کشمکش‌های عرضه خودرو در بورس کالا در سال گذشته درحالی پایان یافت که خیال مردم و سهامداران از ادامه عرضه خودرو در بورس راحت شد. چراکه بعد از تمام فراز و فرودهای عرضه خودرو در بورس کالا و موانعی که ایجاد شد در نهایت تصمیمی که در جلسه شورای عالی بورس گرفته شد از لزوم ادامه عرضه خودرو در بورس کالا حکایت داشت. ایسنا نوشت که در واقع زمزمه‌های عرضه خودرو در بورس کالا از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ به گوش می‌رسید تا اینکه در دومین ماه از سال ۱۴۰۱ این موضوع به تحقق پیوست؛ هرچند در بازه زمانی ۱۰ ماهه، یعنی از اردیبهشت تا اسفند سال گذشته انواع و اقسام خودروهای محبوب و نامحبوب در بورس کالا عرضه شد اما آینده عرضه خودرو در بورس همواره در هاله‌ای از ابهام قرار داشت.
دلیل آن در ابتدا مخالفت‌های وزارت صمت و بعد دستورالعمل‌های مختلف شورای رقابت بود که نه تنها باعث می‌شد در عرضه‌ها وقفه بیفتد، بلکه روی سهام خودرویی نیز تاثیرگذار بود و باعث ریزش این سهم‌ها و در نهایت باعث ریزش سهم‌های دیگر می‌شد. در این میان اما شورای عالی بورس همواره بر لزوم ادامه عرضه خودروها در بورس کالا تاکید داشت و در آخرین جلسه خود نیز این موضوع را نهایی کرد. این اتفاق‌ها درحالی رخ داده است که مجید عشقی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در آخرین نشست خبری خود در سال گذشته صراحتا اعلام کرد که هدف سازمان بورس از موافقت با عرضه خودرو در بورس کالا این است که حق سهامدار حفظ شود. عشقی با تاکید بر این نکته که جای خودرو در بورس نیست، به زیان خودروسازها اشاره کرد و گفت که قیمت کارخانه محصولات خودروسازها اصلاح نشده بود و ادامه روند قبلی نتیجه‌ای جز از بین رفتن صنعت خودروسازی در پی نداشت.
وی همچنین دلیل اینکه سازمان بورس پیشنهاد داد خودرو در بورس پذیرش شود، این بود که خودروسازها از وضعیت زیان‌دهی خارج شوند. پس از همه این ماجراها و زمانی که اعلام شد خودرو به بورس برگشت، ایران خودرو ۲۵ بهمن‌ماه سال گذشته برنامه عرضه محصولات خود در بورس کالا را منتشر کرد اما تا پایان سال تعهدی نصفه و نیمه به این برنامه داشت و بسیاری از خودروهایی که وعده داده بود در بورس عرضه نشدند. از ابتدای سال جاری تاکنون هیچ خبری از عرضه خودرو در بورس کالا به گوش نرسیده است. در چنین شرایطی، اسماعیل شجاعی، سخنگوی شورای رقابت اعلام کرد: عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شده و این توقف قطعی است. عرضه خودرو در بورس کالا به مجوز شورای رقابت نیاز داشت و از آنجاکه مجوز اخذ نشده بود، این تصمیم از نظر شورای رقابت غیرقانونی بود.
وی افزود: در این باره دیگر بحثی وجود ندارد چراکه همه متوجه شده‌اند که فروش خودرو در بورس کالا به زیان مصرفکننده است و تنها آورده‌ای برای دولت داشت. البته در ادامه می‌توانست به نفع خودروساز باشد اما موضوع مهم زیانی بود که مصرفکننده وارد می‌کرد. سخنگوی شورای رقابت با بیان اینکه اساسا در هیچ کجای دنیا خودرو در بورس کالا به شکل مزایده‌ای به فروش نمی‌رود، اظهار داشت: عرضه خودرو در بورس تصمیم موقت و اشتباهی بود که از ابتدا شورای رقابت مخالفت خود را با این ساز و کار عرضه و فروش خودرو در بورس اعلام کرد و محکم هم روی دلایل مخالفت خود با این موضوع ایستاد، دیگر عرضه خودرو بورس از دستور کار خارج شد و منتفی بودن آن قطعی و نهایی است.
وی تاکید کرد: کشف قیمت خودرو در بورس کالا به صورت تهاجمی به زیان مصرفکننده بود چراکه به‌طور محدود چند دستگاه خودرو عرضه می‌شد و تقاضا هم بسیار بود و عملا هر کسی که قیمت بالاتری را اعلام کرد خودرو را خریداری می‌کرد و این فرایند در نهایت به ضرر مصرفکننده بود و تعادل بازار را بهم می‌زد. شجاعی درباره اظهارات رییس بورس مبنی بر حق شکایت بورس از شورای رقابت به دلیل زیان سهامداران خودرو گفت: بورس می‌تواند نسبت به شکایت از شورای رقابت اقدام کند اما تا به امروز این اتفاق نیفتاده است چراکه اساسا تصمیم عرضه خودرو در بورس خلاف قانون بود و شورا هم از همان ابتدا اعلام کرد که خودرو یک کالای کاملا انحصاری است و شورای رقابت می‌تواند در این باره تصمیم بگیرد. بورس و وزارت صمت حق تصمیم‌گیری درباره عرضه خودرو به این شکل را نداشت و آنها تصمیم غیرقانونی گرفته بودند. سخنگوی شورای رقابت در حالی این ادعا را مطرح کرده است که سازمان بورس به عنوان متولی بازار سرمایه دارای اختیارات زیادی درباره ناشران فعال در این بازار است؛ به این ترتیب سازمان بورس می‌تواند نسبت به عدم عرضه محصولات خودروسازان- به عنوان ناشر- در بورس کالا و فروش انحصاری آن در بازار و در همین حال تخطی از اصول کشف قیمت بر اساس مکانیزم بازار، اقدام قانونی انجام دهد.
