مهریه‌هایی که زندگی را از سکه می‌اندازند
گلی ماندگار|
مهریه همیشه یکی از چالش برانگیزترین مسائل اجتماعی بوده است. هر چند مسوولان تمام تلاش خود را کرده‌اند که به گونه‌ای این چالش را حل و فصل کنند اما همچنان این معضل بزرگ در ازدواج‌های ما وجود دارد. ازیک سو مساله حق و حقوق زنانی است که ممکن است در طول زندگی مورد آزار و اذیت قرار بگیرند و از سوی دیگر مساله حبس مردانی است که تنها به دلیل قبول مهریه‌های سنگین بعد از مدتی راهی زندان می‌شوند. در شرایط کنونی اقتصادی این معضل بیش از همیشه به چشم می‌آید. کسی که در سال‌های پیش و زمانی که سکه بین یک تا دومیلیون تومان قیمت داشته با مهریه‌های 500 تا 1000 سکه‌ای ازدواج کرده الان به یک ابر بدهکار تبدیل شده است، چرا که هر سکه به بیش از 30 میلیون تومان رسیده و برای خیلی از افراد پرداخت این میزان مهریه کاملا ناشدنی به نظر می‌رسد. حتی سال گذشته حرف از تصویب قانونی بود که برای ثبت مهریه‌های بالای 100 سکه مالیات گرفته شود که البته این مساله هم با مشکلات زیادی همراه بود و بسیاری از صاحب نظران بر این باور بودند که تصویب چنین قانونی می‌تواند کاهش نرخ ازدواج در کشور را به دنبال داشته باشد.
2300 زندانی مهریه در زندان به سر می‌برند
در آخرین روز پاییز امسال بود که رییس هیات امنای ستاد دیه کشور از زندانی بودن 2 هزار و 300 نفر به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه خبر داد. رقمی که می‌تواند قابل توجه باشد زمانی که بدانیم برخی از این افراد حتی با از دست دادن همسر خود به دلیل شکایت خانواده او و به اجرا گذاشتن مهریه‌اش در زندان به سر می‌برند. هستند افرادی که همسرشان فوت کرده اما خانواده همسر مهریه او را به اجرا گذاشته‌اند و چون مرد قادر به پرداخت آن مهریه نبوده الان در زندان به سر می‌برد. این هم یکی دیگر از مشکلات مهریه است که در قانون به آن پرداخته نشده و معلوم نیست بر چه اساسی خانواده فرد متوفی می‌توانند ادعای دریافت مهریه او را داشته باشند. سید اسدالله جولایی افزود: با وجود رفع خلاءهای قانونی نسبت به مجازات بدهکاران غیرتبهکارو با وجود تاکید ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب سال ۱۳۹۴ که حبس بدهکار مالی را منوط به احراز مواردی چون «استنکاف محکوم‌علیه از پرداخت بدون عذر موجه» مطرح کرده اما با این شرایط باز به واسطه احکام صادره جوانانی از این سرزمین که مشکلات مالی آنها به دلایلی چون عدم شغل ثابت و سطح معیشتی خانواده امری مسجل است، به دلیل عدم استطاعت در پرداخت مهریه در بند حضور دارند. او با اشاره به اینکه بدهکاران مهریه بابت ناتوانی در تامین سکه‌های نجومی گرفتار بند نشده‌اند، گفت: اگر روزی روزگاری در صفحه حوادث برخی مجلات می‌خوانیم فردی بابت ناتوانی در تامین صداق نامعقولی چون تهیه یک کیلو بال مگس یا ناتوانی در ایفای سکه‌هایی برابر با سن تولد عروس، آن هم به سنه میلادی گرفتار حبس شده است، یا در برهه‌ای از تاریخ می‌دیدم و می‌شنیدیم بسیاری از خانواده‌ها مطرح می‌کردند که مهریه دخترخاله و دخترعمه‌ها همگی یک‌هزار سکه بوده و ما هم جدای از این سنت نیستیم و همین قد و اندازه هم در عقدنامه‌ها قید می‌شد، امروز اما با اطلاع‌رسانی رسانه‌ها که سطح آگاهی عمومی ارتقا یافته و مهریه و تعداد سکه‌ها با ملاحظات و محاسبات بیشتری تعیین می‌شوند، با وجود همین حساسیت‌ها باز جوانان و به عبارتی نیروهای انسانی ارزنده‌ای از جامعه به دنبال یک رسم تحریف شده روانه زندان‌ها می‌شوند. جولایی در پایان گفت: مردان و پدرانی که هیچ سابقه کیفری در پرونده نداشته و به صرف امضاء یک برگه در شیرین‌ترین لحظات زندگی، یک یا چند سال بعد سر از بند درآورده و تلخ‌ترین ایام عمر را تجربه می‌کنند.
