گواهی سپرده نفت خام با حضور وزیر نفت و وزیر اقتصاد راه‌اندازی و از امروز دوشنبه در بورس انرژی ایران قابل معامله می‌شود. به گزارش « تعادل» در مراسمی با حضور احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، جواد اوجی، وزیر نفت و همچنین مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و مدیرعامل بورس انرژی نشست معرفی معاملات گواهی سپرده نفت‌خام و میعانات گازی برگزار و اعلام شد معاملات آن از (دوشنبه ۲۲ اسفند ۱۴۰۱) آغاز می‌شود. اواسط تابستان بود که مدیرعامل شرکت ملی نفت به گواهی سپرده نفت خام اشاره و اعلام کرد که قرار است این طرح همسو با اقتصاد مقاومتی و مردمی‌سازی اقتصاد باشد و به تنوع روش‌های فروش در شرکت ملی نفت ایران کمک کند.
براین اساس، گواهی سپرده نفت خام راه‌اندازی شده و از روز دوشنبه در بورس انرژی ایران قابل معامله می‌شود. سرمایه‌گذاران به جای توجه به بازار ارز و طلا از این پس می‌توانند در طلای سیاه نیز سرمایه‌گذاری کنند. بازار ثانویه این گواهی راه‌اندازی شده است و این اوراق در بانک‌ها قابلیت تضمین شدن دارد. در کنار امکان سرمایه‌گذاری دلاری، در صورت درخواست دارنده، امکان تبدیل به ریال برای این اوراق وجود دارد. علاوه بر این، گواهی سپرده نفت‌خام یک ابزار خلاقانه و جدید است و دارندگان این اوراق، مالک فیزیک نفت خام خواهند بود.
فرق گواهی سپرده نفت با طرح گشایش نفتی چیست؟
تفاوت نخست گواهی سپرده نفت با طرح گشایش نفتی که در دولت دوازدهم مطرح شد این است که گواهی سپرده نفت یک ابزار استاندارد و شفاف برای فروش است که به پشتوانه نفت موجود در مخازن یا انبارهای شرکت ملی نفت منتشر شده و به صورت فروش قطعی نفت بوده و سررسید ندارد، در حالی که اوراق سلف موازی استاندارد بر مبنای عقد سلف منتشر شده و برای تامین مالی پروژها در چارچوب پیش فروش نفت در سررسید مشخصی در آینده انجام می‌شود.
اوراق سلف جزو ابزارهای تامین مالی محسوب شده و سبب ایجاد تعهدات برای ناشر آن می‌شود که حجم و میزان انتشار آن می‌تواند تبعاتی را برای ایفای تعهدات در آینده داشته باشد اما در گواهی سپرده، ناشر (انباردار) ضامن تحویل کالا طبق شرایط اعلامی است. تضمین تحویل دارایی پایه را به عنوان دومین تفاوت عمده گواهی سپرده نفت خام با اوراق سلف نفتی است.
گواهی سپرده نفت خام طبق شرایطی که در اطلاعیه گشایش انبار منتشر می‌شود منجر به تحویل شده و اشخاصی که به میزان معینی از گواهی‌ها را در اختیار داشته باشند، درخواست تحویل خود را به شرکت ملی نفت ارایه و نسبت به تحویل اقدام می‌کنند، همچنین شرکت ملی نفت ایران این قابلیت را هم ایجاد کرده برای سایر اشخاصی که توانایی تحویل ندارند در قالب ایجاد کنسرسیومی این شرکت به وکالت از دارندگان گواهی فرآیند تحویل را انجام دهد و برای این ابزار مالی امکان تسویه نقدی وجود ندارد اما در قراردادهای سلف موازی استاندارد امکان اعمال اختیار خرید یا فروش و تسویه بر مبنای نرخ اختیار دیده شده است.
سومین تفاوت این است که عمده خریداران قرارداهای سلف موازی استاندارد نهادهای مالی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های تامین سرمایه هستند اما در گواهی سپرده فعالان حوزه نفت و فرآورده‌های نفتی و سرمایه‌گذاران بازارهای مالی حضور دارند. همچنین تفاوت دیگر این است که در طرح قبلی قرار بود حداقلی از سود برای خریداران اوراق تضمین شود. اما گواهی چنین نیست و سرمایه‌گذاران با توجه به قیمت‌های نفت خام می‌توانند به صورت روزانه نسبت به خرید یا فروش گواهی‌ها تصمیم‌گیری کند.
