حل بحران مسکن؛ از حرف تا عمل

گروه راه و شهرسازی|

اگر تا چند روز پیش، توپ عقب‌ماندگی طرح انبوه‌سازی دولتی موسوم به ساخت 4 میلیون مسکن در 4 سال در زمین بانک‌ها بود و هر یک از بانک‌ها از چند صد میلیارد تا چند «همت» بابت عدم همراهی با این طرح جریمه شدند، حالا اما آن‌گونه که وزیر راه و شهرسازی گفته، «کار ساخت مسکن با قیمت تمام شده کنونی و مشکلاتی که مردم با آن دست به گریبان هستند، سخت است». مساله‌ای که رویه دیگر ماجرا نشان می‌دهد اینکه مردم در تورم داغ سال‌های اخیر نه‌تنها توان مشارکت مالی اندک در ساخت مسکن دولتی را از دست داده‌اند که حتی از تامین مایحتاج خود ناتوان شده‌اند.

البته در این سال‌ها، در کنار مردم و بانک‌ها، توان مالی دولت نیز در سرمایه‌گذاری و صرف هزینه برای پروژه‌های ملی کاهش یافته است به گونه‌ای که به گفته مسوولان دولتی، «هزینه احداث متروی پردیس سنگین است». هزینه احداث متروی نه چندان پیچیده، روی زمین و به طول کمتر از 25 کیلومتر برای دولت «سنگین» است. چرا؟ نکته غم‌انگیز اما اینجا است که اظهارات شنیده شده از مسوولان دولت سیزدهم شباهت بسیاری با اظهارات دولتمردان دولت‌های یازدهم و دوازدهم دارد. دولتمردان وقت نیز کمبود منابع مالی را علت به دارازا کشیده شدن تکمیل واحدهای مسکن مهر در کشور به ویژه در شهر جدید پردیس اعلام می‌کردند.

مساله‌ای که با تاخیر در اجرای آن، مشمول تورم‌های مضاعف سال‌های اخیر و افزایش هزینه بسیار شده است و البته هنوز هم وعده دولت‌ها در پایان پرونده مسکن مهر تحقق نیافته است. عدم تکمیل سامانه «املاک و اسکان» نیز مساله مشترک دولت‌های روحانی و رییسی است. این سامانه به گفته یکی از نمایندگان مجلس به علت «عدم همکاری برخی دستگاه‌های مسوول» و همچنین «عدم انگیزه وزارت راه و شهرسازی» تاکنون به‌طور کامل به بهره‌برداری نرسیده است. در چنین شرایطی است که بار دیگر افکار عمومی و ناظران به این فکر می‌کنند که اشکال کار و عدم پیشرفت طرح‌ها ناشی از چیست؟ اگرمشکل ناشی از مدیریت است که با تغییر دولت‌ها همه مدیران دولت عوض شده و می‌شوند و حتی در دولت جدید، هم اینک دومین وزیر راه بر سر کار است. اگر مشکل مدیریت نیست که ظاهرا نیست، پس کجای پازل حکمرانی خوب در حوزه عمرانی و اقتصاد دچار نقص است؟

ساخت مسکن آسان نیست

به گفته مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی، کار ساخت مسکن با قیمت تمام شده کنونی و مشکلاتی که مردم با آن دست به گریبان هستند، سخت است و آسان نیست. بذرپاش در دزفول با بیان اینکه در خوزستان برای ساخت ۵۰ هزار واحد تامین زمین انجام شده است، عنوان کرد: از ظرفیت همه نهادها در حال استفاده هستیم تا سرعت ساخت مسکن در استان بالا رود. یکی از این نهادها بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است تا سرعت کار ساخت واحدها بالا رود و در نیمه دوم امسال بخش زیادی از این واحدها به مردم تقدیم شود. به گزارش ایسنا، وی با بیان اینکه کار ساخت مسکن با قیمت تمام شده کنونی و مشکلاتی که مردم با آن دست به گریبان هستند، سخت است و آسان نیست، افزود: اولویت اصلی ما برای پیگیری در وزارت راه و شهرسازی ساخت مسکن است.

