گروه راه و شهرسازی|
«انحصار» در هر بازاری عرضه کننده کالا یا خدمات را نسبت به متقاضی و مصرف کننده آن کالا یا خدمات در موقعیت برتری قرار می‌دهد به‌طوری که می‌تواند قیمت را تا جایی که بیشترین منافع را برایش تامین می‌کند، بالا ببرد. «رقابت» اما فضای متفاوتی را در بازارها ایجاد می‌کند به گونه‌ای که عرضه کنندگان بالاجبار بر سر عرضه کالا یا خدمات خود با «کمترین» قیمت ممکن و در عین حال، ارایه کالا یا خدمات با «بیشترین» کیفیت ممکن رقابت می‌کنند و در نتیجه، در این فضای رقابتی منافع متقاضی و در یک کلام «رفاه» مصرف کننده به‌شدت افزایش پیدا می‌کند.
صنعت هوایی ایران اگر چه در سال‌های اولیه فعالیت خود در رقابت با ایرلاین‌های خارجی، کیفی‌ترین خدمات پروازی را با نازل‌ترین قیمت‌ها به مسافران داخلی ارایه می‌کردند، اما در این روزها، در یک فضای تقریبا انحصاری به حیات و فعالیت خود ادامه می‌دهند و در عین حال، بخش قابل توجهی از «رفاه» مسافران ایرانی را کم کرده‌اند.
چه آنکه از سویی کیفیت پروازها به علت ناوگان فرسوده نسبت به ایرلاین‌های خارجی بسیار پایین است و از سوی دیگر، قیمت سفرهای هوایی به ویژه در ایام پر تقاضا مانند نوروز و تابستان یا موسم حج واجب به علت کمبود ناوگان بسیار بالا است. در این شرایط، رییس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران راهکاری معقول، رایج و پذیرفته شده در مقررات هوانوردی جهانی را برای افزایش رفاه مسافران هوایی ایرانی (دریافت خدمات هوایی با کیفیت بالا و قیمت پایین) ارایه کرده است.
او پیشنهاد کرده است، به شرکت‌های هواپیمایی خارجی «آزادی پنجم» داده شود تا قیمت‌ها ریزش پیدا کند و ظرفیت ناوگان هواپیمایی در ایران افزایش یابد. حرمت‌الله رفیعی با پیش‌بینی افزایش قیمت بلیت هواپیما در سال جدید، با توجه به اظهارات قبلی مسوولان وزارت راه و شهرسازی، گفت: اگر قرار است قیمت بلیت هواپیما، بار دیگر افزایش یابد، به ایرلاین‌های خارجی حق «آزادی هوایی پنجم» داده شود.
به گفته او، «حق آزادی پنجم» براساس پیمان شیکاگو، امتیازی است که شرکت‌های هواپیمایی بر آن اساس حق سوار کردن و جابه‌جایی مسافر، بار و محموله‌های پستی بر سر راه کشور مقصد و وطن، خط هوایی را پیدا می‌کنند، مثلا اگر قرار باشد مسافر ایرانی با پرواز شرکت هواپیمایی خارجی به یک کشور اروپایی سفر کند، آن ایرلاین براساس آزادی پنجم، حق این را دارد که مسافر کشوری که بر سر راه قرار دارد را هم سوار کند. یا مثلا هواپیمایی کشور ترکیه درحالی‌که از استانبول عازم کوالالامپور است، اگر حق آزادی پنجم از ایران داشته باشد، می‌تواند در تهران توقف و مسافران ایرانی عازم مالزی را هم سوار کند.
رییس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: اگر این حق به ایرلاین‌های خارجی داده شود مسافران ایرانی برای مقاصد دورتر مثل کانادا و امریکا دیگر مجبور نیستند به امارات، قطر و یا ترکیه سفر کنند، با هواپیماهای این ایرلاین‌ها درحالی که در تهران توقف خواهند داشت می‌توانند مستقیم از ایران عازم آن کشورها شوند. یا هواپیمای ترکیه که از شمال غرب وارد آسمان ایران می‌شود و مقصد نهایی‌اش استرالیا است اگر حق آزادی پنجم داشته باشد، مسافران ایرانی عازم استرالیا را از همین تهران سوار می‌کند و دیگر لازم نیست مسافر تا استانبول و یا کشور دیگری برود. این حق و امتیاز بخشی از پیمان شیکاگو است و ایران متعهد و ملزم به اجرای بندهای این موافقت‌نامه است.
