آیا تالاب‌ها قابل واگذاری هستند؟
تالاب‌ها اکوسیستم‌های حیاتی هستند که با فراهم کردن شرایط به بقای گونه‌های گیاهی و جانوری بر روی کره زمین کمک می‌کنند. انواع حیوانات از جمله پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهیان در بسترهای تالابی زیست می‌کنند. علاوه بر این، ذخیره‌سازی آب، حفاظت در مقابل توفان، کاهش تخریب سیل، تثبیت خطوط ساحلی و مهار فرسایش، تزریق مجدد آب‌های زیرزمینی، پالایش آب از طریق تثبیت عناصر محلول، رسوبات و دیگر آلودگی‌ها و تعدیل آب و هوای محلی از دیگر مزایای تالاب‌ها است.
در چند سال گذشته تعداد زیادی از تالاب‌ها از بین رفتند یا در آستانه خشک شدن هستند مانند تالاب گاوخونی، پریشان و بختگان اما با این وجود باز هم جسته و گریخته خبرهایی از شرایط تالاب‌ها به گوش می‌رسد که نشان می‌د‌هد نه تنها اهمیت این حوضه‌های آبی برای عده‌ای هنوز محرز نشده است بلکه به عواقب وخیم خشک شدن آنها هم واقف نیستند، چندی پیش خبری مبنی بر واگذاری تالاب شادگان به بخش خصوصی خبرساز شد؛ این در حالی است که تالاب‌ها جزو مناطق چهارگانه محسوب می‌شوند و از نظر قانونی امکان واگذاری آنها وجود ندارد مگر بخش مستثنیات که آنهم شرایط خاص و قانونی خود را دارد.
طبق قانون واگذاری محیط زیست ممنوع است
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌ها سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفت: پناهگاه حیات وحش و تالاب بین‌المللی شادگان در زمره مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد که به استناد ماده ۱۶ قانون حفاظت و بهسازی محیطزیست واگذاری آن مطلقا ممنوع است.
موضوع طبیعت گردی در مناطق و تالاب‌ها در چهارچوب ضوابط و در پهنه‌های معرفی شده برای کاربری تفرج جزو سیاست‌ها و برنامه‌های سازمان حفاظت محیط زیست است. مجتبی ذوالجودی افزود: طبیعت گردی در شادگان نیز بدون هرگونه واگذاری عرصه و اعیان و از طریق مشارکت جامعه محلی با رعایت قوانین و ضوابط موضوع در اولویت مناطق آزمایشی اجرایی قرار دارد. در سال جاری نیز گردشگران زیادی از تالاب شادگان و طبیعت آن و مرکز بازدیدکنندگان این تالاب بازدید کردند.
منطقه حفاظت شده قابل واگذاری نیست
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی درباره واگذاری تالاب شادگان به بخش خصوصی به ایرنا گفت: بخش قابل توجهی از تالاب شادگان منطقه حفاظت شده است و قابل واگذاری نیست؛ در واقع مالکیت این تالاب را نمی‌شود به بخش خصوصی واگذار کرد چون ضوابط مناطق چهارگانه در آنها اعمال می‌شود؛ یعنی پارک‌های ملی، مناطق حفاظت شده و پناهگاه‌های حیات وحش برای واگذاری مالکیت محدودیت قانونی دارند.
علی ارواحی افزود: یک یا دو سال پیش موضوعی مطرح شده بود درباره اینکه مالکیت تالاب‌ها در اختیار وزارت نیرو قرار گیرد حتی آنهم منع قانونی داشت و انجام نشد؛ یعنی طبق قانون مشخصا اختیار مالکیت این اراضی در اختیار سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور است و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان نماینده دولت اختیار مدیریت این مناطق را بر عهده دارد به همین دلیل واگذاری به شخص حقیقی یا حقوقی امکان‌پذیر نیست. او تاکید کرد: قانون امکان واگذاری را نمی‌دهد اما گاهی می‌بینیم که طرح‌هایی بدون ارزیابی زیست محیطی اجرا می‌شوند؛ اما به لحاظ قانونی اگر تالابی در محدوده مناطق چهارگانه باشد، امکان واگذاری و بهره‌برداری آن وجود ندارد.
اگر خارج از محدوده مناطق حفاظت شده باشد و اگر جزو اراضی ملی محسوب شود که در این صورت تحت نظارت سازمان جنگل‌ها و مراتع است و امکان واگذاری وجود ندارد. اگر هم مستثنیات باشد؛ آن اراضی نیازمند ارزیابی اثرات زیست محیطی است که ببینیم در صورت واگذاری آیا در پایین دست به تالاب آسیبی وارد می‌شود یا خیر، مثلا ممکن است بخشی از پهنه‌های زیست‌بوم‌های تالابی در محدوده قلمرو حفاظت شده نباشد؛ آن موقع دیگر از قانون سازمان جنگل‌ها تبعیت می‌کند که آن سازمان باید آن را بررسی کند که آیا این اراضی ملی یا مستثنیات است و بر اساس آن تصمیم‌گیری شود.
مناطق چهارگانه اراضی ملی محسوب می‌شوند
او افزود: در مجموع مناطق چهارگانه مناطقی هستند که بخشی از اراضی ملی محسوب می‌شوند که برای حفاظت از منابع طبیعی و تنوع زیستی آنها محدودیت‌هایی تعیین می‌شود و مسوولیت آن بر عهده سازمان محیط زیست است اما خارج از این مناطق ممکن است بخش‌هایی باشد که اراضی ملی به شمار‌اید که بسته به اینکه اراضی ملی یا مستثنیات هستند، قوانین خود را دارد.
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی تاکید کرد: حتی اگر اراضی مستثنیاتی باشد که در محدوده مناطق چهارگانه قرار گرفته باز هم به این صورت نیست که هر نوع واگذاری بتوان انجام داد مثلا اکنون روستای سراخیه در دل تالاب شادگان واقع شده و ممکن است بخش‌هایی از آن جزو مستثنیات باشد که به‌طور عرفی، خانه‌های روستایی در آنجا ایجاد شده و جامعه محلی می‌توانند به صورت عرفی از آنها بهره‌برداری کنند اما اینکه بخواهند تغییر کاربری دهند یا توسعه اراضی داشته باشند، ممنوعیت دارد چون مجموع آن در مناطق حفاظت شده قرار گرفته است.
متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی افزود: یکی از تهدیدات جدی که در تالاب شادگان وجود دارد صید و شکار غیرمجاز است اما وقتی جامعه محلی بتواند از محل گردشگری به شکل گردشگری مسوولانه و اصولی منفعت اقتصادی به دست آورد می‌تواند جلوی صید و شکار غیرمجاز را بگیرد که این خود به حفظ محیط زیست تالاب کمک می‌کند.