هزینه احداث مترو پردیس سنگین است

در همین حال، علیرضا جعفری، معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: هدف این است که در پردیس، خط قطار سبک شهری داشته باشیم و بعد از اینکه سیاست کلی و بحث هزینه‌های احداث این پروژه انجام شد کارها آغاز می‌شود. هزینه اجرای این طرح نیز بسیار قابل توجه است که باید مصوبات لازم را در هیات دولت اخذ کنیم. او اظهار کرد: درخصوص متروی پردیس باید برنامه، اهداف و هزینه طرح که بسیار قابل توجه است مورد بازنگری قرار گیرد و مصوبات لازم را از هیات دولت اخذ کنیم. جعفری اظهار کرد: با توجه به بازنگری در مطالعات متروی شهر جدید پردیس، طرح جدیدی را مشاور پیشنهاد داده که به زودی در این زمینه جلسه‌ای برگزار و تصمیم نهایی گرفته می‌شود.

بنابراین گزارش، ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ طرح متروی شهر جدید پردیس با هدف اتصال این شهر به کلان‌شهر تهران به طول حدود ۲۵ کیلومتر با برآورد تقریبی ۴۰۰۰ میلیارد تومان به تصویب هیات دولت وقت رسید و قرارداد آن با پیمانکار منعقد شد. دوره مطالعات و اجرای طرح ۶۰ ماه برآورد شد اما به دلایلی هنوز وارد مرحله اجرا نشده است.

نقش ویژه سامانه املاک  در تنظیم بازار اجاره

در همین حال، علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس، یکی از ابزارهای مهم برای عرضه خانه‌های خالی به بازار مسکن را اخذ مالیات از این خانه‌ها خواند و تشریح کرد: دریافت مالیات از خانه‌های خالی سبب افزایش انگیزه مالکان برای عرضه خانه‌های خود در بازار مسکن می‌شود به عبارتی می‌توان گفت سامانه‌ املاک و اسکان نقش ویژه‌ای را در کاهش التهابات بازار اجاره‌بها بر جا می‌گذارد.

خضریان با اشاره به پیچیدگی‌ زیاد سامانه‌هایی نظیر سامانه املاک و اسکان بیان کرد: چنانچه تکمیل سامانه املاک و اسکان از سال‌های قبل آغاز شده بود امروزه می‌توانستیم از آن بهره‌برداری و استفاده کنیم؛ اما عمده‌ اتفاقی که تاکنون در جهت تکمیل سامانه صورت‌گرفته، خوداظهاری صاحب‌خانه‌ها بوده البته مشارکت بالایی در آن هم شکل نگرفته است. وی در گفت‌وگو با فارس، دلیل عدم تکمیل و راه‌اندازی سامانه املاک و اسکان تا به امروز را بی‌برنامگی دولت قبل و فقدان راهبرد مشخص در مساله مسکن دانست و گفت: تاکنون سازوکار خوداظهاری دستگاه‌ها در راستای تکمیل سامانه املاک و اسکان نتیجه‌بخش نبوده و باید نسبت به تقاطع‌گیری اطلاعات دستگاه‌های مختلف دخیل در موضوع اقدام شود.

نماینده مردم تهران در مجلس با اشاره به کمبود انگیزه و اراده وزارت راه و شهرسازی برای تکمیل سامانه املاک و اسکان بیان کرد: متأسفانه تاکنون از سوی وزارت راه و شهرسازی شاهد حرکتی روبه‌جلو برای تکمیل سامانه نبودیم؛ بنابراین باتوجه‌به وضعیت فعلی و عدم اولویت آن برای وزارتخانه و قرارگرفتن آن در کنار سایر اقدامات، سامانه املاک و اسکان تکمیل نخواهد شد.

