کارآمدتر شدن اقتصاد با بورس کالا
سید جواد درواری کارشناس بازار سهام با اشاره به انتقاداتی که این روزها به عرضه محصولات در بورس کالا بر مبنای نرخ ارز صورت گرفته، بیان کرد: همانطور که میدانیم کشور در شرایط حساس اقتصادی و سیاسی داخلی و خارجی قرار دارد و تصمیم‌گیری و انجام امور اقتصادی در سطح کلان بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر شفافیت در عرصه اقتصادی کشور یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های همه مردم و کسانی است که برای ساختار اقتصادی و سیاسی کشور دلسوزی و دل‌مشغولی دارند و شفافیت اقتصادی بین عموم جامعه بسیار پررنگ شده است. شفافیت اقتصادی به معنای در دسترس قرار دادن داده‌ها و اطلاعات بیشتر به مردم کشور است که به عنوان ولی‌نعمت و صاحبان اصلی کشور هستند و جزییات تصمیم‌گیری‌های حکمرانان باید به اطلاع همگان برسد.
به اعتقاد بسیاری از اقتصاددانان، شفافیت یکی از موثرترین روش‌های تنظیم اقتصاد است. پاسخگویی و مسوولیت‌پذیری، افزایش کارایی بازارهای مالی، تخصیص بهینه منابع سرمایه‌ای، حذف رانتهای اطلاعاتی، تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی، استقرار نظام حاکمیت شرکتی و کشف ارزش و قیمت واقعی کالا و محصولات مصرفی از مهم‌ترین دستاوردهای شفافیت اطلاعاتی است. بازار پول، سرمایه، ارز و کالا در صورت ارسال اطلاعات صحیح و به‌موقع و داشتن عملکرد خوب و قابل‌قبول، اثر مثبت و قابل ملاحظه‌ای بر روی متغیرهای کلان اقتصادی دارند و توسعه این بازارها، نقش بسزایی در فرایند رشد اقتصادی کشور ایفا می‌کند.
وی اضافه کرد: بااین‌وجود عده‌ای از نظریه‌پردازان، مسوولان، دست‌اندرکاران و کارشناسان، خواسته یا ناخواسته، امور اقتصادی و سیاسی کشور را به سمتی هدایت می‌کنند که نتیجه‌ای جز عدم شفافیت را نمی‌توان برای آن متصور شد. البته باید به این نکته توجه کرد که احتمالاً این افراد تصور می‌کنند شفافیت اطلاعاتی موجب تضعیف قدرت و نفوذشان در تصمیم‌گیری و اجرای امور در سازمان‌ها و دستگاه‌های تصمیم‌گیری و اجرایی حاکمیت کشور و دولت می‌شود. یکی از این موارد، صحبت‌هایی پیرامون زیر سوال بردن عملکرد بورس کالا بوده است. زیرا بورس کالا محل قیمت‌گذاری جهانی و دلاری است. بااین‌حال مطالبی را به زبان ساده خدمت این عزیزان ذکر می‌کنم. درواری ضمن تاکید بر افزایش شفافیت در اقتصاد با انجام معاملات در بورس کالا، گفت: بورس که معادل فارسی آن «بازار» است، محلی است که دادوستد و معامله با سازوکار عرضه و تقاضا در آنجا انجام می‌گیرد. (البته شاید افراد فوق با واژه بورس که کلمه‌ای فرانسوی است مشکل‌دارند). معاملات سنتی کالا معمولاً مسائل و مشکلاتی مانند کشف قیمت، نحوه انجام و تسویه معاملات، اطمینان از کیفیت و... را داشته است و به همین دلایل موجب شده سازوکاری نظام‌مند و سازمان‌یافته برای انجام معاملات کالایی ایجاد شود. به زبان ساده بورس کالا بازاری است که در آن خریدوفروش کالاهای معین صورت می‌گیرد و به‌طور منظم و دایم فعال است. در بورس کالا معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد.
در واقع در بورس کالا تولیدکنندگان مواد خام تمایل دارند محصولات خود را به بهترین قیمت و حداقل زمان بفروشند؛ تولیدکنندگان کالاهای مصرفی نیز می‌خواهند مواد اولیه را به قیمت مناسب بخرند و در زمان مناسب و بدون دغدغه تحویل بگیرند؛ معامله‌گران و سرمایهگذاران نیز تمایل دارند از نوسان قیمت‌ها بدون صرف زمان و انبار و هزینه بالا با حضور در این بازار سود ببرند. همه این اتفاقات و رضایت فعالان بازار کالا تنها در بورسهای کالا رخ می‌دهد. یکی از ویژگی‌های مهم بورسهای کالا این است که به دلیل شفافیت بالا، امکان نظارت دقیق دارند تا ضمن تضمین شفافیت معاملات، منافع همه طرف‌ها تأمین شود و در کنار بازارهای نقدی و مالی جریان معاملات را تضمین و تعادل در بازار را حفظ می‌کنند. این کارشناس بازار سرمایه افزود: تجربه کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته نشان می‌دهد که وجود بورسهای کالا به کارآمدتر شدن اقتصاد کمک می‌کنند. باوجود نوسان قیمت‌ها که در بورسهای کالا به چشم می‌خورد، نقش این بورس‌ها در تجارت و رونق اقتصادی غیرقابل‌انکار بوده است.
بدون بورس کالا ارایه یک قیمت استاندارد برای کالاها غیرممکن است؛ تولیدکننده و مصرف‌کننده مجبور هستند به‌طور جداگانه به دنبال خریدار و فروشنده بگردند؛ بدون استفاده از سازوکارهای بورس کالا و کشف درست قیمت، بسیاری از تولیدکنندگان ورشکست خواهند شد؛ و بالاخره اینکه، بسیاری از تولیدکنندگان با عرضه و فروش کالای خود در بورس‌ها، نه‌تنها در بازار داخلی به کسب سود می‌پردازند بلکه توانسته‌اند نظر سرمایهگذاران خارجی را نیز جلب کنند. اینها منافعی هستند که از وجود بورسهای کالا ناشی می‌شوند. درواری خاطرنشان کرد: ذکر این نکته ضروری است که مبنای قیمت‌گذاری در بورس کالا باید سیستم عرضه و تقاضا میان فروشندگان و خریداران باشد. فارغ از الزام برای انجام معامله در قیمت‌های مشخص یا به‌عبارت‌دیگر قیمت‌های دستوری است و تأثیرات قیمت جهانی محصولات بر روی قیمت محصولات در بورس کالا اجتناب‌ناپذیر است؛ زیرا فروشندگان و خریداران در درجه اول به منافع اقتصادی و مالی خود توجه می‌کنند و بهتر از هر شخص و نهادی می‌توانند برای حیات و آینده خود تصمیم بگیرند و قطعاً نمی‌توان با اعمال فشار و قیمت‌گذاری دستوری و دست‌کاری قیمت برای مدت طولانی به این امر ادامه داد. تجارب گذشته در کشور نشان می‌دهد نتیجه قیمت‌گذاری دستوری و اعمال فشار برای تعیین قیمت، نتیجه‌ای به‌جز فساد و توزیع رانت نداشته است.
وی ادامه داد: با توجه به مطالب فوق باید عنوان کرد که نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا و دستیابی به اثرات مثبت این مهم در اقتصاد تولید و مصرف، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تاسیس و راه‌اندازی بورسهای کالایی را در ایران فراهم سازند. در این راستا و الزام قانونی، شورای عالی بورس موظف به تشکیل و گسترش بورسهای کالایی در ایران گردید.
