وزیر ارتباطات که پیشتر روی بازنگری رفع فیلتر برخی از پلتفرم‌های فیلترشده تاکید کرده بود اما گفته بود که رفع فیلتر اینستاگرام و و اتس‌اپ در دستور کار نیست، در نهایت تعارف را کنار گذاشته و گفت که اگر تصمیم‌گیری درباره رفع فیلتر تلگرام، واتساپ و اینستاگرام به او سپرده شود، موافق رفع فیلتر نیست.
البته روابط عمومی وزارت ارتباطات پس از آن به نوعی شفاف‌سازی کرده و در توییتر نوشت که «ایشان گفته‌اند اگر دفاتر پلتفرم‌های مسدودشده در ایران تاسیس شود و تابع قوانین کشور مبتنی‌بر جمهوری اسلامی باشند رفع فیلتر خواهند شد.» اتفاقی که با توجه به تجربه ارتباط با پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی، بعید به نظر می‌رسد.
از پاییز سال گذشته تا امروز اینستاگرام و واتساپ و همچنین گوگل‌پلی فیلتر شده‌اند و به‌نظر نمی‌رسد که قصد بازگشایی هیچ‌یک از آنها در دستور کار دولت باشد. از بین این سه مورد، پیشتر وزیر ارتباطات، فقط نظر شخصی خود درباره رفع فیلتر گوگل‌پلی را گفته بود: «نظر تخصصی من این است که گوگل‌پلی باز شود و آن را دنبال می‌کنیم.» حال به نظر می‌رسد نظر تخصصی زارع‌پور برای دو پلتفرم اینستاگرام و واتساپ متفاوت است. عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بعد از نمازعید فطر در جمع شماری از مردم درباره رفع فیلتر گفت: «تصمیم‌گیری در این باره در حوزه ما نیست.
این موضوع به شرایط مختلف بستگی دارد و ما به دنبال توانمندسازی شرکت‌های داخلی حوزه فضای مجازی هستیم.» در این گفت‌وگوی خیابانی بعد از نماز، تعدادی از جوانان انتقاد کردند با فیلتر اینستاگرام دسترسی آنها به این شبکه اجتماعی قطع شده و نمی‌توانند جهاد تبیین مورد نظر رهبر انقلاب را دنبال کنند. به همین دلیل فضا در اینستاگرام به سود طرف مقابل شده و در اینستاگرام انقلاب شده. با این حال زارع‌پور گفته اگر تصمیم‌گیری برعهده او بود، موافق رفع فیلتر نیست. پس از آن هم یکی از حضار انتقاد کرد چرا وزارت ارتباطات همه فیلترشکن‌ها را نمی‌بندد و زارع‌پور به این سوال چنین جواب داد: «اگر این کار شود در اینترنت کشور اختلال ایجاد می‌شود.»
البته پس از اینکه این اظهارات در فضای مجازی جنجال آفرید و کاربران شبکه‌های اجتماعی بار دیگر زارع‌پور را به قطع ارتباطات متهم کردند، محمداحسان خرامید، مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات در توییتر (شبکه اجتماعی که در حال حاضر فیلتر است و حتی زارع‌پور هم به جز مدت زمانی که خارج از کشور بود، در آن فعالیتی ندارد) نسبت به تیتر رسانه‌ها درباره این اظهارات وزیر ارتباطات عکس‌العمل نشان داده و گفت: «ایشان گفته‌اند اگر دفاتر پلتفرم‌های مسدود شده در ایران تاسیس شود و تابع قوانین کشور مبتنی بر جمهوری اسلامی باشند رفع فیلتر خواهند شد.»
فیلترینگ در حوزه اختیارات وزارت ارتباط نیست
زارع‌پور همواره اعلام کرده فیلترینگ دست او نیست؛ در واقعیت هم فیلترینگ به‌طور تمام و کمال در دست وزارت ارتباطات قرار ندارد. وزیر ارتباطات پیش از این نیز بارها اعلام کرده بود که فیلتر اینستاگرام و واتساپ در اختیار وی نیست و نهادهای نظامی و انتظامی به صورت مستقیم در این خصوص تصمیم‌گرفته‌اند. ۳۰ شهریور ماه ۱۴۰۱ اینستاگرام و واتساپ در ایران فیلتر شد. وزیر ارتباطات در پیام نوروزی خود اعلام کرده بود که فیلتر شبکه‌های اجتماعی پرمخاطب مردم را از وزارت ارتباطات دلگیر کرده است.