191 هزار اجراییه مهریه صادر شد
این در حالی است که روز گذشته مدیرکل دفتر نظارت بر اجرای اسناد رسمی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به ایرنا گفت: از ابتدای امسال تاکنون 191 هزار و 418 فقره پرونده مهریه در حوزه اجراییه شعب سراسر کشور ثبت شده و از این تعداد، 162 هزار فقره پرونده رسیدگی و مختومه شده است. سید صادق سعادتیان درباره وصول مطالبات مهریه توسط زوجه اظهارداشت: از ابتدای سال جاری در 162 هزار فقره پرونده اهداف قانونگذار برای شناسایی اموال و وصول مهریه محقق شده است اعم از اینکه مهریه‌ها وصول شده باشد یا به مرجع قضایی ارجاع شده باشد یا اینکه ممکن است در برخی پرونده‌ها سازش شده باشد. وی ادامه داد: علاوه بر پرونده‌های اجراییه مختومه شده، اکنون حدود 30 هزار فقره پرونده دیگر در شعب اجراییه سراسر کشور در جریان رسیدگی قرار دارد. سعادتیان توضیح داد: بانوانی که به دنبال وصول مهریه هستند در گام نخست باید به دفتر ازدواج و طلاقی که سند ازدواج وی به ثبت رسیده است، مراجعه و درخواست صدور اجرایی کنند. پس از صدور اجراییه باید به دوایر اجراییه همان شهرستان مراجعه شود. مدیرکل دفتر نظارت بر اجرای اسناد رسمی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور افزود: از تاریخ صدور اجراییه، مدیون (زوج) 20 روز مهلت دارد تا نسبت به پرداخت دِین خود اقدام کند در غیراینصورت با درخواست بستانکار، اموال مدیون اعم از منقول، غیرمنقول و حساب‌های بانکی و سهام و اوراق بهادار مدیون در بورس و هرآنچه از اموال وی که ارزش ریالی داشته باشد، شناسایی می‌شود.
مهریه بالا عامل خوشبختی نیست
امان‌الله قرایی جامعه‌شناس اما در مورد میزان مهریه و نقش آن در زندگی افراد به «تعادل» می‌گوید: همه ما به خوبی می‌دانیم که مهریه‌های بالا عامل خوشبختی نیستند. مهریه در اسلام مورد تایید است اما نه به این شکلی که امروز در جامعه ما رواج پیدا کرده و باعث شده تا بسیاری از افراد به دلیل عدم توانایی در پرداخت آن سر از زندان در بیاورند. به هر حال فردی که می‌خواهد زنی را به عقد خود در بیاورد باید مهریه‌ای برای او تعیین کند. اما تعیین این مهریه در شرایط کنونی می‌تواند بسیار مهم و حیاتی باشد. شما وقتی در شرایط اقتصادی قرار دارید که حتی پرداخت یک سکه برایتان دشوار است قبول مهریه‌های سنگین نوعی بی‌توجهی به وضعیتی است که ممکن است در آینده گرفتار آن شوید. او می‌افزاید: متاسفانه این جمله غلط «مهریه را کی داده و کی گرفته» یکی از عواملی است که باعث شده امروز تعداد قابل توجهی از جوانان به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه راهی زندان شوند. فرهنگ‌سازی در این زمینه بسیار مهم است. ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که افراد بسیاری تحصیلات عالیه دارند، فرقی نمی‌کند دختر و پسر نقش‌های اجتماعی متفاوتی را ایفا می‌کنند اما وقتی پای ازدواج و مهریه به میان می‌آید، تمام آن روشنفکری‌ها و تحصیلات به کناری گذاشته می‌شود و خرافات و باورهای غلط جای آن را می‌گیرد. اینکه خانواده‌ها فکر می‌کنند مهریه‌های سنگین می‌تواند ضامن ادامه زندگی و خوشبختی فرزندشان باشد همان اشتباهی است که به آن گرفتار می‌شوند و در نهایت سر از راهروهای دادگاه خانواده و ... در می‌آورند.
