تغییر رژیم لرزه خیزی ایران زمین

گروه راه و شهرسازی|

آن‌گونه که علی بیت‌اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بر اساس داده‌های آماری استخراج شده از سامانه سپلا اعلام کرده، تعداد زلزله‌های رخ داده در کشور طی سال 1401 نسبت به سال 1400 افزایش یافته است. در این میان، تعداد زلزله‌های محدوده خوی در دوره زمانی مورد نظر، با 193 مورد، بالاترین تفاضل مثبت را ثبت کرده است.

به گزارش «تعادل»، در نیمه دوم سال گذشته، خوی 4 زمین لرزه بالای 5 ریشتری را تجربه کرد. این مجموعه زمین لرزه البته در سال 1402 نیز تداوم یافت به گونه‌ای که در 4 فروردین سال جاری زلزله‌ای 5.6 ریشتری در 18 کیلومتری جنوب غربی خوی رخ داد. 

بر اساس این گزارش، در 13 مهر 1401 زمین لرزه‌ای به بزرگی 5.6 ریشتر در ساعت 3 و 51 بامداد در عمق 10 کیلومتری زمین در فاصله 7 کیلومتری از خوی رخ داد. در 8 بهمن سال گذشته نیز زلزله‌ای با بزرگی 5.9 ریشتر در ساعت 21 و 44 دقیقه، در شهر خوی و در عمق 7 کیلومتری زمین رخ داد. در 25 اسفند 1401 بار دیگر زمین لرزه‌ای با قدرت 5 ریشتر خوی را لرزاند. در نهایت نیز در 4 فروردین سال جاری، زلزله‌ای به بزرگی 5.6 ریشتر دوباره خوی و سلماس را لرزاند.

بنا بر اعلام عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، نقشه تفاضلی رخدادهای لرزه‌ای سال 1401 نسبت به سال 1400، افزایش تعداد زلزله‌های 1401 را نسبت به 1400 نشان می‌دهد. محدوده خوی بالاترین مقدار تفاضلی را با عدد 193 داراست. این نقشه جزئی از خروجی‌های بخش پایش لرزه‌ای سامانه سپلا است. داده‌ها این سامانه از مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است. خروجی‌های بخش پایش سامانه سپلا، بسیار ارزشمند و حاوی نکات تحلیلی مهمی است. تغییرات دینامیکی رژیم لرزه خیزی ایران زمین در این نقشه‌ها قابل ارزیابی است.

مرور زلزله‌های سال 1401

بیت اللهی همچنین در صفحه شخصی خود در فضای مجازی، رویدادهای لرزه‌ای گستره پهناور ایران در سال گذشته را براساس داده‌های مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، به‌طور کلی مرور کرده است.  بر این اساس، از 28 اسفندماه 1400 تا 28 اسفندماه 1401، تعداد زلزله‌های رخ داده در محدوده سرزمینی ایران، 2621 زلزله با بزرگی 2.5 و بزرگ‌تر از آن است (تعداد کل داده‌های برگرفته شده از سایت مرکز لرزه نگاری برای همان دوره زمانی، 2847 زلزله است) .  در این بازه زمانی همچنین، تعداد زلزله‌های با بزرگی 4 و بالاتر، 207 رخداد است. (حدود 8 درصد تعداد کل زلزله‌های بالای 2.5 ریشتر) 

بررسی‌های بیت‌اللهی همچنین حاکی از این است که در محدوده استان‌های هرمزگان، آذربایجان غربی و کرمان، تعداد بیشتری از رویدادهای لرزه‌ای متمرکز شده است. همچنین بیشترین تعداد زلزله‌های با بزرگی 4 و بالاتر به ترتیب در استان‌های هرمزگان، کرمان و آذربایجان غربی رخ داده است. بزرگ‌ترین رخدادهای لرزه‌ای جفت زلزله‌های 6.1 فین استان هرمزگان و زلزله 5.9 بهمن ماه 1401 خوی استان آذربایجان غربی است.

براساس داده‌های یکساله لرزه‌ای ایران، محدوده استان‌های هرمزگان، کرمان و آذربایجان غربی از نظر رخدادهای لرزه‌ای پرتعداد و محدوده استان‌های تهران، زنجان، قم کم تعداد بوده‌اند. (البته مساحت متفاوت استان‌ها نیز باید مد نظر باشد) .

این بررسی همچنین حاکی است، در بازه یکساله گذشته، عمده تعداد زلزله‌ها با بزرگی کوچک‌تر از 3.5 (حدود 79 درصد تعداد کل رخدادها) بوده است، حدود 15درصد رخداد در بازه 3.5 تا 4 و 4 درصد رخدادها در بازه بزرگی 4 تا 4.5 است. تنها 2درصد رخدادهای لرزه‌ای دارای بزرگی 4.5 و بزرگ‌تر از آن بوده است.  در سال 1401، در محدوده استان البرز ومرکز زلزله‌ای مکانیابی نشده است.با توجه به وجود گسله‌های لرزه زای متعدد در استان‌های تهران و البرز و سکون لرزه‌ای نسبی حاکم بر این پهنه‌ها، احتمال وقوع زلزله‌های آتی همانند دوره‌های زمانی گذشته در این نواحی وجود دارد و نظر به تمرکز جمعیتی بالای این نواحی (وجود کلان‌شهرهای تهران و کرج و شهرهای پرجمعیت اطراف آنها) و اهمیت این گستره‌ها، ضرورت دارد توجه جدی به اقدامات کاهش ریسک لرزه‌ای، آموزش‌های عمومی، آمادگی در برابر زلزله و ارتقاء تاب آوری به عمل آید.