عیسی زارع‌پور اخیرا در مصاحبه‌ای با ایسنا اعلام کرد: «در شرایط فعلی که این محدودیت ناخواسته ایجاد شده است و دوستان امنیتی تشخیص دادند، ما وظیفه داریم فضا را برای کسبوکارهای مردم فراهم کنیم.» درواقع زارع‌پور تأکید کرده است که این محدودیت‌ها به‌هر دلیلی ایجاد شده و حالا وظیفه او به عنوان وزیر ارتباطات این است که فضا را برای کسبوکارهای مردم فراهم کند. درواقع به‌نظر می‌رسد زارع‌پور این فیلترینگ را با همه تبعاتش پذیرفته و حالا تنها کاری که از دستش برمی‌آید، این است که فضای کسبوکارهای مردم را درست کند.
محدودیت اینترنت و فیلترینگ چگونه کسبوکارها را نابود می‌کند
این در حالی است که کارشناسان فناوری معتقدند محدودیت اینترنت برای کسبوکارها یک تهدید واقعی است و مداخلاتی که روی دسترسی به اینترنت و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی طی ماه‌های گذشته انجام شده اثرات نگران‌کننده‌ای روی کسبوکارها داشته است. پیوست به تجارت‌های خرد مانند کسبوکارهای خانگی و روستایی اشاره کرده که به لحاظ منابع دارای وضعیت آسیب‌پذیرتری هستند در مقابله با این محدودیت‌ها بیشتر آسیب می‌بینند.
صرف‌نظر از اینکه این تصمیمات از سوی افرادی گرفته می‌شود که فاقد تجربه راه‌اندازی کسبوکار و دغدغه‌های معیشتی هستند، آنچه نگران‌کننده است تکرار تصمیماتی است که پیشتر نیز روی تلگرام اثرات سوء خود را نشان داده بود و اینک، کسبوکارهای کوچک اینستاگرامی باید هزینه آن را پرداخت کنند. علیرغم افزایش محدودیتهای اینترنتی در ایران، نهادهای صنفی و نماینده‌های بخش خصوصی نیز، ناتوان و سرخورده، فاقد توان چانه‌زنی در این شرایط هستند.
افزایش هزینه‌های عملیاتی و کاهش دسترسی به بازار
تصمیمات خلق‌الساعه برای محدودیت اینترنت نه تنها زیرساخت‌های ایجاد شده توسط یک کسبوکار را تغییر می‌دهند بلکه انطباق با شرایط جدید، هزینه‌های عملیاتی را به کسبوکارها تحمیل می‌کند. تغییر روش‌های ارتباطی و آنچه در حوزه مشتریان ساخته شده نیاز به سرمایه‌گذاری در فناوری، زیرساخت‌ها یا فعالیت‌های جدید دارد. موضوع فقط هزینه راه‌اندازی و اجرا نیست بلکه فرآیند‌های جدید و شیوه‌های تازه باید از ابتدا طراحی و راه‌اندازی شوند. این قضیه علاوه بر اینکه سودآوری یک کسبوکار را تهدید می‌کند، می‌تواند بقای آن را هم تحت تأثیر قرار دهد.
فیلترینگ، دسترسی به تامین‌کنندگان، تنوع گزینه‌ها و انتخاب قیمت مناسب را غیرممکن می‌کند. کسبوکارهای ایرانی تجربه محدودیت از طریق اینماد، درگاه پرداخت، روش‌های انتقال وجه و مواردی از این دست را هم دارند که آن را نیز می‌توان به نوعی ایجاد محدودیت اینترنت برای کسبوکارها دانست که هزینه آن را تجارت‌ها پرداخت می‌کنند. به عنوان مثال در گزارشی که قبلا از سوی تریبون منتشر شد نشان می‌دهد بزرگ‌ترین چالش حوزه سئو فیلترینگ است. محدودیتهای اینترنت باعث کاهش و قطع دسترسی کسبوکارها به مشتریان بالقوه می‌شود.
این موضوع می‌تواند کاهش فروش و درآمد را به همراه داشته باشد و فرصت‌های توسعه کسبوکار را از بین ببرد. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های اینترنت حذف محدودیتهای جغرافیایی است و با فیلترینگ، دامنه فعالیت یک کسبوکار به موقعیت فیزیکی او محدود می‌شود. ضمن اینکه در قرن بیست‌ویکم برخی جنبه‌های کسبوکار مانند بازاریابی، پشتیبانی، ارتباط با مشتری و خدمات پس از فروش علاوه بر کسبوکارهای کوچک، در تجارت‌های بزرگ نیز از طریق اینترنت و ابزار‌های آن مانند شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود.