از سرمایه‌گذاران داخلی و مشارکت مردمی برای فروش نفت استفاده کنیم
وزیر نفت گفت: براساس اوراق نفتی که منتشر خواهد شد، سالانه ۷۲ میلیون بشکه گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی عرضه می‌شود. جواد اوجی در با بیان اینکه این طرح در آستانه ملی شدن صنعت نفت رونمایی می‌شود، اظهار کرد: بیش از یک سال روی این طرح در بورس انرژی کار کارشناسی انجام شده تا از سرمایه‌گذاران داخلی و مشارکت مردمی برای فروش نفت استفاده کنیم. وی با اشاره به اینکه گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی در جمع‌آوری نقدینگی موثر است، افزود: امیدواریم در آینده نزدیک در حوزه بهینه‌سازی گاز نیز بتوانیم با شرکت بورس انرژی ایران انرژی همکاری داشته باشیم.
اوجی تاکید کرد: سالانه ۷۲ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گاز در بورس انرژی از طریق این گواهی عرضه خواهد شد. وزیر نفت با اشاره به اینکه امروز بالاترین رقم صادرات نفت نسبت به دو سال اخیر در حال انجام است، اظهار کرد: ارز حاصل از این صادرات در سررسید مشخص دریافت و به سامانه نیما و سامانه جدید معاملاتی واریز شده است. اوجی ادامه داد: قیمت‌گذاری نفت و میعانات در بورس انرژی نیز در یک بازه زمانی مشخص به همان قیمتی که به مشتریان خارجی عرضه می‌شود به متقاضیان داخلی هم در بورس عرضه می‌شود و امیدواریم کشورهای همسایه هم در خرید این گواهی سپرده مشارکت داشته باشند.
آرزوی عرضه نفت در بورس محقق شد
محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در مراسم راه‌اندازی گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی در بورس انرژی که با حضور وزیر نفت و وزیر اقتصاد برگزار شد، با تاکید بر اینکه امروز یک روز مبارک است، عنوان کرد: سال‌ها در جمهوری اسلامی آرزو می‌کردیم که نفت را در بورس داخل عرضه کنیم و این آرزو امروز تحقق یافت. وی ادامه داد: همه سازمان‌ها بر اساس قوانین بالادستی خود عمل می‌کنند، اما چیزی که فعالیت‌ها را معنادار می‌کند رویکردها و گرایش‌ها است.
امروز از پدیده ارزشمندی رونمایی می‌کنیم و برای این رونمایی متوسل شدیم به سرانگشت هدایت مقام معظم رهبری در خصوص سیاست‌های اقتصاد مقاومتی. مدیرعامل شرکت ملی نفت با تاکید بر اینکه مهم‌ترین گرایش وزارت نفت تحقق بند ۱۳ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است، توضیح داد: بند ۱۳ به این موضوع اشاره دارد که از اینکه درآمد صادراتی کشور دچار اسیب و ضربه شود جلوگیری کنیم. در شرایط تحریم‌ها باید کاری کنیم که ضربه‌پذیر نباشیم. خجسته مهر افزود: نباید تکانه‌ای به نام عدم مدیریت ارز در کشور داشته باشیم. با شروع کار دولت سیزدهم وزیر درخواست کرد کار را شروع کنیم.
اگر همکاری وزارت اقتصاد نبود ما هم نمی‌توانستیم به این هدف برسیم. وی در ادامه با بیان اینکه اوراق گواهی سپرده بسیار جدید و مبتکرانه است، گفت: این گواهی تفاوت قابل توجهی با طرحی که در دولت قبل مطرح شد دارد. افراد با فروش این اوراق می‌توانند مالک فیزیکی نفت تحت عنوان کالای نفت خام باشند و دارندگان اوراق نفت خام به شرطی که بتوانند یک محموله نفت را از انبارها برداشت کنند، امکان صادرات وجود دارد.