خضریان در خصوص همکاری سایر دستگاه‌ها با سامانه املاک و اسکان تصریح کرد: برخی از دستگاه‌های کشور باید با سامانه املاک و اسکان همکاری لازم را انجام دهند بدین صورت که اطلاعات و داده‌های لازم را به سامانه املاک و اسکان ارایه داده و بعد از آن ضمانت اجرای لازم برای انجام خوداظهاری را پیگیری کنند.

به گفته سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی، بر اساس گزارش ارایه شده از سوی وزارت راه و شهرسازی، همکاری دستگاه‌ها در زمینه تکمیل سامانه املاک و اسکان چندان مناسب نبوده است، یکی از این دستگاه‌ها، سازمان ثبت‌اسناد و املاک کشور است که در این مدت همکاری لازم را نداشته و باید این همکاری کامل شود. وی درباره مساله تبادل اطلاعات بین دستگاه‌ها گفت: متأسفانه در کشور ما دستگاه‌ها به‌سختی به یکدیگر اطلاعات می‌دهند و به‌طورکلی در تبادل داده با یکدیگر مشکل دارند زیرا معمولاً با این اقدام دستگاه‌ها احساس می‌کنند عامل قدرت خود را از دست می‌دهند و این یک کار اضافی است که هیچ نفعی برایشان ندارد.

خضریان درباره راهکار حل این مساله بیان کرد: حل مشکل تبادل اطلاعات بین دستگاه‌ها نیازمند سازوکار تعاملی است که این امر بر عهده نهادهای بالاتر دستگاه‌ها گذاشته شده است، تبادل داده موضوعی دوطرفه است که نیازمند همکاری همه‌ دستگاه‌های دولتی است اما متاسفانه بخشی‌نگری موجب می‌شود این اتفاق نیفتد. او در خصوص مشکلات بازار مسکن با عدم تکمیل سامانه‌ املاک و اسکان گفت: در صورتی‌ که سامانه املاک و اسکان تکمیل نشود مشکلات مهم ما در بازار مسکن خصوصاً بازار اجاره همچنان پایدار خواهد بود. در شرایطی که مردم دچار مشکلات جدی در حوزه مسکن هستند با استفاده از سامانه املاک و اسکان می‌توان موجودی خانه‌های خالی را شناسایی کرد تا پس از آن قیمت‌ها در بازار اجاره تعدیل شود.

وی در مورد نقش سامانه املاک و اسکان در سیاست‌گذاری بازار مسکن تصریح کرد: برنامه‌ریزی برای ساخت مسکن در شهرهای مختلف، میزان موجودی خانه در شهرها و میزان تقاضا در سامانه املاک و اسکان از موضوعاتی است که می‌تواند به ما در سیاست‌گذاری بازار مسکن کمک کند.

مقابله با بحران مسکن با چشمانی بسته

به گفته سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی، در حال حاضر وزارت راه و شهرسازی با ابزارهای محدودی و به عبارتی به‌صورت کور بازار مسکن را اداره می‌کند و شرایط به‌گونه‌ای است که نه‌تنها بازار اجاره بلکه تولید مسکن نیز وضعیت خوبی ندارد.

وی با اشاره به‌ضرورت کنترل بازار مسکن گفت: برای کنترل و ساماندهی بازار اجاره‌بهای مسکونی، طرحی دوفوریتی در مجلس به جریان انداخته شده که زیرساخت اصلی اجرایی این طرح در سامانه ملی املاک و اسکان است.

خضریان ادامه داد: تلاش شده تا خلأهای قانونی اجرای سامانه املاک و اسکان برای شناسایی و اجرای کامل مالیات بر خانه‌های خالی در طرح دو فوریتی مجلس رفع شود به عبارتی می‌توان چنین گفت که حسن اجرای قانون در سامانه ملی املاک و اسکان می‌تواند بر بهبود شرایط بازار اجاره‌بها تأثیرگذار باشد.