بحران اعتماد بین مشتری
فیلترینگ دسترسی به مشتری را کاهش می‌دهد و این نبود دسترسی یا حداقل، قطع ارتباط در زمان مقتضی، منجر به از دست دادن اعتماد بین مصرف‌کنندگان و کسبوکارها می‌شود. اعتبار یک تجارت کوچک که به مرور زمان و با صرف هزینه ایجاد می‌شود به راحتی آسیب می‌بیند. محدودیت و فیلترینگ می‌تواند فضای بی‌اعتمادی را در کل اکوسیستم آنلاین ایجاد کند.
کاربران به دلیل نگرانی در مورد نظارت، حفظ حریم خصوصی داده‌ها و امنیت، نسبت به اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی، انجام معاملات آنلاین یا درگیر شدن با خدمات آنلاین احتیاط می‌کنند. کاربران به دلیل نگرانی در مورد نظارت، حفظ حریم خصوصی داده‌ها و امنیت، نسبت به اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی، انجام معاملات آنلاین یا درگیر شدن با خدمات آنلاین احتیاط می‌کنند. محدودیتهای اینترنت اعتماد بین مشاغل، شرکا و تامین‌کنندگان را هم مخدوش می‌کند.
وقتی کانال‌های ارتباطی محدود می‌شوند یا نظارت دولتی پررنگ‌تر از گذشته است، کسبوکارها برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات حساس یا همکاری در پروژه‌ها دچار تردید می‌شوند. بحران اعتماد مواردی مانند کاهش کارایی، توقف توسعه و نوآوری را به همراه دارد. این کاهش اعتماد فقط میان کاربران و کسبوکارها نیست. تغییر مداوم مقررات و سیاست‌ها می‌تواند یک محیط تجاری نامطمئن ایجاد کند و برنامه‌ریزی بلندمدت را برای کسبوکارها دشوار کند. این عدم اطمینان در نهایت اعتماد به محیط نظارتی را از بین می‌برد و کسبوکارها را از سرمایه‌گذاری یا توسعه منصرف می‌کند.
کاهش همکاری بین کسبوکارها
محدودیت در اینترنت می‌تواند مانع از همکاری بین کسبوکارها، توزیع‌کنندگان و تامین‌کنندگان شود. کافی است آشفتگی فعلی در روش‌های ارتباطی فیلترشده و فیلترنشده در انواع گزینه‌های داخلی و غیرداخلی را مشاهده کنید. بدیهی است که امکان ارتباط موثر در فقدان گزینه‌های اصلی مانند تلگرام، اینستاگرام و واتساپ کاهش پیدا می‌کند. تحریم‌های طولانی در سال‌های متمادی باعث شده چشم‌انداز روشنی برای ارتباط با کسبوکارهای خارجی نداشته باشیم. با این حال همان معدود ارتباطات کنونی نیز تحت تأثیر این روش‌ها است.
ارتباط بصری در پلتفرم‌های فیلتر شده به سختی امکان‌پذیر است و نمی‌توان تصویر نادرستی که از ضعف یک کسبوکار ایجاد می‌شود را نادیده گرفت. به‌دنبال این مشکلات، چالش ارتباط با مخاطبان بین‌المللی منجر به از دست رفتن فرصت‌ها برای مشارکت‌های جهانی، همکاری و دسترسی به بازار‌های بین‌المللی شود. همکاری نیروی محرکه نوآوری است، زیرا کسبوکارها را قادر می‌سازد دیدگاه‌ها، مهارت‌ها و منابع مختلف را برای توسعه ایده‌ها و راه‌حل‌های جدید پیدا و ترکیب کنند. دسترسی محدود به ابزار‌های مشارکتی نیز همکاری با اعضای تیم یا مشتریان را تهدید می‌کند بسیاری از کسب و کار‌ها برای انجام امور روزمره خود به خدمات ابری، ابزار‌های مدیریت پروژه و پلتفرم‌های اشتراک فایل و امثالهم وابسته هستند. محدودیتهای اینترنتی می‌توانند دسترسی به این ابزار‌ها را مسدود یا محدود کنند.
در چنین شرایطی حفظ بهره‌وری و کارایی تیم دشوار خواهد بود. همکاری نیروی محرکه نوآوری است، زیرا کسبوکارها را قادر می‌سازد دیدگاه‌ها، مهارت‌ها و منابع مختلف را برای توسعه ایده‌ها و راه‌حل‌های جدید پیدا و ترکیب کنند. محدودیتهای اینترنت می‌تواند مانع از این فرآیند مشارکتی شود. برای ایجاد چالش برای نوآوری، شاخص‌هایی مانند رقابت‌پذیری کاهش می‌یابد.
