا حتی عدم عایق‌بندی پنجره‌ها موجب اتلاف انرژی می‌شود لذا ما باید به سمت تقویت و نوسازی زیرساخت‌ها برویم تا بتوانیم صادرات خوب و قیمت عادلانه‌ای برای انرژی داشته باشیم. همچنین تولید برخی مواد و صادرات خام آنها در بخش صنعتی نیز به هیچ‌وجه قابل تداوم یافتن نیست و باید توسعه زنجیره ارزش رقم بخورد.
این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس ورود تحقیق و توسعه به صنعت را راهکار اصلی توسعه زنجیره ارزش اعلام کرد و گفت: بیاد برای ورود تحقیق و توسعه به صنایع جهت توسعه زنجیره ارزش اقدامات جدی صورت بگیرد. یکی از این اقدامات سیاست تولید بار اول تجهیزات و اقلام راهبردی است. این سیاست تجربه موفقی درصنعت نفت و گاز کشور داشته است که منجر به مقابله هدفمند با تحریم‌ها نیز شده است. نوسازی تجهیزات پالایشگاهی کشورهایی نظیر ونزوئلا، سوریه و ازبکستان نشان‌دهنده قابلیت بالای شرکتهای دانش بنیان است به‌طوری که با پیگیری سیاست تولید بار اول اقلام راهبردی، نه تنها می‌توانند به کمک صنایع داخلی و صرفه‌جویی ارزی بیایند بلکه قادرند در خارج از مرزها نیز با صادرات این اقلام راهبردی و ارایه خدمات به ارزآوری نیز بپردازند، این سیاست مهم تولید بار اول زمینه ساز خنثی کردن تحریم‌ها شده است.
لزوم افزایش سهم تحقیق و توسعه برای جلوگیری از خام‌فروشی
همچنین علیرضا شهبازی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، نیز درخصوص قیمت ارزان انرژی به خبرنگار ما گفت: ما معتقدیم که قیمت‌ها باید واقعی باشد تا اگر افزایشی هم رخ داد، قانونی باشد. در کنار این موضوع از نظر فرهنگی نیز اقداماتی صورت گیرد و با مردم صحبت شود تا همگی به سمت مصرف بهینه روی بیاوریم. متأسفانه وضعیت کشور ما در هدر رفت انرژی و منابع نسبت به کشورهای دیگر بسیار بد است و ما معتقدیم که باید علاوه بر کارهای حقوقی و قانونی باید بر روی فرهنگ استفاده جامعه نیز کار کرد.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه رانت عظیمی در زمینه خوراک پتروشیمی‌ها ایجاد شده، زمینه برای خام‌فروشی در ابتدای زنجیره این صنعت به وجود آمده است. متأسفانه در شرایط فعلی، صنایع انگیزه‌ای برای توسعه زنجیره پایین دست ندارند. یک حاشیه سود بالایی در زمینه خام‌فروشی در ابتدای زنجیره وجود دارد و پتروشیمی‌ها دلیلی نمی‌بینند به سمت توسعه زنجیره پایین‌دست حرکت کنند.
شهبازی بیان کرد: به واسطه اعطای رانت خوراک و سوخت ارزان و سود بالای خام فروشی در ابتدای زنجیره صنعت پتروشیمی شاهد عدم توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی هستیم که در واقع ایراداتی است که به کشور وارد است و باید برای رفع این مشکلات اقداماتی را انجام داد و کشور را از این بحران نجات داد. وی به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که برای حذف رانت تفاوت قیمت خوراک و سوخت گاز پیشنهاد داده است که طی برنامه‌های سه ساله، هرسال ۲۰ درصد به قیمت سوخت صنایع عمده و پتروشیمی اضافه کند تا بعد از سه سال قیمت خوراک و سوخت گازصنایع برابرشود، اشاره کرد و گفت: این ایده هنوز نیازمند کارشناسی بیشتری است چون با سرمایه‌گذاری‌های جدیدی که صورت گرفته است، بالارفتن هزینه‌ها آنها را ترغیب به خام فروشی می‌کند که با توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی مغایرت دارد. به عقیده بنده ابتدا باید الزامات طرح توسعه داده شود و سپس آرام آرام به سمت اجرایی شدن این ایده و برابر شدن قیمت‌ها حرکت کنیم.