انحصار و قفل‌شدگی در صنعت نفت شکست
وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت: صنعت نفت ما تاریخچه دیرین و تلاطمات و پیچیدگی‌های زیادی داشته است، اما یکی از مواردی که سال‌های سال در یک انحصار و قفل شدگی وجود داشت، گام به گام شکست و برطرف شد. سید احسان خاندوزی در مراسم رونمایی از معاملات گواهی سپرده نفت‌خام که با حضور وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران برگزار شد، گفت: بخشی از این شکست با ابلاغ سیاست‌های اصل ۴۴ و ورود بخش خصوصی به زنجیره نفت خام و میعانات بود.
بخش دیگر این قفل نیز امروز با همت مشترک وزارت نفت، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و بازار سرمایه شکسته خواهد شد و ابزارهای جدید مالی و اقتصادی به کمک آمده‌اند. خاندوزی افزود: نکته مهم این است که این ابزار در زمانی ایجاد می‌شود که وضعیت فروش نفت در یک نقطه بسیار مطلوب قرار دارد و در زمینه تعاملات خارجی و تبادلات مالی نیز در نقطه بسیار مطلوبی نسبت به گذشته قرار دارد.
وی با بیان اینکه گواهی نفت خام به ثمر نشستن یک آرزو بود، عنوان کرد: این گواهی برای باز شد مسیر جدید فعالان بخش خصوصی و تنوع بخشی به صادرات و استفاده از ابزارهای بازار سرمایه و مزایای شفافیت بازار و رقابت‌پذیری در عرضه فروش داخلی نفت است. وزیر اقتصاد با بیان اینکه قرار است سالانه ۳۶ میلیون نفت خام و میعانات کازی عرضه شود، گفت: موضوع مهم مساله فیزیکی نفت است. در اینجا معامله به صورت ارزی است اما تسویه ریالی صورت می‌گیرد. این موضوع به تقویت ارزش پول ملی کمک می‌کند و امیدواریم آرام آرام تقاضای ریالی برای نفت را داشته باشیم.
قراردادهای آتی و اختیار معامله نفت خام راه‌اندازی می‌شود
علی نقوی در مراسم رونمایی از گواهی سپرده نفت خام و میعانات گازی با اشاره به سالروز تاسیس بورس انرژی در ۱۹ اسفند عنوان کرد: سال گذشته هم در همین ایام از قراردادهای آتی در بورس انرژی رونمایی کردیم. بورس انرژی ایران طی یک دهه از فعالیت و در راستای ایفای ماموریت‌ها و وظایف خود در ایجاد بازاری کارا و شفاف در حوزه معاملات نفت خام، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی تلاش‌های زیادی را انجام داده است.
وی با اشاره به گواهی سپرده نفت عنوان کرد: موضوع عرضه نفت خام در بورس از مطالبات جدی در سطوح مختلف حاکمیتی و رسانه‌ای بوده و تلاش‌هایی هم در این زمینه شده است، از دی ماه سال گذشته و تغییرات رخ داده در مدیریت امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، این موضوع و راه‌اندازی اصطلاحا بازار کاغذی نفت یا همان قراردادهای آتی نفت مورد توجه و تاکید شرکت نفت قرار گرفت و در همین زمینه کارگروه مشترکی بین بورس و امور بین‌الملل نفت تشکیل شد.
مدیرعامل بورس انرژی افزود: پس از بررسی‌های مقدماتی و آسیب‌شناسی انواع مدل‌های قابل انجام انتشار گواهی سپرده به عنوان یک ابزار استاندارد که پیش از این در شورای عالی بورس به عنوان ابزار مالی تصویب شده و مقررات حاکم بر آن نیز تصویب شده بود پیشنهاد و مورد توافق قرار گرفت؛ سپس نظرات کلیه ذی‌نفعان داخلی شرکت نفت اخذ و پس از آن موضوع با سایر ذی‌نفعان مطرح و چهارچوب‌های قانونی آن بررسی و پس از چندین ماه کار فشرده در سطوح مختلف و طرح موضوع در هیات‌مدیره شرکت ملی نفت ایران در نهایت چهارچوب اجرایی این کار در شهریورماه سال جاری در هیات‌مدیره مشرکت نفت به تصویب رسید و پس از طی فرآیندهای قانونی و ابلاغ آن درخواست پذیرش مخازن متعلق به شرکت ملی نفت در بورس مطرح و پذیرش شد.