همچنین سپهر دادجوی توکلی، مدیر روابط عمومی شورای رقابت با بیان اینکه درمورد موضوعات مختلف باید بررسی شود که حدود اختیار شورای رقابت چقدر است، عنوان کرد: حدود اختیار شورای رقابت به حدی نیست که تعیین کند کدام کالا در کدام بازار عرضه شود اما درمورد خودرو موضوع مهم این است که شورای رقابت دستورالعمل تنظیم بازار خودروی سواری را تدوین کرده است که در این دستورالعمل جایی برای عرضه خودرو در بورس دیده نشده است. شورای رقابت سیاست‌گذار صنعت خودرو نیست و فقط به تعیین دستورالعمل قیمت‌گذاری خودرو وارد شده است. از این دستورالعمل می‌توان تفسیرهای متفاوتی ارایه کرد. با چنین اظهارنظرهایی به نظر می‌رسد ماجرای عرضه خودرو در بورس کالا دوباره به پله اول عقبگرد کرده و در سکوت متوقف شده است. البته پیگیری‌های ایسنا درمورد عرضه خودرو در بورس کالا از بورس کالا و همچنین وزارت صمت تاکنون بی‌نتیجه مانده است.
بازدهی بورس کالا
بازار گواهی سپرده کالایی بورس کالای ایران در سومین هفته بهار ۱۴۰۲ میزبان معامله بیش از ۱۲.۶ میلیون ورقه بهادار مبتنی بر کالا به ارزش نزدیک ۵۲۸ میلیارد تومان بود. سیمان از لحاظ حجم و سکه امامی (تمام) به لحاظ ارزش معاملات برتر از سایر دارایی‌ها، در مقام نخست ایستاد و دارایی جدید این بازار یعنی شمش طلا نیز با معامله ۶۴ هزار و ۵۸۳ گواهی، آمار قابل قبولی را به ثبت رساند. ۱۲ میلیون و ۶۴۴ هزار و ۱۸۳ ورقه بهادار مبتنی بر کالا به ارزش بیش از ۵۲۷ میلیارد و ۹۷۳ میلیون تومان در بازار گواهی سپرده کالایی در بورس کالا در هفته گذشته معامله شد. ارزش معاملات مربوط به ۱۱ فروردین ۱۴۰۲ نیز نزدیک ۶۱۹ میلیارد تومان برای ۱۵ میلیون و ۵۱۴ هزار و ۵۰۲ ورقه بهادار مبتنی بر کالا بود.
در جریان معاملات هفته گذشته، ۲ میلیون و ۷۸۸ هزار و ۸۱۴ اوراق گواهی سپرده سکه طلا (تمام سکه) در حالی منعقد شد که این دارایی پایه ارزش بیش از ۲۸۴ میلیارد و ۱۸۳ میلیون تومان را ثبت کرد. اوراق مبتنی بر تمام سکه طلا با کسب سهم ۵۴ درصدی در ارزش معاملات در جایگاه نخست ایستاد. سکه طلا (تمام سکه) سهم ۷ درصدی در حجم معاملات داشت و به صورت مشترک جایگاه سوم را در حجم کل بازار گواهی سپرده کالایی پس از سیمان و زعفران از آن خود کرد. در هفته منتهی به ۱۸ فروردین ۱۴۰۲ بیش از ۲ میلیون و ۷۸۸ هزار و ۸۱۴ گواهی سپرده زعفران نیز به ارزش بیش از ۱۱۵ میلیارد و ۷۷۴ میلیون تومان منعقد شد که این دارایی پایه، با سهم ۲۲ درصدی در حجم و ارزش جایگاه دوم را در دو آیتم به خود اختصاص داد. در هفته‌ای که گذشت معامله ۹ هزار و ۴۸۷ گواهی سپرده برنج به ارزش بیش از ۷۴۶ میلیون تومان در بازار مالی بورس کالای ایران نیز به ثبت رسید.
همچنین ۴۵۷ گواهی سپرده زیره سبز به ارزش بیش از ۹۲ میلیون تومان منعقد شدتا پایان سال گذشته همچنین شاهد اضافه شدن دارایی جدید و جذاب دیگر به بازار گواهی سپرده کالایی بورس کالا بودیم؛ به گونه‌ای که در تا پایان سال گذشته، ۱۴۶ هزار و ۲۵۹ گواهی به ارزش نزدیک ۴۳ میلیارد و ۸۳۲ میلیون تومان منعقد شد. در هفته قبل با وجود تعطیلات دو روز نخست، شاهد رشد معاملات این دارایی بودیم؛ به گونه‌ای که ۶۴ هزار و ۵۸۳ گواهی سپرده شمش طلا به ارزش ۲۲ میلیارد تومان منعقد شد. این دارایی که تازه به سبد دارایی‌های گواهی سپرده بورس کالا افزوده شده، توانسته با گذشت تنها چند هفته جایگاه خود را به دست آورد و مقام چهارم را به لحاظ ارزش بعد از تمام سکه، زعفران و شیشه از آن خود کند.