مهریه مانع از طلاق نمی‌شود
این جامعه شناس و استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: متاسفانه بر خلاف باور عمومی که فکر می‌کنند مهریه باعث می‌شود تا افراد از یکدیگر جدا نشوند و به زندگی مشترک ادامه دهند کاملا اشتباه است. مهریه به هیچ عنوان مانع از طلاق نمی‌شود، وقتی دو نفر دیگر توان تحمل یکدیگر در زیر یک سقف را نداشته باشند، هیچ چیز نمی‌تواند مانع جدا شدن آنها شود. همانطور که قانون پرداخت مالیات برای مهریه‌های بالا نمی‌تواند مانع از ثبت آنها شود. به هر حال ما قبل از هر چیز باید به جای تغییر قوانین ذهنیت و فرهنگ جامعه در مورد مهریه را بهبود ببخشیم.
معضلی که سال‌ها با آن دست به گریبان بوده‌ایم
فرشته حق‌خواه، کارشناس حقوق نیز در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه مهریه معضلی است که ما سال‌های زیادی با آن دست به گریبان بوده‌ایم. خلاءهای قانونی بسیاری در این زمینه وجود دارد که باعث می‌شود تا افراد گرفتار شوند. از سویی ما در فرهنگ‌سازی هم کار خاصی در زمینه مهریه انجام نداده‌ایم. در واقع برخی چالش‌ها و معضلات به جای اینکه دستوری و قانونی حل و فصل شوند نیاز به فرهنگ‌سازی دارند. البته قوانین مربوط به مهریه هم مشکلات زیادی دارد. او افزود: ما در خصوص طلب مهریه زن از شوهرش زمانی که خواهان جدایی نیست، دچار فقر فرهنگی هستیم و این بدین دلیل است که مردان با قوانین اسلامی درباره مهریه آشنایی کامل ندارند. مهریه سنگین از نظر اسلام و معصومین مذموم است زیرا مهریه سنگین گاهی اوقات باعث بروز اختلافات و مشکلاتی در زندگی زناشویی می‌شود اما برای نزدیک شدن زوج به یکدیگر، قرآن از تعابیر مختلفی مانند هبه یا بخشش استفاده کرده است، درحالی که امروزه مهریه فلسفه واقعی خود را از دست داده است، زیرا مهریه‌ای که اسلام در نظر دارد، علاوه بر سبک بودن، میزانی برای آن در نظر گرفته نشده است. این حقوقدان می‌افزاید: مهریه می‌تواند برای زوجه تضمینی باشد تا مانع از سهل‌انگاری زوج در خانواده شود؛ اما اگر همین مهریه بسیار کم و ناچیز تعیین شود مرد می‌تواند با پرداخت آن، زن را رها کند و اگر هم مهریه سنگین باشد زوجه می‌تواند از این مساله سوءاستفاده کرده و از آن به عنوان اهرم فشار در زندگی استفاده کند.