نقوی ادامه داد: همچنین با همکاری سازمان برنامه و بودجه این موضوع در شورای اقتصاد هم به تایید و تصویب رسید. در طراحی و پیاده‌سازی این گواهی با توجه به نظرات ذی‌نفعان مختلف و به منظور ارایه یک مدل مناسب از مشارکت عمده فعالان حوزه نفت و بازار سرمایه استفاده شده و بسیاری از زیرساخت‌های معاملاتی این گواهی در پاسخ به دغدغه‌ها و پیشنهاد فعالان این بازار بوده است.
وی با بیان اینکه مدت دوره معاملاتی ۳۶ ماهه و سفارش‌گذاری به صورت ارزی است، عنوان کرد: امکان غلطاندن نماد معاملاتی به دوره‌های معاملاتی بعدی، تضمین شرکت ملی نفت ایران مبنی بر اولویت داشتن دارندگان گواهی در تحویل، قبولی وکالت شرکت نفت برای دارندگانی که امکان تحویل ندارند، اجازه اخذ موقعیت در بازار مشتقه توسط شرکت ملی نفت ایران، تخصیص منابع برای بازارگردانی و ایجاد صندوق‌های بازارگردانی، روزهای معاملاتی، ورود اشخاص حقیقی به صورت غیر مستقیم، عدم اخذ هزینه انبارداری تا ۱۸ ماه، اعمال تخفیف حجمی و پذیرش این گواهی به عنوان ابزار توثیق و تضمین نزد شرکت ملی نفت ایران و سایر نکات اعلامی از جمله مواردی بوده که با کار جمعی و کارشناسی حاصل شده است.
مدیرعامل بورس انرژی با اشاره به صادرات بالغ بر ۱۴ میلیارد دلار فرآورده‌های نفتی از مسیر بورس انرژی در پنج سال گذشته، گفت: افزایش درآمدهای دولت و عرضه‌کنندگان ناشی رقابت حاصله در رینگ صادراتی به میزان بالغ بر ۱۰۸ میلیون دلار که نزدیک به یک سوم آن به میزان ۳۲ میلیون دلار صرفا در سال جاری حاصل شده و افزایش ۴۳ درصدی حجم صادرات گاز مایع در سال جاری، معامله بیش از سه میلیون و ۶۰۰ هزار تن بنزین در یک روز و کسب رکورد بازار سرمایه در سال ۱۳۹۹، افزایش تعداد خریداران در برخی از فرآورده‌ها از یک مشتری به بیش از ۴۰ مشتری و ایجاد بازارهای جدید در منطقه، همه حاکی از آن است که در صورت نظم و استمرار در عرضه فرآورده‌های نفتی و تاکید بر حضور در مسیر شفاف بورس، شاهد افزایش درآمدهای عرضه‌کنندگان خواهیم بود. نقوی افزود: گرچه این نکته را هم نباید از نظر دور داشت افزایش شدت مصرف داخلی در برخی از فرآوده‌های اصلی مانند بنزین و گازوییل تهدیدی برای درآمدهای صادراتی کشور خواهد بود.
در سال آینده با برنامه‌ریزی صورت گرفته قصد داریم تا علاوه بر عمق بخشی و افزایش سهم معاملات گواهی سپرده نفت خام، با همکاری شرکت ملی نفت و با توجه به پذیرش قراردادهای آتی نفت خام و میعانات گازی در بورس، معاملات این قراردادها را برای فعالین برقرار کنیم و در گام بعدی از قراردادهای اختیار معامله رونمایی خواهیم کرد. وی ادامه داد: همچنین با توجه به ناترازی ناشی از افزایش مصرف و لزوم بهینه‌سازی مصرف، با همکاری سازمان برنامه و شرکت ملی گاز ایران اماده انجام معاملات گواهی صرفه جویی گاز هستیم. ضمن آنکه افزایش حجم مبادلات در بازار فیزیکی را با توجه به تنوع مدل‌های قراردادی و امکان عرضه محموله به صورت زمینی و دریایی را هم در دستور کار داریم.
