واحدهای اقتصادی و خطر خاموشی

حمیدرضا صالحی

سخنگوی صنعت برق اخیرا این بشارت را به مشترکان برق داده است که تابستان 1402 را بدون خاموشی سپری خواهند کرد. مصطفی رجبی مشهدی در سخنان خود به این نکته اشاره کرده است که در دوره اوج تابستان ۱۴۰۱ با همکاری خوب بخش خانگی، مصرف برق ۴ درصد منفی شد که در ۱۰ سال گذشته سابقه نداشته است اما صنایع احتمالاً در تابستان سال جاری نیز متحمل قطعی برق خواهند شد.

بیشتر خاموشی‌هایی که صنعت در تابستان با آن مواجه می‌شود، قطعی‌های برنامه‌ریزی شده‌ای است که وزارت نیرو به دلیل ناترازی در تولید و مصرف برق اعمال می‌کند. مساله این است که تمام کمبود برق ناشی از این ناترازی به بخش صنعت تحمیل می‌شود. با این حال طی توافقی که میان وزارت نیرو و صمت حاصل می‌شود، جدولی با محتوای برنامه قطعی برق صنایع به آنها ارایه می‌شود تا آنها با خاموشی تجهیزات حساس خود از بروز خسارت‌های بیشتر جلوگیری کنند.

در دستورالعمل‌هایی که به وزارت نیرو ابلاغ شده، این موضوع مورد تاکید قرار گرفته است که برق منازل به هر بهایی حفظ شود. اینجاست که سیاست‌گذار تصمیم می‌گیرد که در مواقع کمبود، برق صنایع قطع شود. این در حالی است که حدود یک‌سوم برق تولیدی کشور به صنایع بالای یک مگاوات اختصاص پیدا می‌کند؛ یعنی اگر تولید و مصرف برق را حدود 341 میلیارد کیلووات ساعت در نظر بگیریم، حدود 120 میلیارد کیلووات ساعت برق، صرف صنایع بالای یک مگاوات می‌شود.

این عدد، عدد کمی نیست و وقتی قطع شود، عملاً تولیدی که از تبدیل برق به محصول، ارزش‌افزوده یا صادرات یا تامین خوراک برای حلقه‌های پایین‌دستی شود، در مخاطره قرار می‌گیرد. این به معنای اخلال در تولید بنگاه‌هایی خواهد بود که بعضا تعهداتی در بازار داخلی یا صادراتی دارند و در عین حال، سهامداران این شرکت‌ها که عمدتاً در بورس هم هستند متضرر می‌شوند. سایر کشورها که در حوزه اقتصاد و صنعت پیشرفتی را حاصل کرده‌اند، برق خانگی را برق مصرفی اطلاق کرده و برق صنعتی را برق مولد و تبدیلی می‌نامند. در این کشورها، برق صنعتی ارزان‌تر از برق خانگی عرضه می‌شود و دلیل آن این است که برق صنعتی ارزش افزوده و اشتغال ایجاد کرده و درآمد مالیاتی بیشتری را عاید دولت می‌کند.

یکی از اقدامات برای تحقق این شعار آن است که تلاش کنیم برق صنایع قطع نشود. در این صورت لازم است که نگاه و رویکرد دستگاه سیاست‌گذاری نسبت به تامین برق صنایع تغییر کند. البته برای رفع ناترازی برق نیز راهکارهایی نظیر تسهیل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این حوزه وجود دارد. در غیر این صورت، پیام خاموشی در صنایع، کاهش تولید، اشتغال و صادرات خواهد بود.