رفیعی گفت: با توجه به اینکه بیش از ۵۰ درصدِ ناوگان هوایی ایران در اختیار شرکت‌های هواپیمایی خارجی است، قطعا دادن این امتیاز و حق آزادی، به عقب‌نشینی قیمت بلیت هواپیما منجر می‌شود و از طرفی، ظرفیت ناوگان هوایی ایران را افزایش خواهد داد.
او تاکید کرد: اعطای این امتیاز و حق آزادی به ایرلاین‌های خارجی نه تنها هیچ لطمه‌ای به صنعت هوایی ایران وارد نمی‌کند که بخشی از منافع مالی آن، نصیب کشور می‌شود.
شباهت خودرو و هواپیما
رفیعی گفت: درباره واردات خودروی خارجی با توجیه تولید خودروی داخلی و لطمه به آن، یک مقاومتی وجود دارد، اما درباره صنعت هوایی، ما که هواپیماسازی نداریم. در کل جهان فقط دو کشور هستند که هواپیماهای بزرگ بوئینگ و ایرباس را تولید می‌کنند، هرچند روسیه توپولِف را می‌سازد، اما همین کشور هم از ایرباس و بوئینگ استفاده می‌کند. بنابراین اگر آزادی پنجم به ایرلاین‌های خارجی داده شود، ناوگان هواپیمایی ما لطمه‌ای نمی‌بیند، چون ظرفیت آن آنقدر کم است که کفاف نیاز داخلی را نمی‌دهد و چون ظرفیت کم است ایرلاین‌های داخلی هر قیمتی که می‌خواهند تعیین می‌کنند.
ایرلاین خارجی در سفرهای داخلی!
رییس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران ادامه داد: چند سال پیش شرکت هواپیمایی قطر به کشورمان آمد و قرار بود بین شهرهای ایران پرواز داشته باشد و مسافران را در مسیر داخلی جابه‌جا کند، اجازه نداند آن طرح به سرانجام برسد، درحالی‌که اگر آن اتفاق می‌افتد نه تنها کمبود تقاضا جبران می‌شد که با توجه رقابت ایجاد شده، به کیفیت خدمات و متعادل شدن قیمت کمک می‌شد.
رفیعی سپس اظهار کرد: شرکت‌های هواپیمایی داخلی از یارانه سوخت استفاده می‌کنند، که قیمت آن از یک بطری آب معدنی ارزان‌تر تمام می‌شود، با این شرایط چرا مردم باید تاوان گران شدن بلیت هواپیما را بدهند. چرا می‌گویند قیمت‌ها را چند سالی است افزایش نداده‌اند!؟ آنها به هر شکلی که توانسته‌اند در این سال‌ها قیمت‌ها را بالا برده‌اند. با این شرایط باید از قوانین و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی استفاده کرد تا قیمت‌ها به‌طور طبیعی با ریزش مواجه شود، یکی از این اقدامات می‌تواند دادن حق آزادی پنجم به شرکت‌های هواپیمایی خارجی باشد.
او سپس با اشاره به برخورد سختگیرانه وزارت راه و سازمان هواپیمایی با افزایش قیمت بلیت هواپیما از اواخر سال گذشته و برای نوروز، اظهار کرد: برخی شرکت‌های هواپیمایی اواخر سال گذشته زیاده‌خواهی کردند و پروازها را به حداقل رساندند و به این شکل فشار آوردند تا قیمت‌ها افزایش یابد، اما وزارت راه و شهرسازی و همچنین سازمان هواپیمایی سرسختی نشان دادند و جلوی این کار را گرفتند و اجازه ندادند افزایش قیمت رخ دهد.
رفیعی گفت: همزمان با آغاز سفرهای نوروزی نیز یکسری خدمات را به مردم تحمیل کردند، مثل فروش اجباری بلیت دوطرفه هواپیما و یا فروش بلیت هواپیما با یک شب اقامت اجباری، این کار تخلف است، فرقی نمی‌کند از طرف آژانس مسافرتی این اتفاق افتاده باشد یا شرکت هواپیمایی، چون هر دوی این‌ها در همکاری و هماهنگی با یکدیگر چنین تخلفی را انجام دادند و با تحمیل برخی خدمات و شرایط اجباری، قیمت بلیت هواپیما و هزینه سفر را بالا بردند. البته سازمان هواپیمایی در زمان مناسب به این تخلف واکنش نشان داد. حالا هم انتظار می‌رود در کنار بازبینی قیمت‌ها در سال جدید، موافقت‌نامه و معاهدات بین‌المللی را که به افت و متعادل شدن قیمت منجر می‌شود، درنظر بگیرند.