پیش‌بینی جدید از قیمت نفت در سال 2023
از زمانی که قیمت نفت تمام رشد خود به خاطر درگیری نظامی روسیه با اوکراین در سال 2022 را از دست داد، در یک محدوده نسبتا ثابتی در حال معامله است اما کارشناسان معتقدند که به زودی روند افزایش قیمت نفت آغاز خواهد شد. به گزارش اویل‌پرایس، طی هفته‌ها و ماه‌های گذشته قیمت نفت در یک بازه محدود در نوسان بوده و حتی تحریم نفت و فرآورده‌های نفت روسیه از سوی اتحادیه اروپا و کشورهای گروه 7 هم نتوانست تأثیر زیادی در افزایش قیمت این حامل انرژی بگذارد.
پس از این تحریم‌ها، اروپا به سمت واردات بیشتر نفت از خاورمیانه، آسیا و امریکا رفت و روسیه هم نفت خود را راهی بازارهای آسیایی کرد. در حال حاضر اوضاع اقتصادی کشورهایی نظیر امریکا و چین که دو اقتصاد بزرگ جهان به شمار می‌روند، اصلی‌ترین عوامل اثرگذار در بازار آتی نفت به شمار می‌رود.
بانک مرکزی امریکا به دقت اوضاع اقتصادی این کشور را زیرنظر دارد تا درباره کاهش یا افزایش نرخ بهره تصمیم‌گیری کند. اگرچه شرایط اقتصادی امریکا رو به بهبود است، اما بالا بودن نرخ تورم ممکن است بانک مرکزی این کشور را به سمت بالا بردن بیش از انتظار نرخ بهره سوق داده و متعاقبا شاهد کاهش رشد اقتصادی این کشور و حتی بروز رکود طی ماه‌های آینده باشیم.
این عامل روی قیمت نفت اثر منفی دارد و می‌تواند آن را کاهشی کند. از سوی دیگر بازار روی اوضاع اقتصادی در چین متمرکز است؛ چراکه اخیرا این کشور محدودیت‌های کرونایی خود را پس از سه سال لغو کرده و انتظار می‌رود در سال 2023 شاهد رشد خوب اقتصاد این کشور باشیم و مصرف نفت آن هم افزایش یابد. بهتر شدن اوضاع اقتصادی چین به بالا رفتن تقاضا و مصرف نفت در این کشور آسیایی منجر می‌شود که اثر افزایشی روی قیمت دارد.
در حال حاضر این دو عامل متضاد در حال اثرگذاری بر بازار نفت هستند و قیمت نفت برنت بین 80 تا 85 دلار در هر بشکه در نوسان است. نکته حائز اهمیت آنکه به اعتقاد کارشناسان با در نظر گرفتن شرایط تورمی قیمت نفت هم‌اکنون نسبت به روز 8 مارس سال گذشته 40 درصد پایین‌تر است. جان کمپ، کارشناس ارشد نفتی رویترز، می‌گوید که نرخ نوسان برای ماه آینده نسبت به سال گذشته همین موقع از 88 درصد به 25 درصد کاهش یافته است.
برخی کارشناسان نفتی می‌گویند در صورتی که اقتصاد امریکا خیلی وارد رکود نشود، قیمت نفت خیلی سریع از 90 دلار در هر بشکه عبور خواهد کرد. شرکت ترافیگورا هم اعلام کرده که انتظار دارد به زودی شاهد افزایش قیمت نفت در بازار جهانی باشیم. بن لوکاک، مدیر بخش معاملات نفتی این موسسه، می‌گوید: رشد اقتصادی چین واقعی است و شاهد افزایش واردات فلزات و مواد معدنی طی 6 هفته گذشته در این کشور هستیم. به گزارش بلومبرگ، راسل هاردی، مدیرعامل بزرگ‌ترین شرکت مستقل کارگزاری نفت در جهان به نام ویتول هم می‌گوید: در نیمه دوم سال 2023 قیمت نفت بین 90 تا 100 دلار خواهد بود؛ چراکه تقاضای جهانی بالا خواهد رفت اما همچنان با محدودیت عرضه مواجه خواهیم بود. با توجه به آنچه گفته شد، اگر چه هنوز اثرات درگیری نظامی روسیه با اوکراین بر بازار نفت پابرجاست، اما آنچه روند قیمت طی هفته‌های آینده را تعیین خواهد کرد اوضاع اقتصادی در دو اقتصادی بزرگ جهان شامل چین و امریکا است.
